വിക്കിപീഡിയ

തെലുഗു ഭാഷ

ദ്രാവിഡ ഭാഷ

ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളായ ആന്ധ്രാപ്രദേശ്, തെലങ്കാന, കൂടാതെ പുതുച്ചേരിയിലെ യാനം ജില്ല എന്നീ പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രധാനമായും സംസാരിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു ദ്രാവിഡ ഭാഷയാണ് തെലുങ്ക് എന്നറിയപ്പെടുന്ന തെലുഗു. മേൽപ്പറഞ്ഞ സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷ എന്നതിലുപരി ഒഡീഷ, കർണാടക, തമിഴ്‌നാട്, കേരളം, പഞ്ചാബ്, ഛത്തീസ്‌ഗഢ്, മഹാരാഷ്ട്ര, ആന്തമാൻ നിക്കോബാർ ദ്വീപുകൾ തുടങ്ങിയ പ്രദേശങ്ങളിൽ തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്ന ന്യൂനപക്ഷമുണ്ട്. ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ എട്ടാം പട്ടികയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന ഈ ഭാഷയെ 2008-ൽ ഭാരത സർക്കാർ ശ്രേഷ്ഠഭാഷയായി പ്രഖ്യാപിച്ചു.[5][6] ഒന്നിലധികം ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ ഔദ്യോഗിക ഭാഷാ പദവിയുള്ള ചുരുക്കം ഭാഷകളിൽ ഒന്നായി ഇത് ഹിന്ദിക്കും ബംഗാളിക്കും ഒപ്പം നിൽക്കുന്നു.[7][8]

തെലുങ്ക്
తెలుగు
Telugu.svg
ഉച്ചാരണം/tɛluɡu/
ഭൂപ്രദേശംതെലംഗാണ, ആന്ധ്രാപ്രദേശ്, യാനം
സംസാരിക്കുന്ന നരവംശംതെലുങ്കർ
മാതൃഭാഷയായി സംസാരിക്കുന്നവർ
8.22 കോടി (2011)[1][2]
രണ്ടാം ഭാഷയായി: 1.12 കോടി [1]
ദ്രാവിഡ
  • നടുത്തെക്കൻ
    • തെലുങ്ക്-കുയി
      • പ്രോട്ടോ-തെലുങ്ക്
        • തെലുങ്ക്
തെലുഗു ലിപി
ഔദ്യോഗിക സ്ഥിതി
ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായിരിക്കുന്നത്
 ഇന്ത്യ
ഭാഷാ കോഡുകൾ
ISO 639-1te
ISO 639-2tel
ISO 639-3tel
Glottologtelu1262  Telugu[3]
oldt1249  Old Telugu[4]
Linguasphere49-DBA-aa
Idioma telugu.png
തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്ന സംസ്ഥാനങ്ങൾ: ആന്ധ്രപ്രദേശ്, തെലങ്കാന
തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്ന ഒരാളുടെ റെക്കോർഡിംഗ്.

2011-ലെ കാനേഷുമാരി പ്രകാരം 8.2 കോടി ആളുകൾ സംസാരിക്കുന്ന തെലുങ്ക്, ഏറ്റവും കൂടുതൽ മാതൃഭാഷയായി സംസാരിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണത്തിൽ ഇന്ത്യയിൽ നാലാം സ്ഥാനത്തും,[9] എത്‌നോളോഗ് പട്ടികയനുസരിച്ച് ലോകത്ത് പതിനഞ്ചാം സ്ഥാനത്തുമാണ്.[10][11] ദ്രാവിഡ ഭാഷാ കുടുംബത്തിൽ ഏറ്റവുമധികം ആളുകൾ സംസാരിക്കുന്നത് തെലുങ്കാണ്.[12]

പേരിനുപിന്നിൽതിരുത്തുക

തെലുങ്ക് ജനത അവരുടെ ഭാഷക്ക് നൽകിയ പേര്‌ തെലുഗു എന്നാണ്‌. മറ്റു രൂപാന്തരങ്ങളാണ്‌ തെലുങ്ക്, തെലിങ്ഗ, തൈലിങ്ഗ, തെനുഗു, തെനുംഗു എന്നിവ. തെലുഗു അഥവാ തെലുങ്ക് എന്ന പദത്തിനു നിരവധി നിഷ്പത്തികൾ ഉയർത്തിക്കാണിക്കുന്നുണ്ട്. പ്രസിദ്ധമായ മൂന്നു ലിംഗക്ഷേത്രങ്ങൾ അതിരായിക്കിടക്കുന്ന സ്ഥലമാണ്‌ ത്രിലിംഗം അവിടത്തെ ഭാഷയാണ്‌ തെലുങ്ക് [13] എന്നാൽ ഇത് ചാൾസ് പി. ബ്രൗൺ ആധുനിക കവികളുടെ ഭാവനയെന്ന് പറഞ്ഞ് ഇതിനെ ഖണ്ഡിക്കുന്നു. പുരാണങ്ങളിലൊന്നിലും ത്രിലിംഗം എന്ന നാടിന്റെ പേർ പരാമർശിക്കുന്നില്ല എന്നദ്ദേഹം എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. ബുദ്ധമതം ഇന്ത്യയിൽ പ്രചാരം നേടിയിരുന്ന കാലത്ത് തിബത്തിലെ പണ്ഡിതനായിരുന്ന താരാനാഥൻ രചിച്ച ഗ്രന്ഥത്തിൽ തെലുങ്ക് വാക്കുകൾ ഉപയോഗിച്ചുകാണുന്നുണ്ട്. കലിംഗരാജ്യം ഇതിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു എന്നദ്ദേഹം പറയുന്നുണ്ട്. മൂന്ന് കലിംഗരാജാക്കന്മാർ ഉണ്ടായിരുന്നതിനാൽ ത്രികലിംഗം എന്നും അത് തിലിങ്കമായതാണെന്നുമാൺ മറ്റൊരു വാദം. മൊദൊഗലിംഗം എന്നത് മൂന്ന് ഗലിംഗമെന്നാണ്‌ സി.പി. ബ്രൗൺ കരുതുന്നത്. കന്നിംഗ്ഹാമിന്റെ 'പ്രാചീനഭാരത ഭൂമിശാസ്ത്രം' എന്ന കൃതിയിലെ ശിലാശസനത്തെപ്പറ്റിപറയുന്നതിലെ രാജപരമ്പരയെ ത്രികലിംഗാധീശർ എന ബിരുദത്തെപ്പറ്റി പറയുന്നുണ്ട്. [14]

ചരിത്രംതിരുത്തുക

പ്രാകൃത്, ദ്രാവിഡ ഭാഷകളിലെ ശതവാഹന ദ്വിഭാഷാ നാണയം (ക്രി.വ .150)
 
 
പ്രകൃതത്തിലും ദ്രാവിഡത്തിലും ശതവാഹന ചക്രവർത്തി ശ്രീ വസിഷ്ഠപുത്ര പുളുമവിയുടെ ദ്വിഭാഷാ നാണയവും വിപരീത പ്രകൃത ഇതിഹാസത്തിന്റെ പകർപ്പും.

എതിർവശത്ത്: രാജാവിന്റെ ചിത്രം. ബ്രാഹ്മി ലിപിയിൽ പ്രാകൃതത്തിൽ ലിഖിതം (12 മണി സ്ഥാനത്ത് ആരംഭിക്കുന്നു):
𑀭𑀜𑁄 𑀯𑀸𑀲𑀺𑀣𑀺𑀧𑀼𑀢𑀲 𑀲𑀺𑀭𑀺 𑀧𑀼𑀎𑀼𑀫𑀸𑀯𑀺𑀲
Raño Vāsiṭhiputasa Siri-Puḷumāvisa
"വസിഷ്ഠിയുടെ മകൻ പുളുമവി രാജാവിന്റെ"

വിപരീതം: ഉജ്ജൈൻ, കമാന മല ചിഹ്നങ്ങൾ. ദ്രാവിഡത്തിലെ ലിഖിതം (തെലുങ്കിനേക്കാൾ തമിഴുമായി അടുത്തത്),[15] ബ്രാഹ്മി ലിപിക്ക് സമാനമായ ദ്രാവിഡ ലിപിയും[15][16] (12 മണി സ്ഥാനത്ത് ആരംഭിക്കുന്നു):
𑀅𑀭𑀳𑀡𑀓𑀼 𑀯𑀸𑀳𑀺𑀣𑀺 𑀫𑀸𑀓𑀡𑀓𑀼 𑀢𑀺𑀭𑀼 𑀧𑀼𑀮𑀼𑀫𑀸𑀯𑀺𑀓𑀼
Arahaṇaku Vāhitti Mākaṇaku Tiru Pulumāviku[17]
അഥവാ: Aracanaku Vācitti Makaṇaku Tiru Pulumāviku[18]
"തിരു പുളുമവി രാജാവിന്റെ, വസിഷ്ഠിയുടെ മകൻ"[16]

ഭാഷാ പണ്ഡിതൻ ഭദ്രിരാജു കൃഷ്ണമൂർത്തി പറയുന്നതനുസരിച്ച്, ഒരു ദ്രാവിഡ ഭാഷയെന്ന നിലയിൽ തെലുങ്ക് ഒരു മൂല ഭാഷയായ മൂല-ദ്രാവിഡത്തിൽ നിന്ന് വരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ തെക്കേ ഇന്ത്യയിലെ താഴത്തെ ഗോദാവരി നദീതടത്തിന് ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശത്ത്, ക്രി.മു. മൂന്നാം സഹസ്രാബ്ദത്തിൽ പ്രോട്ടോ ദ്രാവിഡ ഭാഷ സംസാരിച്ചിരുന്നതായി ഭാഷാപരമായ പുനർനിർമ്മാണം സൂചിപ്പിക്കുന്നു.[19] റഷ്യൻ ഭാഷാശാസ്ത്രജ്ഞനായ മിഖായേൽ എസ്. ആൻഡ്രോനോവ് പറയുന്നതനുസരിച്ച്, തെലുങ്ക് പ്രോട്ടോ-ദ്രാവിഡ ഭാഷയിൽ നിന്ന് ക്രി.മു. 1000 നും 1500 നും ഇടയിൽ പിരിഞ്ഞു.[20][21]

ഒരു ഐതിഹ്യം ലെപാക്ഷി പട്ടണത്തിന് രാമായണത്തിലെ ഒരു പ്രധാന സ്ഥാനം നൽകുന്നു. സീതയെ ചുമന്നുകൊണ്ടുപോയ രാവണനെതിരായ വ്യർത്ഥമായ യുദ്ധത്തെത്തുടർന്ന്‌ ജടായു പക്ഷി വീണു. ശ്രീരാമൻ സ്ഥലത്തെത്തിയപ്പോൾ പക്ഷിയെ കണ്ട് അനുകമ്പയോടെ പറഞ്ഞു, "ലെ, പക്ഷി" - ‘എഴുന്നേൽക്കുക, പക്ഷി’ എന്ന് വിവർത്തനം.[22][23] പുരാതന ഇന്ത്യൻ സാഹിത്യത്തിൽ തെലുങ്ക് ഭാഷയുടെ സാന്നിധ്യം ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ആദ്യകാല രേഖകൾതിരുത്തുക

ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ ഗുണ്ടൂർ ജില്ലയിലെ ഭട്ടിപ്രോളുവിൽ ക്രി.മു. 400 നും ക്രി.മു. 100 നും ഇടയിലുള്ള ചില തെലുങ്ക് പദങ്ങളുള്ള പ്രാകൃത ലിഖിതങ്ങൾ കണ്ടെത്തി.[24] ഒരു ലിഖിതത്തിന്റെ വിവർത്തനം, "ആരാധനാർഹമായ മിഡിക്കിലായകയുടെ സ്ലാബിന്റെ സമ്മാനം".[25][26][27]

എല്ലാ മേഖലകളിലും എല്ലാ കാലഘട്ടങ്ങളിലും ശതവാഹനങ്ങളുടെ നാണയ ഇതിഹാസങ്ങൾ ഒരു വ്യത്യാസവുമില്ലാതെ ഒരു പ്രാകൃത ഭാഷ ഉപയോഗിച്ചു. ചില വിപരീത നാണയ ഇതിഹാസങ്ങൾ തമിഴിലും, [28] തെലുങ്കിലും ഉണ്ട്.[29][30]

കീസരഗുട്ട ക്ഷേത്രത്തിലും പരിസരത്തും പുരാവസ്തു വകുപ്പ് നടത്തിയ ചില പര്യവേക്ഷണ, ഉത്ഖനന ദൗത്യങ്ങൾ ഇനിപ്പറയുന്നവ വെളിച്ചത്തുകൊണ്ടുവന്നിട്ടുണ്ട്: ഇഷ്ടിക പ്രാകാരം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന നിരവധി ഇഷ്ടിക ക്ഷേത്രങ്ങൾ, സെല്ലുകൾ, മറ്റ് ഘടനകൾ, നാണയങ്ങൾ, മുത്തുകൾ, സ്റ്റക്കോ രൂപങ്ങൾ, ഗർഭപാത്രങ്ങൾ, മൺപാത്രങ്ങൾ, എ.ഡി നാലാം നൂറ്റാണ്ടിനും അഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിലുള്ള ബ്രാഹ്മി ലിഖിതങ്ങൾ. പാറ മുറിച്ച ഗുഹകളിലൊന്നിൽ, തെലുങ്കിലെ ആദ്യകാല ലിഖിതങ്ങൾ ‘തുലച്ചുവൻറു’ എന്ന് വായിക്കുന്നത് ശ്രദ്ധിക്കാവുന്നതാണ്. പാലിയോഗ്രാഫിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ, ലിഖിതം എ ഡി 4 മുതൽ 5 വരെ നൂറ്റാണ്ടുകളിലാണ്.[31]

തെലുങ്ക് ഭാഷയിലെ ആദ്യത്തെ വാക്കുകളിലൊന്നായ "നാഗാബു" ക്രി.മു. ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ സംസ്കൃത ലിഖിതത്തിൽ ഗുണ്ടൂർ ജില്ലയിലെ അമരാവതി ഗ്രാമത്തിൽ കണ്ടെത്തി (പുതുതായി ആസൂത്രണം ചെയ്ത നഗരമായ അമരാവതിയുമായി തെറ്റിദ്ധരിക്കരുത്).[32][33] അശോക ചക്രവർത്തിയുടെ ധർമ്മശില ലിഖിതത്തിലും തെലുങ്ക് വാക്കുകൾ കണ്ടെത്തി. സതവാഹന, വിഷ്ണുകുണ്ടിന, ഇക്ഷ്വക എന്നിവരുടെ സംസ്കൃത, പ്രാകൃത ലിഖിതങ്ങളിൽ നിരവധി തെലുങ്ക് വാക്കുകൾ കണ്ടെത്തി.

തെലുങ്ക് കഥകൾ അനുസരിച്ച്, അതിന്റെ വ്യാകരണത്തിന് ചരിത്രാതീതകാലമുണ്ട്. കണ്വ മുനി ഭാഷയുടെ ആദ്യത്തെ വ്യാകരണകാരിയാണെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. എ. രാജേശ്വര ശർമ്മ കണ്വ മഹർഷിയുടെ വ്യാകരണത്തിന്റെ ചരിത്രവും ഉള്ളടക്കവും ചർച്ച ചെയ്തു. കൻ‌വയോട് പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഇരുപത് വ്യാകരണ സൂത്രവാക്യങ്ങൾ അദ്ദേഹം ഉദ്ധരിച്ചു, കണ്വ ഋഷി ഒരു പുരാതന തെലുങ്ക് വ്യാകരണം എഴുതിയെന്നും അത് നഷ്‌ടപ്പെട്ടുവെന്നും അദ്ദേഹം നിഗമനം ചെയ്തു.[34]

 
തെലുങ്ക് തല്ലി ബോമ്മ (തായ് തെലുങ്കിന്റെ പ്രതിമ), ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ തെലുങ്ക് ഭാഷയുടെ വ്യക്തിത്വം.

ഇക്ഷ്വാകിനു ശേഷമുള്ള കാലഘട്ടംതിരുത്തുക

ക്രി.വ. 575 മുതൽ ക്രി.വ. 1022 വരെയുള്ള കാലഘട്ടം ആന്ധ്ര ഇക്ഷ്വാകു കാലഘട്ടത്തിനുശേഷം തെലുങ്ക് ചരിത്രത്തിന്റെ രണ്ടാം ഘട്ടവുമായി യോജിക്കുന്നു. ക്രി.വ. 575-ലെ തെലുങ്കിൽ എഴുതിയ ആദ്യത്തെ ലിഖിതം ഇതിന് തെളിവാണ്, ഇത് റായലസീമ മേഖലയിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തി, സംസ്‌കൃതം ഉപയോഗിക്കുന്ന പതിവ് ലംഘിച്ച് പ്രാദേശിക ഭാഷയിൽ രാജകീയ വിളംബരങ്ങൾ എഴുതാൻ തുടങ്ങിയ തെലുങ്ക് ചോളന്മാരാണ് ഇതിന് കാരണം. അടുത്ത അമ്പത് വർഷത്തിനിടയിൽ, അനന്തപുരത്തും മറ്റ് അയൽ പ്രദേശങ്ങളിലും തെലുങ്ക് ലിഖിതങ്ങൾ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു.[35] ഒൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മദ്ധ്യകാലത്തുള്ള ബല്ലിയ-ചോഡയുടെ മദ്രാസ് മ്യൂസിയം പാത്രങ്ങൾ തെലുങ്ക് ഭാഷയിലെ ആദ്യകാല ചെമ്പ് പാത്ര സഹായധനങ്ങളാണ്.[36]

തെലുങ്ക് സാഹിത്യത്തിന്റെ വരവിനോട് യോജിക്കുന്ന ഈ കാലഘട്ടത്തിൽ സംസ്കൃതവും പ്രാകൃതവും തെലുങ്കിനെ കൂടുതൽ സ്വാധീനിച്ചു. തെലുങ്ക് സാഹിത്യം തുടക്കത്തിൽ ഭരണാധികാരികളുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിലെ ലിഖിതങ്ങളിലും കവിതകളിലും പിന്നീട് നന്നയ്യയുടെ മഹാഭാരതം (എ.ഡി. 1022) പോലുള്ള ലിഖിത കൃതികളിലും കണ്ടെത്തി.[37] നന്നയ്യയുടെ കാലത്ത് സാഹിത്യ ഭാഷ ജനപ്രിയ ഭാഷയിൽ നിന്ന് വ്യതിചലിച്ചു. സംസാര ഭാഷയിലെ സ്വരസൂചക മാറ്റങ്ങളുടെ ഒരു കാലഘട്ടം കൂടിയായിരുന്നു ഇത്.

മധ്യകാലഘട്ടംതിരുത്തുക

സാഹിത്യ ഭാഷകളുടെ കൂടുതൽ ആധുനികത മൂന്നാം ഘട്ടത്തെ അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു. ഈ കാലയളവിൽ കന്നഡ അക്ഷരമാലയിൽ നിന്ന് തെലുങ്ക് ലിപിയുടെ വിഭജനം നടന്നു.[38] തിക്കന തന്റെ കൃതികൾ ഈ ലിപിയിൽ എഴുതി.

വിജയനഗര സാമ്രാജ്യംതിരുത്തുക

1336 മുതൽ 17-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനം വരെ വിജയനഗര സാമ്രാജ്യം ആധിപത്യം നേടി, പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കൃഷ്ണദേവരായരയുടെ ഭരണകാലത്ത് അതിന്റെ ഉന്നതിയിലെത്തി. ഇത് തെലുങ്ക് സാഹിത്യത്തിന്റെ സുവർണ്ണകാലമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.[37]

 
ചെമ്പ് പാത്രങ്ങളിലെ തെലുങ്ക് ലിപി, കിഴക്കൻ ചാലൂക്യ, പത്താം നൂറ്റാണ്ട്.

ദില്ലി സുൽത്താനത്ത്, മുഗൾ സ്വാധീനംതിരുത്തുക

പേർഷ്യൻ / അറബി സ്വാധീനം കാരണം ഇന്നത്തെ തെലങ്കാന മേഖലയിൽ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു ഭാഷാഭേദമുണ്ട്: തുഗ്ലക്ക് രാജവംശത്തിലെ ദില്ലി സുൽത്താനത്ത് പതിനാലാം നൂറ്റാണ്ടിൽ വടക്കൻ ഡെക്കാൻ പീഠഭൂമിയിൽ സ്ഥാപിതമായി. പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാന പകുതിയിൽ, മുഗൾ സാമ്രാജ്യം കൂടുതൽ തെക്കോട്ട് വ്യാപിച്ചു, അതിന്റെ ഫലമായി 1724 ൽ ഹൈദരാബാദ് സംസ്ഥാനം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. തെലുങ്ക് ഭാഷയിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് ഹൈദരാബാദ് സംസ്ഥാനത്ത് പേർഷ്യൻ സ്വാധീനമുള്ള ഒരു കാലഘട്ടത്തെ ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യകാല ഗദ്യത്തിലും ഇതിന്റെ ഫലം പ്രകടമാണ്, ഉദാഹരണത്തിന് "കൈഫിയത്ത്".[37] ഹൈദരാബാദ് സംസ്ഥാനത്ത് 1921-ഇലാണ് ആന്ധ്ര മഹാസഭ ആരംഭിച്ചത്. തെലുങ്ക് ഭാഷ, സാഹിത്യം, പുസ്തകങ്ങൾ, ചരിത്ര ഗവേഷണം എന്നിവയുടെ പ്രചാരണമായിരുന്നു ഇതിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യം. മദപതി ഹനുമന്ത റാവു (ആന്ധ്ര മഹാസഭയുടെ സ്ഥാപകൻ), കൊമരാജു വെങ്കട ലക്ഷ്മണ റാവു (ഹൈദരാബാദ് സംസ്ഥാനത്തെ ലൈബ്രറി പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ സ്ഥാപകൻ), സുരവരാം പ്രതാപറെഡ്ഡി തുടങ്ങിയവർ നേതൃത്വം നൽകി.

കൊളോണിയൽ കാലഘട്ടംതിരുത്തുക

വിജയനഗര സാമ്രാജ്യം സന്ദർശിച്ച പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിലെ വെനീഷ്യൻ പര്യവേക്ഷകനായ നിക്കോളോ ഡി കോണ്ടി, തെലുങ്ക് ഭാഷയിലെ വാക്കുകൾ ഇറ്റാലിയൻ ഭാഷയിലുള്ളതുപോലെ സ്വരാക്ഷരങ്ങളിൽ അവസാനിക്കുന്നതായി കണ്ടെത്തി, അതിനാൽ ഇതിനെ "കിഴക്കിന്റെ ഇറ്റാലിയൻ" എന്ന് പരാമർശിച്ചു;[39]ഈ ചൊല്ല് വ്യാപകമായി ആവർത്തിച്ചു.[40] പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിലും ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലും തെലുങ്കിൽ ഇംഗ്ലീഷ് ഭാഷയുടെ സ്വാധീനം നിരീക്ഷിക്കപ്പെട്ടു. ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണം, പ്രത്യേകിച്ച് മദ്രാസ് പ്രസിഡൻസിയുടെ ഭാഗമായിരുന്ന പ്രദേശങ്ങളിൽ ആധുനിക ആശയവിനിമയം ഉയർന്നുവന്നു. ഈ കാലത്തെ സാഹിത്യത്തിൽ ശേഷ്ഠ, ആധുനിക പാരമ്പര്യങ്ങൾ ഇടകലർന്നിരുന്നു. ഗിഡുഗു വെങ്കട രാമമൂർത്തി, കണ്ടുകുരി വീരസലിംഗം, ഗുരാസദ അപ്പാരാവു, ഗിദുഗു സീതപതി, പനുഗന്തി ലക്ഷ്മിനരസിംഹറാവു തുടങ്ങിയ പണ്ഡിതരുടെ കൃതികൾ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.[37] ചലച്ചിതങ്ങൾ, ദൂരവീക്ഷണം, റേഡിയോ, പത്രങ്ങൾ തുടങ്ങിയ സമൂഹമാധ്യമങ്ങൾ നിലവിൽ വന്നതോടെ 1930 മുതൽ തെലുങ്ക് ഭാഷയുടെ വരേണ്യ സാഹിത്യരൂപം സാധാരണക്കാരിലേക്ക് വ്യാപിച്ചു. ഭാഷയുടെയും ഈ രീതി വിദാലയങ്ങളിലും സർവകലാശാലകളിലും ഒരു മാനദണ്ഡമായി പഠിപ്പിക്കുന്നു.

സ്വാതന്ത്ര്യാനന്തര കാലഘട്ടംതിരുത്തുക

  • ഇന്ത്യയിൽ ഔദ്യോഗിക പദവിയുള്ള 22 ഭാഷകളിൽ ഒന്നാണ് തെലുങ്ക്.
  • ആന്ധ്രപ്രദേശ് ഔദ്യോഗിക ഭാഷാ നിയമം, 1966, തെലുങ്കിനെ ആന്ധ്രാപ്രദേശ്, തെലങ്കാന എന്നിങ്ങനെ വിഭജിച്ചിരിക്കുന്ന സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായി പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു.[41][42]
  • കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായ പുതുച്ചേരിയിലെ യാനം ജില്ലയിലും തെലുങ്കിന് ഔദ്യോഗിക ഭാഷാ പദവി ഉണ്ട്.
  • നാലാം ലോക തെലുങ്ക് സമ്മേളനം 2012 ഡിസംബർ അവസാന വാരം തിരുപ്പതിയിൽ സംഘടിപ്പിക്കുകയും തെലുങ്ക് ഭാഷാ നയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വിഷയങ്ങളിൽ വിശദമായി ചർച്ച ചെയ്യുകയും ചെയ്തു.
  • ഹിന്ദിക്കും ബംഗാളിക്കും ശേഷം ഇന്ത്യയിൽ ഏറ്റവുമധികം സംസാരിക്കുന്ന മൂന്നാമത്തെ ഇന്ത്യൻ ഭാഷയാണ് തെലുങ്ക്.
  • 2017 സെപ്റ്റംബറിൽ പുറത്തിറങ്ങിയ 2016 ലെ ഡാറ്റ തെലുങ്കിനെ അമേരിക്കയിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ സംസാരിക്കുന്ന മൂന്നാമത്തെ ഇന്ത്യൻ ഭാഷയാണെന്ന് അമേരിക്കൻ കമ്മ്യൂണിറ്റി സർവേ അറിയിച്ചു. 2010 ലെ അമേരിക്കൻ സെൻസസ് പ്രകാരം ഹിന്ദി ഒന്നാം സ്ഥാനത്തും ഗുജറാത്തി തൊട്ടുപിന്നിലുമാണ്.[43]

അക്ഷരമാലതിരുത്തുക

തെലുങ്ക് ലിപിക്ക് കന്നഡ ലിപിയുമായി വളരെ സാമ്യമുണ്ട്‌.

സ്വരങ്ങൾതിരുത്തുക

అ ఆ ఇ ఈ ఉ ఊ ఋ ౠ ఌ ౡ ఎ ఏ ఐ ఒ ఓ ఔ అం అః
അ ആ ഇ ഈ ഉ ഊ ഋ ൠ ഌ ൡ എ ഏ ഐ ഒ ഓ ഔ അം അഃ

വ്യഞ്ജനങ്ങൾതിരുത്തുക

క ఖ గ ఘ ఙ
ക ഖ ഗ ഘ ങ
చ ఛ జ ఝ ఞ
ച ഛ ജ ഝ ഞ
ట ఠ డ ఢ ణ
ട ഠ ഡ ഢ ണ
త థ ద ధ న
ത ഥ ദ ധ ന
ప ఫ బ భ మ
പ ഫ ബ ഭ മ
య ర ల వ
യ ര ല വ
శ ష స హ ళ
ശ ഷ സ ഹ ള

ശിലാലേഖ പ്രമാണംതിരുത്തുക

 
 

1985 ൽ എപ്പിഗ്രാഫിക്കൽ സൊസൈറ്റി ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ പ്രസിഡന്റായി സേവനമനുഷ്ഠിച്ച പ്രശസ്ത ജാപ്പനീസ് ചരിത്രകാരനായ നോബുറു കരഷിമയുടെ കണക്ക് പ്രകാരം 1996 ലെ കണക്കനുസരിച്ച് തെലുങ്ക് ഭാഷയിൽ ഏകദേശം 10,000 ലിഖിതങ്ങൾ നിലവിലുണ്ട്. ഇത് ഏറ്റവും സാന്ദ്രമായ ലിഖിത ഭാഷകളിലൊന്നാണ്.[44] ആന്ധ്രാപ്രദേശ്, തെലങ്കാന എന്നിവിടങ്ങളിലെല്ലാം തെലുങ്ക് ലിഖിതങ്ങൾ കാണാം.[31][45][46][47] കർണാടക, തമിഴ്‌നാട്, ഒറീസ, ഛത്തീസ്‌ഗഢ് എന്നിവിടങ്ങളിലും ഇവ കാണപ്പെടുന്നു.[48][47][49][50] എ.എസ്.ഐ (ആർക്കിയോളജിക്കൽ സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യ) അടുത്തിടെ നടത്തിയ കണക്കുകൾ പ്രകാരം തെലുങ്ക് ഭാഷയിലെ ലിഖിതങ്ങളുടെ എണ്ണം 14,000 ആയി.[45]

[51] അതായത് ആദിലാബാദ്, നിസാമാബാദ്, ഹൈദരാബാദ്, അനന്തപുർ, ചിറ്റൂർ - എ.ടി. 1175 നും എ.ടി. 1324 നും ഇടയിൽ കകതിയ കാലഘട്ടത്തിൽ ഒരുപിടി തെലുങ്ക് ലിഖിതങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചു.[52][53]

 
 
 
 
മൂല-ദ്രാവിഡം
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
മൂല-ദക്ഷിണ-ദ്രാവിഡം
 
മൂല-ദക്ഷിണ-മധ്യ-ദ്രാവിഡം
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
മൂല-തമിഴ്-കന്നഡ
 
 
 
മൂല-തെലുങ്ക്
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
മൂല-തമിഴ്-തോഡ
 
മൂല-കന്നഡ
 
മൂല-തെലുങ്ക്
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
മൂല-തമിഴ്-കൊഡവ
 
കന്നഡ
 
തെലുങ്ക്
 
 
 
 
 
 
മൂല-തമിഴ്-മലയാളം
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
മൂല-തമിഴ്
 
മലയാളം
 
 
 
 
 
തമിഴ്
ഈ രേഖാചിത്രം ദക്ഷിണേന്ത്യയിൽ നിലവിലുള്ള പ്രമുഖ ദ്രാവിഡ ഭാഷകളുടെ വംശാവലിയെ
നിരൂപിക്കുന്നു.

തെലുങ്ക് പ്രദേശത്തിന്റെ അതിരുകൾതിരുത്തുക

ആന്ധ്രയ്ക്ക് സ്വന്തം മാതൃഭാഷയാണുള്ളത്, അതിന്റെ പ്രദേശം തെലുങ്ക് ഭാഷയുടെ വ്യാപ്തിയുമായി തുല്യമാണ്. തെലുങ്ക് ഭാഷാ മേഖലയും ആന്ധ്രയുടെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ അതിരുകളും തമ്മിലുള്ള തുല്യത പതിനൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ആന്ധ്ര അതിർത്തികളെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരണത്തിലാണ്. ഈ വാചകം അനുസരിച്ച് ആന്ധ്രയെ വടക്ക് ഒറീസയിലെ ഗഞ്ചം ജില്ലയിലെ മഹേന്ദ്ര പർവതവും തെക്ക് ചിറ്റൂർ ജില്ലയിലെ കലഹസ്തി ക്ഷേത്രവും അതിർത്തിയിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ആന്ധ്ര പടിഞ്ഞാറോട്ട് കർണൂൽ ജില്ലയിലെ ശ്രീശൈലം വരെ വ്യാപിച്ചു.[54] പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലെ മറ്റ് സ്രോതസ്സുകൾ പ്രകാരം, വടക്കൻ അതിർത്തി സിംഹാചലം, തെക്കൻ അതിർത്തി തിരുപ്പതി അല്ലെങ്കിൽ തെലുങ്ക് രാജ്യത്തിന്റെ തിരുമല കുന്നാണ്.[55][56][57][58][59][60]

ഉപഭാഷകൾതിരുത്തുക

മൂന്ന് പ്രധാന ഉപഭാഷകളുണ്ട്, അതായത്, ആന്ധ്രയിലെ തീരദേശ ആന്ധ്രയിൽ സംസാരിക്കുന്ന തീരദേശ ഉപഭാഷ, ആന്ധ്രാപ്രദേശിലെ നാല് റായലസീമ ജില്ലകളിൽ സംസാരിക്കുന്ന റായലസീമ ഉപഭാഷ, തെലങ്കാന സംസ്ഥാനത്ത് പ്രധാനമായും സംസാരിക്കുന്ന തെലങ്കാന ഉപഭാഷ.[61] വദ്ദാർ, ചെഞ്ചു, മന്ന-ഡോറ എന്നിവയെല്ലാം തെലുങ്കുമായി അടുത്ത ബന്ധമുള്ളവരാണ്.[62] ബെറാഡ്, ദസാരി, ദൊമാര, ഗോലാരി, കാമതി, കോംതാവോ, കോണ്ട-റെഡ്ഡി, സാലേവാരി, വഡാഗ, ശ്രീകാകുല, വിശാഖപട്ടണം, ഈസ്റ്റ് ഗോദാവേരി, റയൽ‌സീമ, നെല്ലൂർ, ഗുണ്ടൂർ, വടാരി, യനാടി എന്നിവയാണ് തെലുങ്കിലെ മറ്റ് ഉപഭാഷകൾ.[63]ശ്രീലങ്കയിൽ, ബട്ടികലോവ ജില്ലയിലെ അഹികുന്തക എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു വംശീയ ജിപ്‌സി ന്യൂനപക്ഷം ശ്രീലങ്ക ജിപ്‌സി തെലുങ്കിന്റെ രൂപത്തിൽ പ്രാദേശികവൽക്കരിച്ച ഒരു ഉപഭാഷ സംസാരിക്കുന്നു.

ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ വിതരണംതിരുത്തുക

 
ഇളം നീല നിറത്തിലുള്ള തെലുങ്ക് കുടിയേറ്റക്കാരുടെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ വിതരണം, ഇരുണ്ട നീല നിറത്തിൽ അടയാളപ്പെടുത്തിയ പ്രദേശങ്ങളിൽ തെലുങ്ക് സ്വദേശികളാണ്.

ആന്ധ്രാപ്രദേശ്, തെലങ്കാന, പുതുച്ചേരിയിലെ യാനം ജില്ലകളിലാണ് തെലുങ്ക് പ്രാദേശികമായി സംസാരിക്കുന്നത്. അയൽ സംസ്ഥാനങ്ങളായ തമിഴ്‌നാട്, കർണാടക, മഹാരാഷ്ട്ര, ഒഡീഷ, ഛത്തീസ്‌ഗഢ്, ഝാർഖണ്ഡിലെ ചില ഭാഗങ്ങൾ, പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ഖരഗ്പൂർ മേഖല എന്നിവിടങ്ങളിലും തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്ന കുടിയേറ്റക്കാരെ കാണാം. പഞ്ചാബ്, ഹരിയാന, രാജസ്ഥാൻ എന്നീ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും നിരവധി തെലുങ്ക് കുടിയേറ്റക്കാരെ കാണപ്പെടുന്നു. 7.2% ജനസംഖ്യ സംസാരിക്കുന്ന തെലുങ്ക് ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിൽ ഹിന്ദി, ബംഗാളി, മറാത്തി എന്നിവയ്ക്ക് ശേഷം ഏറ്റവും കൂടുതൽ സംസാരിക്കുന്ന നാലാമത്തെ ഭാഷയാണ്. കർണാടകയിൽ 7.0% ആളുകൾ തെലുങ്കും 5.6% തമിഴ്‌നാട്ടിലും സംസാരിക്കുന്നു.[64] അമേരിക്കയിൽ തെലുങ്ക് പ്രവാസികളുടെ എണ്ണം പത്ത് ലക്ഷത്തിലധികമാണ്, ഏറ്റവും കൂടുതൽ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത് ന്യൂജേഴ്‌സിയിലാണ്.(ചെറിയ ആന്ധ്ര).[65] 2018 ലെ കണക്കനുസരിച്ച്, അമേരിക്കയിൽ ഏറ്റവും വേഗത്തിൽ വളരുന്ന ഭാഷയാണ് തെലുങ്ക്, 2010 നും 2017 നും ഇടയിൽ അമേരിക്കയിൽ തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണം 86% വർദ്ധിച്ചു.[66] ഓസ്‌ട്രേലിയ, ന്യൂസിലാന്റ്, ബഹ്‌റൈൻ, കാനഡ (ടൊറന്റോ), ഫിജി, മലേഷ്യ, സിംഗപ്പൂർ, മൗറീഷ്യസ്, മ്യാൻമർ, ഇറ്റലി, നെതർലാൻഡ്‌സ്, ബെൽജിയം, ഫ്രാൻസ്, ജർമ്മനി, അയർലൻഡ്, യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡം, ദക്ഷിണാഫ്രിക്ക, ട്രിനിഡാഡ്, ടൊബാഗോ, യുണൈറ്റഡ് അറബ് എമിറേറ്റ്സ് എന്നിവിടങ്ങളിലും തെലുങ്ക് സംസാരിക്കുന്നവർ കാണപ്പെടുന്നു.

അവലംബംതിരുത്തുക

  1. ↑ 1.0 1.1 തെലുഗു ഭാഷ at Ethnologue (22nd ed., 2019)
  2. ↑ "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011". www.censusindia.gov.in. Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. ശേഖരിച്ചത് 2018-07-07.
  3. ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, സംശോധകർ. (2017). "Telugu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. Unknown parameter |chapterurl= ignored (|chapter-url= suggested) (help)
  4. ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, സംശോധകർ. (2017). "Old Telugu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. Unknown parameter |chapterurl= ignored (|chapter-url= suggested) (help)
  5. ↑ "Declaration of Telugu and Kannada as classical languages". Press Information Bureau. Ministry of Tourism and Culture, Government of India. മൂലതാളിൽ നിന്നും 16 December 2008-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 31 October 2008.
  6. ↑ "Telugu gets classical status". The Times of India. 1 October 2008. മൂലതാളിൽ നിന്നും 2008-11-04-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 1 November 2008.
  7. ↑ "Schools, Colleges called for a shutdown in Telugu states". മൂലതാളിൽ നിന്നും 2017-10-11-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2020-11-14.
  8. ↑ "Making Telugu compulsory: Mother tongues, the last stronghold against Hindi imposition".
  9. ↑ "Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2000". Census of India, 2001. മൂലതാളിൽ നിന്നും 29 October 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്.
  10. ↑ "Infographic: A World of Languages". ശേഖരിച്ചത് 2 June 2018.
  11. ↑ "Summary by language size". Ethnologue.
  12. ↑ "Dravidian languages". Encyclopædia Britannica.
  13. ↑ എ.ഡി. കാം‌പ്ബെൽ
  14. ↑ ജനറൽ കണ്ണിങ്ങാം
  15. ↑ 15.0 15.1 Sircar, D. C. (2008). Studies in Indian Coins (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). Motilal Banarsidass Publishe. പുറം. 113. ISBN 9788120829732.
  16. ↑ 16.0 16.1 "The Sātavāhana issues are uniscriptural, Brahmi but bilingual, Prākrit and Telugu." in Epigraphia Andhrica (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). 1975. പുറം. x.
  17. ↑ Epigraphia Āndhrica (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). Government of Andhra Pradesh. 1969. പുറം. XV.
  18. ↑ Nākacāmi, Irāmaccantiran̲; Nagaswamy, R. (1981). Tamil Coins: A Study (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). Institute of Epigraphy, Tamilnadu State Department of Archaeology. പുറം. 132.
  19. ↑ "Proto-Dravidian". Harvard.
  20. ↑ "Indian Encyclopaedia – Volume 1", p. 2067, by Subodh Kapoor, Genesis Publishing Pvt Ltd, 2002
  21. ↑ "Proto-Dravidian Info". lists.hcs.harvard.edu.
  22. ↑ Chandaraju, Aruna (27 January 2012). "The hanging pillar and other wonders of Lepakshi" – via www.thehindu.com.
  23. ↑ Macdonell, Arthur Anthony; Keith, Arthur Berriedale (1912). Vedic Index of Names and Subjects (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). Motilal Banarsidass. ISBN 9788120813328.
  24. ↑ Agrawal, D. P.; Chakrabarti, Dilip K. (1979), Essays in Indian protohistory, The Indian Society for Prehistoric and Quaternary Studies/B.R. Pub. Corp., പുറം. 326
  25. ↑ The Hindu News: Telugu is 2,400 years old, says ASI "The Archaeological Survey of India (ASI) has joined the Andhra Pradesh Official Languages Commission to say that early forms of the Telugu language and its script indeed existed 2,400 years ago"
  26. ↑ Indian Epigraphy and South Indian Scripts, C. S. Murthy, 1952, Bulletins of the Madras Government Museum, New Series IV, General Section, Vol III, No. 4
  27. ↑ Buhler, G. (1894), Epigraphica Indica, Vol.2
  28. ↑ Yandell, Keith E.; Paul, John J. (2013). Religion and Public Culture: Encounters and Identities in Modern South India. Taylor & Francis. പുറം. 253. ISBN 978-1-136-81808-0.
  29. ↑ Carla M. Sinopoli 2001, പുറം. 163.
  30. ↑ Pollock, Sheldon (2003). The Language of the Gods in the World of Men: Sanskrit, Culture, and Power in Premodern India. University of California Press. പുറം. 290. ISBN 978-0-5202-4500-6.
  31. ↑ 31.0 31.1 "Ancient Temples of Telangana_Book Pages 1 - 50 - Text Version | AnyFlip". anyflip.com.
  32. ↑ Reporter, Staff (1 September 2015). "Follow the path of Veturi in research, students urged" – via www.thehindu.com.
  33. ↑ "Vision of Life: Classical Language status for Telugu". 29 August 2010.
  34. ↑ Nārada (Maha Thera); Narasimhacharya, Ramanujapuram (1999). The Buddha-Dhamma, Or, the Life and Teachings of the Buddha. ISBN 9788120605596.
  35. ↑ Period Of Old Telugu Times Archived 2018-08-19 at the Wayback Machine. - 3 November 2015
  36. ↑ D. C. Sircar. Indian Epigraphy, Volume 10 of Epigraphy, Palaeography, Numismatics Series. Motilal Banarsidass Publ., 1996. പുറം. 50.
  37. ↑ 37.0 37.1 37.2 37.3 "APonline – History and Culture-Languages". aponline.gov.in. മൂലതാളിൽ നിന്നും 8 ഫെബ്രുവരി 2012-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്.
  38. ↑ Krishnamurti, Bhadriraju (2003). The Dravidian Languages. Cambridge University Press. പുറങ്ങൾ. 78–79. ISBN 978-0-521-77111-5.
  39. ↑ Rao, M. Malleswara (22 December 2012). "When foreigners fell in love with Telugu language" – via www.thehindu.com.
  40. ↑ Morris, Henry (2005). A Descriptive and Historical Account of the Godavery District in the Presidency of Madras. Asian Educational Services. പുറം. 86. ISBN 978-81-206-1973-9.
  41. ↑ Rao, M. Malleswara (18 September 2005). "Telugu declared official language". The Hindu. മൂലതാളിൽ നിന്നും 2007-08-10-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 16 July 2007.
  42. ↑ "AP Fact File: Post-Independence Era". aponline.gov.in. മൂലതാളിൽ നിന്നും 20 ഡിസംബർ 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്.
  43. ↑ "LANGUAGE SPOKEN AT HOME BY ABILITY TO SPEAK ENGLISH FOR THE POPULATION 5 YEARS AND OVER". United States Census Bureau. ശേഖരിച്ചത് 2 December 2017. Note: Excluding other languages with many speakers outside India such as Urdu
  44. ↑ ഉദ്ധരിച്ചതിൽ പിഴവ്: അസാധുവായ <ref> ടാഗ്; Morrison 1997 218 എന്ന പേരിലെ അവലംബങ്ങൾക്ക് എഴുത്തൊന്നും നൽകിയിട്ടില്ല.
  45. ↑ 45.0 45.1 Nagaraju, S. (1995). "Emergence of Regional Identity and Beginning of Vernacular Literature: A Case Study of Telugu". Social Scientist. 23 (10–12): 8–23. doi:10.2307/3517880. JSTOR 3517880.
  46. ↑ Pollock, Sheldon (2006-05-23). The Language of the Gods in the World of Men. പുറം. 421. ISBN 9780520245006.
  47. ↑ 47.0 47.1 Talbot, Cynthia (2001). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. പുറങ്ങൾ. 50, 263. ISBN 9780195136616.
  48. ↑ Mitchell, Lisa (2009). Language, Emotion, and Politics in South India: The Making of a Mother Tongue. പുറം. 45. ISBN 978-0253353016.
  49. ↑ A.A. Abbasi, സംശോധാവ്. (2001). Dimensions of Human Cultures in Central India: Professor S.K. Tiwari Felication Volume. പുറം. 161. ISBN 9788176251860.
  50. ↑ Salomon, Richard (1998-12-10). Indian Epigraphy: A Guide to the Study of Inscriptions in Sanskrit, Prakrit, and Other Indo-European Languages. പുറം. 100. ISBN 9780195356663.
  51. ↑ Talbot, Cynthia (2001-09-20). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. ISBN 9780198031239.
  52. ↑ Talbot, Cynthia (20 September 2001). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. Oxford University Press. ISBN 9780198031239 – via Google Books.
  53. ↑ Talbot, Cynthia (15 July 1988). "Gifts to Gods and Brahmins: A Study of Religious Endowments in Medieval Andhra". University of Wisconsin–Madison – via Google Books.
  54. ↑ Talbot, Cynthia (20 September 2001). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. Oxford University Press. പുറങ്ങൾ. 34–. ISBN 978-0-19-803123-9.
  55. ↑ Velcheru Narayana Rao; Shulman, David (2002). Classical Telugu Poetry: An Anthology. Univ of California Press. പുറങ്ങൾ. 6–. ISBN 978-0-520-22598-5.
  56. ↑ International Journal of Dravidian Linguistics: IJDL. Department of Linguistics, University of Kerala. 2004.
  57. ↑ Rao, Ajay K. (3 October 2014). Re-figuring the Ramayana as Theology: A History of Reception in Premodern India. Routledge. പുറങ്ങൾ. 37–. ISBN 978-1-134-07735-9.
  58. ↑ S. Krishnaswami Aiyangar (1994). Evolution of Hindu Administrative Institutions in South India. Asian Educational Services. പുറങ്ങൾ. 6–. ISBN 978-81-206-0966-2.
  59. ↑ Talbot, Cynthia (2001). Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra. Oxford University Press. പുറങ്ങൾ. 195–. ISBN 978-0-19-513661-6.
  60. ↑ Gundimeda, Sambaiah (14 October 2015). Dalit Politics in Contemporary India. Routledge. പുറങ്ങൾ. 205–. ISBN 978-1-317-38104-4.
  61. ↑ Caffarel, Alice; Martin, J. R.; Matthiessen, Christian M. I. M. (2004). Language Typology: A Functional Perspective. John Benjamins Publishing. പുറം. 434. ISBN 978-1-58811-559-1. ശേഖരിച്ചത് 19 November 2016.
  62. ↑ ഫലകം:Glotto
  63. ↑ "Telugu". Ethnologue. ശേഖരിച്ചത് 30 March 2016.
  64. ↑ https://censusindia.gov.in/2011census/C-16.html
  65. ↑ [1] Accessed 17 June 2017.
  66. ↑ "Do you speak Telugu? Welcome to America". BBC. ശേഖരിച്ചത് 24 December 2019.


പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾതിരുത്തുക

വിക്കിപീഡിയ സ്വതന്ത്ര സർവ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിന്റെ തെലുഗു ഭാഷ പതിപ്പ്
  ഭാരതത്തിലെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ഫെഡറൽതല ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ഇംഗ്ലീഷ് • ഹിന്ദി
സംസ്ഥാനതല ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ആസ്സാമീസ് • ബംഗാളി • ബോഡോ • ദോഗ്രി •ഗോണ്ടി • ഗുജറാത്തി• ഹിന്ദി • കന്നഡ • കശ്മീരി • കൊങ്കണി • മലയാളം • മൈഥിലി • മണിപ്പൂരി • മറാഠി• നേപ്പാളി • ഒറിയ • പഞ്ചാബി • സംസ്കൃതം • സന്താലി • സിന്ധി • തമിഴ് • തെലുങ്ക് • ഉർദു •
 

ഭാഷകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഈ ലേഖനം അപൂർണ്ണമാണ്‌. ഇതു വികസിപ്പിക്കുവാൻ സഹായിക്കുക. സഹായത്തിനു ഈ ലേഖനത്തിന്റെ ഇംഗ്ലീഷ് പതിപ്പും കാണുക.

"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=തെലുഗു_ഭാഷ&oldid=3708048" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്