വിക്കിപീഡിയ

ബംഗാളി ഭാഷ

ബംഗാളി എന്ന വാക്കാൽ വിവക്ഷിക്കാവുന്ന ഒന്നിലധികം കാര്യങ്ങളുണ്ട്. അവയെക്കുറിച്ചറിയാൻ ബംഗാളി (വിവക്ഷകൾ) എന്ന താൾ കാണുക. ബംഗാളി (വിവക്ഷകൾ)

ബംഗ്ലാ(বাংলা) എന്ന അന്ത്യനാമത്തിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ബംഗാളി(/bɛŋˈɡɔːli/)[5], ഒരു ഇന്തോ-ആര്യൻ ഭാഷയാണ്, ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ബംഗാൾ മേഖലയിലെ മുഖ്യഭാഷയാണ് ഇത്. ബംഗ്ലാദേശിലെ ഏറ്റവും വ്യാപകമായി സംസാരിക്കപ്പെടുന്ന ഭാഷയും ഹിന്ദി കഴിഞ്ഞാൽ ഇന്ത്യയിലെ 22 പട്ടിക ഭാഷകളിൽ വ്യാപകമായി സംസാരിക്കപ്പെടുന്ന രണ്ടാമത്തെ ഭാഷയുമാണിത്. ഏകദേശം 22.8 കോടി മാതൃഭാഷികളും, മറ്റൊരു 3.7 കോടി ജനങ്ങളും രണ്ടാം ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നവരുമായി,[6] ബംഗാളി ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും കൂടുതൽ സംസാരിക്കുന്ന ഏഴാമത്തെ മാതൃഭാഷയും, ലോകത്തിലെ മൊത്തം സംസാരിക്കുന്നവരുടെ എണ്ണത്തിൽ ആറാം സ്ഥാനത്താണ്.[7][8]

ബംഗാളി
বাংলা
ഭൂപ്രദേശംബംഗ്ലാദേശ്, ഇന്ത്യ
സംസാരിക്കുന്ന നരവംശംബംഗാളി ആളുകൾ
മാതൃഭാഷയായി സംസാരിക്കുന്നവർ
23 കോടി (18.9 കോടി സ്വദേശി) [1] (2011–2017)
ഇന്തോ-യുറോപ്യൻ ഭാഷകൾ
ബംഗാളി ലിപി
ഔദ്യോഗിക സ്ഥിതി
ഔദ്യോഗിക പദവി
ബംഗ്ലാദേശ് (ദേശീയ)

 ഇന്ത്യ (പ്രാദേശികം)

Regulated byബംഗ്ലാ അക്കാദമി ബംഗ്ലാദേശ്
പാസ്ചിംബംഗ ബംഗ്ലാ അക്കാദമി (പശ്ചിമ ബംഗാൾ)
ഭാഷാ കോഡുകൾ
ISO 639-1bn
ISO 639-2ben
ISO 639-3ben
ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്ന ബംഗ്ലാദേശിലെയും ഇന്ത്യയിലെയും പ്രദേശം

ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഔദ്യോഗികവും ദേശീയവുമായ ഭാഷയാണ് ബംഗാളി, 98% ബംഗ്ലാദേശികളും അവരുടെ ആദ്യ ഭാഷയായി ബംഗാളി ഉപയോഗിക്കുന്നു.[9][10][11][12][13] ഇന്ത്യയ്ക്കുള്ളിൽ, പശ്ചിമ ബംഗാൾ, ത്രിപുര, അസം സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ബറാക് വാലി മേഖല എന്നിവയുടെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാണ് ബംഗാളി. ആൻഡമാൻ നിക്കോബാർ ദ്വീപുകളിലും ബംഗാൾ ഉൾക്കടലിലും ഏറ്റവും കൂടുതൽ സംസാരിക്കുന്ന ഭാഷയാണിത്. [14] അരുണാചൽ പ്രദേശ്, ഡൽഹി, ഛത്തീസ്ഗഡ്, ജാർഖണ്ഡ്, മേഘാലയ, മിസോറാം, നാഗാലാൻഡ്, ഉത്തരാഖണ്ഡ് എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റ് സംസ്ഥാനങ്ങളിലെ ഗണ്യമായ ജനസംഖ്യ ഇത് സംസാരിക്കുന്നു.[15] പാകിസ്ഥാൻ, ബ്രിട്ടൻ, അമെരിക്ക, മദ്ധ്യപൂർവേഷ്യ എന്നിവിടങ്ങളിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട ആഗോള ബംഗാളി പ്രവാസികളും (ബംഗ്ലാദേശികളും ഇന്ത്യൻ ബംഗാളികളും) ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നു.[16]

1,300 വർഷത്തിലേറെയായി ബംഗാളി വികസിച്ചു. സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ പഴക്കമുള്ള സാഹിത്യ ചരിത്രമുള്ള ബംഗാളി സാഹിത്യം, ബംഗാളി നവോത്ഥാനകാലത്ത് വിപുലമായി വികസിക്കുകയും ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും സമൃദ്ധവും വൈവിധ്യപൂർണ്ണവുമായ സാഹിത്യ പാരമ്പര്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. 1948 മുതൽ 1956 വരെയുള്ള ബംഗാളി ഭാഷാ പ്രസ്ഥാനം ബംഗാളിനെ പാകിസ്താന്റെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാക്കണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ടു, ഇത് കിഴക്കൻ ബംഗാളിൽ ബംഗാളി ദേശീയത വളർത്തുകയും 1971 ൽ ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ആവിർഭാവത്തിലേക്ക് നയിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ പ്രസ്ഥാനത്തെ അംഗീകരിച്ച് 1999 ൽ യുനെസ്കോ ഫെബ്രുവരി 21 ലോക മാതൃഭാഷാദിനമായി അംഗീകരിച്ചു.[17][18]

പദോൽപ്പത്തി തിരുത്തുക

ബംഗാളിയുടെ ആദ്യത്തെ പ്രാദേശിക നാമം 16-ആം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഗൗഡ-ഭാസ എന്നാണ്. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇതിനെ വംഗ-ഭാസ അല്ലെങ്കിൽ ബംഗാള-ഭാസ എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു. നിലവിൽ ഇത് ബംഗ്ലാ-ഭാസ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.[19]

ചരിത്രം തിരുത്തുക

പുരാതനം തിരുത്തുക

ബിസി ഒന്നാം സഹസ്രാബ്ദം മുതൽ ബംഗാളിൽ ഹിന്ദു ബ്രാഹ്മണർ സംസ്കൃതം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നുവെങ്കിലും, പ്രാദേശിക ബുദ്ധമതക്കാർ ചിലതരം പ്രാകൃത ഭാഷകളിൽ സംസാരിക്കുകയായിരുന്നു. ബംഗാൾ മഗധ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഭാഗമായിരുന്ന ആദ്യ സഹസ്രാബ്ദങ്ങളിൽ മധ്യ ഇന്തോ-ആര്യൻ ഭാഷകൾ സ്വാധീനിച്ചതിനാൽ, ഈ ഇനങ്ങളെ സാധാരണയായി "കിഴക്കൻ മഗധി പ്രാകൃതം" എന്ന് വിളിക്കുന്നു, ഈ പദം ഭാഷാശാസ്ത്രജ്ഞനായ സുനിതി കുമാർ ചാറ്റർജി സൃഷ്ടിച്ചു.[20] ഗുപ്ത സാമ്രാജ്യകാലത്ത് പ്രാദേശിക ഇനങ്ങൾക്ക് ഔദ്യോഗിക പദവി ഉണ്ടായിരുന്നില്ല, കൂടാതെ ഹിന്ദു പുരോഹിതരുടെ സംസ്കൃത സാഹിത്യത്തിന്റെ കേന്ദ്രമായി ബംഗാൾ വർദ്ധിച്ചതോടെ, ബംഗാളിലെ പ്രാദേശിക ഭാഷ സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്ന് വളരെയധികം സ്വാധീനം നേടി.[21] ആധുനിക ബീഹാറിലും ആസാമിലും മഗധി പ്രാകൃതം സംസാരിക്കപ്പെട്ടു, ഈ പ്രാദേശിക ഭാഷ ഒടുവിൽ അർദ്ധ മഗധിയായി പരിണമിച്ചു. ആദ്യ സഹസ്രാബ്ദത്തിന്റെ അവസാനത്തോടെ അർദ്ധ മഗധി അപഭ്രംശത്തിന് വഴിമാറാൻ തുടങ്ങി.[22][23] കാലക്രമേണ ബംഗാളി ഭാഷ ഒരു പ്രത്യേക ഭാഷയായി പരിണമിച്ചു.[24]

ആദ്യകാലം തിരുത്തുക

10-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചില പാഠങ്ങൾ ബംഗാളിയിലായിരുന്നുവെന്ന് ചിലർ അവകാശപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും, അവ ഒരു വ്യത്യസ്ത ഭാഷയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നുണ്ടോ അല്ലെങ്കിൽ കിഴക്കൻ ഇന്തോ-ആര്യൻ ഭാഷകൾ വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരുന്ന ഒരു ഘട്ടത്തെ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നുണ്ടോ എന്ന് ഉറപ്പില്ല.[25] കിഴക്കൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ പ്രാദേശിക അപഭ്രംശ, പൂർബി അപഭ്രംശ അല്ലെങ്കിൽ അബഹട്ട ("അർത്ഥമില്ലാത്ത ശബ്ദങ്ങൾ") ഒടുവിൽ പ്രാദേശിക ഭാഷകളായി പരിണമിച്ചു, അത് മൂന്ന് ഇനങ്ങൾ രൂപപ്പെട്ടു: ബംഗാളി -ആസാമീസ് ഭാഷകൾ, ബിഹാരി ഭാഷകൾ, ഒഡിയ ഭാഷ. 500 ക്രി.വ. ന് മുമ്പുതന്നെ, ഭിന്നതയുടെ സംഭവം വളരെ നേരത്തെ സംഭവിച്ചുവെന്ന് ചിലർ വാദിക്കുന്നു;[26] എന്നിരുന്നാലും ഭാഷ ചലനാത്മകമായിരുന്നു: വ്യത്യസ്ത ഇനങ്ങൾ സഹവസിക്കുകയും രചയിതാക്കൾ പലപ്പോഴും ഈ കാലഘട്ടത്തിൽ ഒന്നിലധികം ഭാഷകളിൽ എഴുതുകയും ചെയ്തു. ഉദാഹരണത്തിന്, ആറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ അർദ്ധമഗാദി അബഹട്ടയായി പരിണമിച്ചുവെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു, ഇത് ബംഗാളിയുടെ പൂർവ്വികരുമായി കുറച്ച് കാലം മത്സരിച്ചു.[27] പാല സാമ്രാജ്യത്തിന്റെയും സേന രാജവംശത്തിന്റെയും ഭാഷയായിരുന്നു പ്രോട്ടോ-ബംഗാളി.[28][29]

 
ആധുനിക ബംഗാളി ഭാഷയുടെ പൂർവ്വികനായ പ്രോട്ടോ-ഗൗഡയുടെ ഉത്ഭവം, പ്രോട്ടോ-മഗധിയുടെ (മഗധി പ്രാകൃതം) പ്രോട്ടോ-ഗൗഡ-കാമരൂപ വരിയിൽ നിന്നാണ്.[30]

മധ്യകാലം തിരുത്തുക

 
പ്രോട്ടോ-ബംഗാളി ലിപിയിലുള്ള വെള്ളി നാണയം, ഹരികേല രാജ്യം, ഏകദേശം 9-13 നൂറ്റാണ്ട്

മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ, অ പദം അവസാനം ഇല്ലാതാക്കൽ, സംയുക്ത ക്രിയകളുടെ വ്യാപനം, അറബി, പേർഷ്യൻ, തുർക്കിക് ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള സ്വാധീനം എന്നിവയാണ് മധ്യ ബംഗാളിയുടെ സവിശേഷത. ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽത്തന്നെ, ബുദ്ധമത ഭരണമുള്ള പാല സാമ്രാജ്യത്തിലേക്ക് മദ്ധ്യപൂർവേഷ്യയിൽ നിന്നും തുർക്കെസ്താനിൽ നിന്നും വ്യാപാരികളുടെ വരവ് ഈ പ്രദേശത്ത് ഇസ്ലാമിക സ്വാധീനത്തിന് ജന്മം നൽകി. പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, ബംഗാളിലേക്കുള്ള മുസ്ലീം പര്യവേഷണങ്ങൾ അറബ് മുസ്ലീങ്ങളുടെയും തുർക്കോ-പേർഷ്യക്കാരുടെയും കുടിയേറ്റ പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ വളരെയധികം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു, അവർ പ്രാദേശിക ജനസംഖ്യയിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കി പ്രാദേശിക ഭാഷയെ വളരെയധികം സ്വാധീനിച്ചു. ജലാലുദ്ദീൻ മുഹമ്മദ് ഷായുടെ കയറ്റത്തോടെ ബംഗാൾ സുൽത്താൻമാരുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ പേർഷ്യൻ ഭാഷയെക്കാൾ ബംഗാളി പ്രാധാന്യം നേടി.[31] തുടർന്നുള്ള മുസ്ലീം ഭരണാധികാരികൾ ബംഗാളിയുടെ സാഹിത്യ വികാസത്തെ സജീവമായി പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും സൽത്തനത്തിൽ ഏറ്റവും കൂടുതൽ സംസാരിക്കുന്ന പ്രാദേശിക ഭാഷയാകാൻ അനുവദിക്കുകയും ചെയ്തു.[32] അറബിയിൽ നിന്നും പേർഷ്യനിൽ നിന്നും ബംഗാളിക്ക് ധാരാളം പദസമ്പത്ത് ലഭിച്ചു, അത് ഭാഷയിൽ ഇസ്ലാമിക സംസ്കാരത്തിന്റെ ഒരു പ്രകടനം വളർത്തിയെടുത്തു. മധ്യ ബംഗാളിയുടെ (1400-1800) പ്രധാന ഗ്രന്ഥങ്ങളിൽ ഷാ മുഹമ്മദ് സാഗിറിന്റെ യൂസഫ്-സുലേഖയും ചണ്ഡിദാസ് കവിയുടെ ശ്രീകൃഷ്ണ കീർത്തനയും ഉൾപ്പെടുന്നു. 16 -ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിലും 17 -ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലും മുഗൾ സാമ്രാജ്യം ബംഗാൾ പിടിച്ചടക്കിയപ്പോൾ ബംഗാളി സംസ്കാരത്തിനും ഭാഷയ്ക്കും രാജകൊട്ടാരത്തിന്റെ പിന്തുണ കുറഞ്ഞു.[33]

ആധുനിക കാലം തിരുത്തുക

ബംഗാളിയുടെ ആധുനിക സാഹിത്യ രൂപം 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിലും 20-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലും പടിഞ്ഞാറൻ-മധ്യ ബംഗാളി ഭാഷയായ നാദിയ മേഖലയിൽ സംസാരിക്കുന്ന ഭാഷയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് വികസിപ്പിച്ചത്. ഭാഷ സംസാരിക്കുന്ന പ്രദേശങ്ങളിലെ സംഭാഷണത്തിൽ നിന്ന് വളരെ വ്യത്യസ്തമായ സാഹിത്യവും നിലവാരമുള്ള രൂപവും ഉള്ള ഭാഷാപരമായ ദ്വൈതതയുടെ ശക്തമായ ഉദാഹരണമാണ് ബംഗാളി.[34] ആധുനിക ബംഗാളി പദാവലിയിൽ മഗധി പ്രാകൃതത്തിൽ നിന്നും പാലിയിൽ നിന്നും പദാവലി, സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്നുള്ള തത്സമകൾ, പുനർനിർമ്മാണങ്ങൾ, പേർഷ്യൻ, അറബി, ആസ്ട്രോ-ഏഷ്യാറ്റിക് ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള മറ്റ് പ്രധാന വായ്പകൾ എന്നിവ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഈ കാലയളവിൽ, എഴുതപ്പെട്ട ബംഗാളിയുടെ രണ്ട് പ്രധാന രൂപങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു:

  • চলিতভাষা ചലിതഭാഷ; ലളിതവൽക്കരിച്ച വ്യതിയാനങ്ങൾ ഉപയോഗിച്ചുള്ള ബംഗാളിയുടെ സംഭാഷണ രൂപം.
  • সাধুভাষা സാധുഭാഷ; ബംഗാളിയുടെ സംസ്കൃതവൽക്കരിച്ച പതിപ്പ്.[35]

1948 -ൽ പാക്കിസ്ഥാൻ സർക്കാർ ഉർദു പാകിസ്ഥാനിലെ ഏക ദേശീയ ഭാഷയായി അടിച്ചേൽപ്പിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു, ഇത് ബംഗാളി ഭാഷാ പ്രസ്ഥാനത്തിന് തുടക്കമിട്ടു.[36] മുൻ കിഴക്കൻ ബംഗാളിലെ (ഇന്നത്തെ ബംഗ്ലാദേശ്) ഒരു ജനപ്രിയ വംശീയ-ഭാഷാ പ്രസ്ഥാനമായിരുന്നു ബംഗാളി ഭാഷാ പ്രസ്ഥാനം. പാകിസ്താൻ അധിരാജ്യത്തിലെ ഒരു സംസ്ഥാന ഭാഷ എന്ന നിലയിൽ ബംഗാളിയുടെ അംഗീകാരം നേടുന്നതിനും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനുമായി ബംഗാളി ജനതയുടെ ശക്തമായ ഭാഷാബോധത്തിന്റെ ഫലമായാണ് ഇത് ആരംഭിച്ചത്. അതിന്റെ പിരിമുറുക്കത്തിൽ, 1952 ഫെബ്രുവരി 21 ന്, ധാക്ക സർവകലാശാല പരിസരത്തിന് സമീപം നടന്ന പ്രതിഷേധത്തിനിടെ അഞ്ച് വിദ്യാർത്ഥികളും രാഷ്ട്രീയ പ്രവർത്തകരും കൊല്ലപ്പെട്ടു. പേർഷ്യൻ-അറബി ലിപിയിൽ ബംഗാളി എഴുതാനുള്ള അനുരഞ്ജന നിർദ്ദേശത്തെ എതിർത്തതാണ് 1952-ന്റെ തുടക്കത്തിലെ പ്രതിഷേധങ്ങൾക്ക് പിന്നിലെ പ്രധാന പ്രചോദനം. ഈ ദിവസം ബംഗ്ലാദേശിൽ ഭാഷാ പ്രസ്ഥാന ദിനമായി ആചരിക്കുകയും 2000 മുതൽ എല്ലാ വർഷവും യുനെസ്കോ ലോക മാതൃഭാഷാദിനമായി ആചരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നത്. 1956 -ൽ ബംഗാളിനെ പാകിസ്ഥാനിലെ ഒരു സംസ്ഥാന ഭാഷയാക്കിയപ്പോൾ ഈ പ്രസ്ഥാനം വിജയിച്ചു.[36] 2010 -ൽ ബംഗ്ലാദേശ് ജനപതിനിധിസഭയും പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ നിയമസഭയും ബംഗാളിനെ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാക്കണമെന്ന് നിർദ്ദേശിച്ചു, എന്നിരുന്നാലും ഇക്കാര്യത്തിൽ തുടർനടപടികൾ ഉണ്ടായില്ല.

 
ധാക്ക, ബംഗ്ലാദേശിലെ ഷഹീദ് മിനാർ
 
ആസാം, ഇന്ത്യയിലെ സിൽചാർ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിലെ ഭാഷാ രക്തസാക്ഷി സ്മാരകം.

ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ വിതരണം തിരുത്തുക

 
ലണ്ടനിലെ ബ്രിക്ക് ലെയ്നിൽ ഒരു ബംഗാളി അടയാളം. ബംഗാളി പ്രവാസികൾ ഇവിടെ നിലനിൽക്കുന്നു.

ബംഗാളി ഭാഷയുടെ ജന്മദേശം ബംഗാൾ ആണ്, അതിൽ ബംഗ്ലാദേശ് രാഷ്ട്രവും ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനമായ പശ്ചിമ ബംഗാളും ഉൾപ്പെടുന്നു. മാതൃഭൂമിക്ക് പുറമേ, ത്രിപുരയിലും തെക്കൻ അസമിലും താമസിക്കുന്ന ബംഗാളികളും ആന്തമാൻ നിക്കോബാർ ദ്വീപുകൾ കേന്ദ്രഭരണപ്രദേശത്തുള്ള ബംഗാളി ജനതയും ഇത് സംസാരിക്കുന്നു. ഒഡിഷ, ബീഹാർ, ജാർഖണ്ഡ് എന്നീ അയൽ സംസ്ഥാനങ്ങളിലും ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നു; ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നവരിൽ ഗണ്യമായ ന്യൂനപക്ഷങ്ങൾ ഡൽഹി,മുംബൈ, താനെ, വാരാണസി, വൃന്ദാവനം എന്നിവയുൾപ്പെടെ ബംഗാളിന് പുറത്തുള്ള ഇന്ത്യൻ നഗരങ്ങളിൽ താമസിക്കുന്നു. മദ്ധ്യപൂർവേഷ്യ[37][38][39] , അമെരിക്ക[40], സിംഗപ്പൂർ[41], മലേഷ്യ, ഓസ്‌ട്രേലിയ, കാനഡ, ബ്രിട്ടൻ, ഇറ്റലി എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഗണ്യമായ ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളുണ്ട്.

ഔദ്യോഗിക പദവി തിരുത്തുക

ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഭരണഘടനയുടെ മൂന്നാമത്തെ ലേഖനത്തിൽ ബംഗ്ലാദേശിന്റെ ഏക ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായി ബംഗാളിയെ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു.[11] ബംഗ്ലാദേശിലെ എല്ലാ ന്യായാലയങ്ങളിലും സർക്കാർ അല്ലെങ്കിൽ അർദ്ധ സർക്കാർ കാരാലയങ്ങളിലും സ്വയംഭരണ സ്ഥാപനങ്ങളിലും എല്ലാ രേഖകളിലും കത്തിടപാടുകളിലും നിയമങ്ങളിലും ന്യായാലയ നടപടികളിലും മറ്റ് നിയമനടപടികളിലും ബംഗാളി നിർബന്ധമായും ഉപയോഗിക്കണമെന്ന് ബംഗാളി ഭാഷാ നടപ്പാക്കൽ നിയമം, 1987 പ്രഖ്യാപിച്ചു.[9] ഇത് രാജ്യത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ ദേശീയ ഭാഷ കൂടിയാണ്.

ഇന്ത്യയിൽ, 23 ഔദ്യോഗിക ഭാഷകളിൽ ഒന്നാണ് ബംഗാളി.[42] ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനങ്ങളായ പശ്ചിമ ബംഗാൾ, ത്രിപുര, അസമിലെ ബരാക് താഴ്വര എന്നിവിടങ്ങളിലെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാണിത്.[43][44] സെപ്റ്റംബർ 2011 മുതൽ ഇന്ത്യൻ സംസ്ഥാനമായ ഝാർഖണ്ഡിലെ രണ്ടാമത്തെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാണ് ബംഗാളി. പാകിസ്ഥാനിലെ കറാച്ചി നഗരത്തിലെ അംഗീകൃത ദ്വിതീയ ഭാഷ കൂടിയാണിത്.[45][46][47] കറാച്ചി സർവകലാശാലയിലെ ബംഗാളി വിഭാഗം ബിരുദ, ബിരുദാനന്തര തലങ്ങളിലും ബംഗാളി സാഹിത്യത്തിനുള്ള പതിവായി പഠന പരിപാടികൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു.[48]

ബംഗ്ലാദേശ് (ആമാർ ഷോനാ ബംഗ്ലാ), ഇന്ത്യ (ജനഗണമന) എന്നിവയുടെ ദേശീയ ഗാനങ്ങൾ ബംഗാളിയിൽ എഴുതിയത് ബംഗാളി നോബൽ സമ്മാന ജേതാവ് രബീന്ദ്രനാഥ് ടാഗോറാണ്.[49] കൂടാതെ, ബങ്കിം ചന്ദ്ര ചാറ്റർജി ബംഗാളിയിൽ എഴുതിയ ദേശഭക്തിഗാനമായ വന്ദേമാതരത്തിന്റെ ആദ്യ രണ്ട് ചരണങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷ് രാജ് കാലഘട്ടത്തിലും പിന്നീട് 1950 ൽ സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയിലും ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയ ഗാനമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു. കൂടാതെ, ശ്രീലങ്കയുടെ ദേശീയ ഗാനം (ശ്രീ ലങ്കാ മാതാ) രബീന്ദ്രനാഥ് ടാഗോർ എഴുതിയ ഒരു ബംഗാളി കവിതയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ടതാണെന്ന് പലരും വിശ്വസിക്കുന്നു,[50][51][52][53] അതേസമയം ചിലർ വിശ്വസിക്കുന്നത് ഈ ഗാനം ആദ്യം ബംഗാളിയിൽ എഴുതുകയും പിന്നീട് സിംഹളയിലേക്ക് വിവർത്തനം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു എന്നാണ്.[54][55][56][57]

സീറാ ലിയോൺ ആഭ്യന്തരയുദ്ധത്തിൽ അവിടുത്തെ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ ദൗത്യത്തിന്റെ കീഴിലുള്ള ബംഗ്ലാദേശ് ഐക്യരാഷ്ട്ര സമാധാനം പാലിക്കൽ സേന നൽകിയ സംഭാവനയ്ക്ക് ശേഷം, അഹ്മദ് തേജാൻ കബ്ബയുടെ സർക്കാർ 2002 ഡിസംബറിൽ ബംഗാളിയെ ഒരു ബഹുമാനസൂചകമായ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായി പ്രഖ്യാപിച്ചു.[58][59][60][61] 2009 -ൽ ബംഗ്ലാദേശിലും പശ്ചിമ ബംഗാളിലും തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രതിനിധികൾ ബംഗാളി ഭാഷ ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയാക്കണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ടു.[62]

ഉപഭാഷകൾ തിരുത്തുക

 
ബംഗാളിന്റെ ഭൂപടം (കൂടാതെ ആസാമിലെയും ജാർഖണ്ഡിലെയും ചില ജില്ലകൾ) ബംഗാളി ഭാഷയുടെ പ്രാദേശിക ഭാഷാതരങ്ങൾ കാണിക്കുന്നു.
  ബംഗാളി ഉപഭാഷ
  മനഭുമി ഉപഭാഷ
  വരേന്ദ്രി ഉപഭാഷ
  രർഹി ഉപഭാഷ
  സുന്ദർബനി ഉപഭാഷ
  രാജബൻശി ഉപഭാഷ*
  ചട്ടഗാവി ഉപഭാഷ*
  സിലെറ്റി ഉപഭാഷ*
(നക്ഷത്രചിഹ്നം * അടയാളപ്പെടുത്തിയവ ചിലപ്പോൾ പ്രത്യേക ഭാഷകളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.)

സംസാരിക്കുന്ന ബംഗാളിയിലെ പ്രാദേശിക വ്യതിയാനം ഒരു ഉപഭാഷാതുടർച്ചയാണ്. ഭാഷാ പണ്ഡിതനായ സുനിതി കുമാർ ചാത്തോപാധ്യായ കിഴക്കൻ മഗധ ഭാഷകളുടെ (അസ്സാമീസ്, ഒറിയ എന്നിവയുൾപ്പെടെ) പ്രാദേശിക ഭാഷകളെ നാല് വലിയ കൂട്ടങ്ങളായി തരംതിരിച്ചു - രർഹി, വംഗിയ, കമ്രുപി, വരേന്ദ്രി.[1][63] എന്നാൽ നിരവധി ഇതര വർഗ്ഗീകരണ വ്യവസ്ഥകളും നിർദ്ദേശിച്ചിട്ടുണ്ട്.[64] തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറൻ ഭാഷാതരങ്ങൾ (രർഹി അല്ലെങ്കിൽ നാദിയ ഭാഷ) ആധുനിക ഗുണനിലവാര സംഭാഷണ ബംഗാളിയുടെ അടിസ്ഥാനമാണ്.

പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിലും ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലും ബംഗാളിന്റെ ക്രമീകൃതമാക്കൽ സമയത്ത്, ബംഗാളിന്റെ സാംസ്കാരിക കേന്ദ്രം ബ്രിട്ടീഷുകാർ സ്ഥാപിച്ച കൊൽക്കത്തയിലായിരുന്നു. ഇന്ന് ബംഗാളിയുടെ സ്വീകാര്യമായ ഗുണനിലവാര രൂപം പടിഞ്ഞാറൻ-മധ്യ ഉപഭാഷയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, ഇത് നാദിയ ജില്ലയിൽ സംസാരിക്കപ്പെടുന്നു.[65] പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ഗുണനിലവാര ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നവർ പലപ്പോഴും ബംഗ്ലാദേശിലെ ഗുണനിലവാര ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നവരിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്ത പദങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും രണ്ട് വാക്കുകളും തദ്ദേശീയ ബംഗാളി വംശജരാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഉപ്പ് എന്ന വാക്ക് പടിഞ്ഞാറിൽ নুন നൂൺ ആണ്, അത് കിഴക്കിൽ লবণ ലോബോൺ നോട് യോജിക്കുന്നു.[66]

ഭാഷയുടെ ലിഖിതവും സംസാരിക്കുന്നതുമായ രൂപങ്ങൾക്കിടയിൽ ചില പണ്ഡിതന്മാർ ഭാഷാബഹുത്വത നിർദ്ദേശിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും[34] ബംഗാളി ഭാഷാ ദ്വൈതത പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നു. വ്യത്യസ്ത രീതിയിലുള്ള പദാവലികളും വാക്യഘടനയും ഉൾപ്പെടുന്ന രണ്ട് രചനാ ശൈലികൾ ഉയർന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്:[65][67]

  1. സാധുഭാഷ (সাধু ভাষা "ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച ഭാഷ") എഴുതപ്പെട്ട ഭാഷയായിരുന്നു, ദീർഘമായ ക്രിയാ വ്യതിയാനങ്ങളും പാലിയും സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിച്ച തത്സമ പദസമ്പത്തും കൂടുതലാണ്. ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയഗാനമായ ജനഗണമന (രബീന്ദ്രനാഥ് ടാഗോറിന്റെ) പോലുള്ള ഗാനങ്ങൾ ഈ രീതിയിൽ രചിക്കപ്പെട്ടു. എന്നിരുന്നാലും, ആധുനിക എഴുത്തിൽ അതിന്റെ ഉപയോഗം അസാധാരണമാണ്, ബംഗ്ലാദേശിലെ ചില ഔദ്യോഗിക അടയാളങ്ങൾക്കും രേഖകൾക്കും പ്രത്യേക സാഹിത്യ ഫലങ്ങൾ കൈവരിക്കുന്നതിനും ഇത് പരിമിതപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു.
  2. ഭാഷാശാസ്ത്രജ്ഞർക്ക് നിലവാരമുള്ള സംഭാഷണ ബംഗാളി എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന ചലിത-ഭാഷ (চলিত ভাষা "പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഭാഷ"), എഴുതപ്പെട്ട ബംഗാളി ശൈലിയാണ്, ഇത് സംഭാഷണ ശൈലിയും ചുരുക്കിയ ക്രിയാ രൂപങ്ങളും പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നു, ഇതിനൊപ്പം ഇപ്പോൾ എഴുതപ്പെട്ട ബംഗാളിയുടെ നിലവാരമാണ്. പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ ഈ രൂപം പ്രചാരത്തിലായി, പിയറി ചന്ദ് മിത്ര (അലലർ ഘരർ ദുലാൽ, 1857),[68] പ്രമതാ ചൗധരി (സാബുജ്പത്ര, 1914) എന്നിവരുടെ രചനകളും രവീന്ദ്രനാഥ ടാഗോറിന്റെ പിന്നീടുള്ള രചനകളും ഇതിനെ പ്രൊത്സാഹിപ്പിച്ചു. പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ നാദിയ ജില്ലയിലെ ശാന്തിപൂർ മേഖലയിൽ സംസാരിക്കുന്ന ഭാഷയുടെ മാതൃകയിലാണ് ഇത് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ബംഗാളിയുടെ ഈ രൂപത്തെ "നാദിയ നിലവാരം", "നാദിയ ഭാഷ", "തെക്കുപടിഞ്ഞാറൻ/പടിഞ്ഞാറ്-മധ്യ ഭാഷ" അല്ലെങ്കിൽ "ശാന്തിപുരി ബംഗ്ലാ" എന്ന് വിളിക്കാറുണ്ട്.[64]

പദാവലി തിരുത്തുക

ആധുനിക സാഹിത്യ ബംഗാളി വാക്കുകളുടെ ഉറവിടങ്ങൾ

  സ്വദേശി (67%)
  സംസ്കൃത വായ്പകൾ (25%)
  വിദേശ വായ്പകൾ (8%)

ബംഗാളിയിൽ 100,000 വേറിട്ട വാക്കുകളുണ്ട്, അതിൽ 50,000 തദ്ഭവങ്ങളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു, 21,100 തത്സമകളാണ്, ബാക്കി വായ്പകൾ ഓസ്ട്രോ-ഏഷ്യാറ്റിക്, മറ്റ് വിദേശ ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ളതാണ്.

എന്നിരുന്നാലും, ഈ കണക്കുകൾ വളരെ അപൂർവ്വമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന പുരാതന അല്ലെങ്കിൽ ഉയർന്ന സാങ്കേതിക പദങ്ങളുടെ വലിയ അനുപാതം കണക്കിലെടുക്കുന്നില്ല. കൂടാതെ, വിവിധ ഉപഭാഷകൾ, പ്രത്യേകിച്ച് ബംഗ്ലാദേശിലെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലും പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ മുസ്ലീം ഭൂരിപക്ഷ പ്രദേശങ്ങളിലും കൂടുതൽ പേർഷ്യൻ, അറബി പദാവലി ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഹിന്ദുക്കളാകട്ടെ, മുസ്ലീങ്ങളെക്കാൾ കൂടുതൽ സംസ്കൃത പദാവലി ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഹിന്ദു ഭൂരിപക്ഷ സംസ്ഥാനമായ പശ്ചിമ ബംഗാളിലും ബംഗ്ലാദേശിലെ ഖുൽനയുടെ ചില ഭാഗങ്ങളിലും സംസാരിക്കുന്ന നാദിയ ഭാഷയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ് നിലവാരമായ ബംഗാളി. ബംഗ്ലാദേശിലെ 90% ബംഗാളികളും (ഏകദേശം 14.8 കോടി) പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ 27% ബംഗാളികളും അസമിൽ 10% (ഏകദേശം 3.6 കോടി) മുസ്ലീങ്ങളാണ്. ബംഗ്ലാദേശി മുസ്ലീങ്ങളും ചില ഇന്ത്യൻ ബംഗാളി മുസ്ലീങ്ങളും കൂടുതൽ സംസ്കൃതത്തെ സ്വാധീനിച്ച നിലവാരമായ നാദിയ ഉപഭാഷയ്ക്ക് പകരം ബംഗാളിയുടെ കൂടുതൽ പേർഷ്യൻ-അറബി പതിപ്പ് സംസാരിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ ഭൂരിഭാഗം ഇന്ത്യൻ ബംഗാളികളും മതഭേദമില്ലാതെ രർഹി ഭാഷയിലാണ് സംസാരിക്കുന്നത്. ആധുനിക സാഹിത്യ കൃതികളിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഉൽപാദനപരമായ പദാവലി, വാസ്തവത്തിൽ, തദ്ഭവങ്ങളിൽ കൂടുതലും (67%) ആണ്, അതേസമയം തത്സമത്തിൽ ആകെ 25% മാത്രമേ ഉൾപ്പെടുന്നുള്ളൂ.[69][70] ആധുനിക ബംഗാളി സാഹിത്യത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന ബാക്കി പദങ്ങളുടെ 8% ഇന്ത്യൻ ഇതര ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള വായ്പകളാണ്.

സുനിതി കുമാർ ചാറ്റർജിയുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽനിന്നുള്ള നിഘണ്ടുക്കൾ ബംഗാളി പദാവലിയുടെ 50% തദ്ദേശീയമായ വാക്കുകളാണ് (അതായത്, സ്വാഭാവികമായി പരിഷ്കരിച്ച പ്രാകൃത പദങ്ങൾ, ആര്യൻ പദങ്ങളുടെ കേടായ രൂപങ്ങൾ, ഇന്തോ-യൂറോപ്യൻ ഇതര ഭാഷകൾ). ബംഗാളി വാക്കുകളിൽ 45 ശതമാനവും പരിഷ്കരിക്കപ്പെടാത്ത സംസ്കൃതമാണ്, ബാക്കി വാക്കുകൾ വിദേശ ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ളതാണ്.[71] അവസാന വിഭാഗത്തിലെ പ്രധാന ഭാഷ പേർഷ്യൻ ആയിരുന്നു, അത് ചില വ്യാകരണ രൂപങ്ങളുടെ ഉറവിടം കൂടിയായിരുന്നു. സമീപകാല പഠനങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത് പ്രാദേശികവും വിദേശവുമായ പദങ്ങളുടെ ഉപയോഗം വർദ്ധിച്ചുവരികയാണ്, ഇത് പ്രധാനമായും സംഭവിക്കുന്നത് ബംഗാളി സംസാരിക്കുന്നവരുടെ സംഭാഷണ ശൈലിക്ക് മുൻഗണന നൽകുന്നതിനാലാണ്.[71] യൂറോപ്യന്മാർ, തുർക്കിക് ആളുകൾ, പേർഷ്യക്കാർ എന്നിവരുമായുള്ള നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ സമ്പർക്കം കാരണം, ബംഗാളി വിദേശ ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള നിരവധി വാക്കുകൾ ആഗിരണം ചെയ്തു, ഇത് പലപ്പോഴും ഈ വായ്പകളെ അടിസ്ഥാന പദാവലിയിൽ പൂർണ്ണമായും സംയോജിപ്പിച്ചു.

വിദേശ ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള ഏറ്റവും സാധാരണമായ വായ്പകൾ മൂന്ന് വ്യത്യസ്ത തരത്തിലുള്ള സമ്പർക്കങ്ങളിൽ നിന്നാണ്. ഒന്നാമതായി, നിരവധി തദ്ദേശീയ ഓസ്‌ട്രോ-ഏഷ്യാറ്റിക് ഭാഷകളുമായി അവരുമായുള്ള അടുത്ത സമ്പർക്കം കാരണം നിരവധി വാക്കുകൾ കടമെടുത്തു.[72][73][74][75] രണ്ടാമതായി, മുഗൾ അധിനിവേശത്തിനു ശേഷം, മുഗൾ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പേർഷ്യൻ രാജകീയ ഭാഷയായിരുന്നതിനാൽ, നിരവധി ചഗതായ്, അറബിക്, പേർഷ്യൻ പദങ്ങൾ നിഘണ്ടുവിൽ ലയിച്ചു.[36] പിന്നീട്, കിഴക്കൻ ഏഷ്യൻ സഞ്ചാരികളും ഈയിടെ യൂറോപ്യൻ സാമ്രാജ്യത്വവും അധിനിവേശ കാലഘട്ടത്തിൽ പോർച്ചുഗീസ്, ഫ്രഞ്ച്, ഡച്ച്, ഇംഗ്ലീഷ് എന്നിവയിൽ നിന്ന് വാക്കുകൾ കൊണ്ടുവന്നു.

ഉദാഹരണ വാചകം തിരുത്തുക

അന്താരാഷ്ട്ര മനുഷ്യാവകാശ പ്രഖ്യാപനത്തിന്റെ ലേഖനം 1 -ന്റെ ബംഗാളിയിലെ ഒരു ഉദാഹരണ വാചകമാണ് താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നത്:

সমস্ত মানুষ স্বাধীনভাবে সমান মর্যাদা এবং অধিকার নিয়ে জন্মগ্রহণ করে। তাঁদের বিবেক এবং বুদ্ধি আছে; সুতরাং সকলেরই একে অপরের প্রতি ভ্রাতৃত্বসুলভ মনোভাব নিয়ে আচরণ করা উচিত।

മനുഷ്യരെല്ലാവരും തുല്യാവകാശങ്ങളോടും അന്തസ്സോടും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടുംകൂടി ജനിച്ചിട്ടുള്ളവരാണ്‌. അന്യോന്യം ഭ്രാതൃഭാവത്തോടെ പെരുമാറുവാനാണ്‌ മനുഷ്യന്നു വിവേകബുദ്ധിയും മനസാക്ഷിയും സിദ്ധമായിരിക്കുന്നത്‌.

അവലംബം തിരുത്തുക

  1. ↑ 1.0 1.1 Bangla language Archived 2007-03-18 at the Wayback Machine. in Asiatic Society of Bangladesh 2003
  2. ↑ "Jharkhand gives second language status to Magahi, Angika, Bhojpuri and Maithili". The Avenue Mail. 21 March 2018. മൂലതാളിൽ നിന്നും 28 March 2019-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 30 April 2019.
  3. ↑ "Languages spoken by more than 10 million people". Encarta Encyclopedia. 2007. മൂലതാളിൽ നിന്നും 2009-10-31-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2007-03-03. {{cite web}}: Unknown parameter |rank= ignored (help)
  4. ↑ "Statistical Summaries". Ethnologue. 2005. ശേഖരിച്ചത് 2007-03-03. {{cite web}}: Unknown parameter |rank= ignored (help)
  5. ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
  6. ↑ Hays, Jeffrey. "BENGALIS – Facts and Details". factsanddetails.com. മൂലതാളിൽ നിന്നും 30 July 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 4 July 2018.
  7. ↑ "The World Factbook". www.cia.gov (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). Central Intelligence Agency. ശേഖരിച്ചത് 21 February 2018.
  8. ↑ "Summary by language size". Ethnologue (ഭാഷ: ഇംഗ്ലീഷ്). 3 October 2018. മൂലതാളിൽ നിന്നും 11 September 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 21 February 2019.
  9. ↑ 9.0 9.1 "Bangla Bhasha Procholon Ain, 1987" বাংলা ভাষা প্রচলন আইন, ১৯৮৭ [Bengali Language Implementation Act, 1987] (PDF). Bangladesh Code বাংলাদেশ কোড (ഭാഷ: Bengali). വാള്യം. 27 (Online പതിപ്പ്.). Dhaka: Ministry of Law, Justice and Parliamentary Affairs, Bangladesh. മൂലതാളിൽ (PDF) നിന്നും 5 July 2016-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 23 May 2019.
  10. ↑ "Bangla Language – Banglapedia". en.banglapedia.org. മൂലതാളിൽ നിന്നും 6 July 2015-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 12 September 2018.
  11. ↑ 11.0 11.1 "Article 3. The state language". The Constitution of the People's Republic of Bangladesh. bdlaws.minlaw.gov.bd. Ministry of Law, The People's Republic of Bangladesh. ശേഖരിച്ചത് 23 May 2019.
  12. ↑ "National Languages Of Bangladesh". einfon.com. 11 June 2017. മൂലതാളിൽ നിന്നും 2 August 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 12 September 2018.
  13. ↑ "5 Surprising Reasons the Bengali Language Is Important". 17 August 2017. മൂലതാളിൽ നിന്നും 26 June 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 10 March 2018.
  14. ↑ "50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India (July 2012 to June 2013)" (PDF). National Commission for Linguistic Minorities. 16 July 2014. മൂലതാളിൽ (PDF) നിന്നും 2 January 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 February 2018.
  15. ↑ "50th REPORT OF THE COMMISSIONER FOR LINGUISTIC MINORITIES IN INDIA" (PDF). nclm.nic.in. Ministry of Minority Affairs. മൂലതാളിൽ (PDF) നിന്നും 8 July 2016-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 23 May 2019.
  16. ↑ "Bengali Language". www.britannica.com. മൂലതാളിൽ നിന്നും 26 June 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 12 September 2018.
  17. ↑ "Amendment to the Draft Programme and Budget for 2000–2001 (30 C/5)" (PDF). General Conference, 30th Session, Draft Resolution. UNESCO. 1999. മൂലതാളിൽ നിന്നും 21 May 2011-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത് (PDF). ശേഖരിച്ചത് 27 May 2008.
  18. ↑ "Resolution adopted by the 30th Session of UNESCO's General Conference (1999)". International Mother Language Day. UNESCO. മൂലതാളിൽ നിന്നും 1 June 2008-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 27 May 2008.
  19. ↑ Samrat (23 Oct 2017). "Kamrupi: a language with no army". Mint.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  20. ↑ "MAGADHI / MAGAHI BALARAM PRASAD& SIBASIS MUKHERJEE" (PDF). {{cite web}}: line feed character in |title= at position 17 (help)
  21. ↑ Shariful Islam (2012). "Bangla Script". എന്നതിൽ Islam, Sirajul; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir (സംശോധകർ.). Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online പതിപ്പ്.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. ശേഖരിച്ചത് 3 ഡിസംബർ 2023.
  22. ↑ Shah 1998, പുറം. 11
  23. ↑ Keith 1998, പുറം. 187
  24. ↑ (Bhattacharya 2000)
  25. ↑ "Within the Eastern Indic language family the history of the separation of Bangla from Oriya, Assamese, and the languages of Bihar remains to be worked out carefully. Scholars do not yet agree on criteria for deciding if certain tenth century AD texts were in a Bangla already distinguishable from the other languages, or marked a stage at which Eastern Indic had not finished differentiating." (Dasgupta 2003:386–387)
  26. ↑ (Sen 1996)
  27. ↑ "Banglapedia". En.banglapedia.org. ശേഖരിച്ചത് 7 November 2017.
  28. ↑ "Pala dynasty – Indian dynasty". Global.britannica.com. മൂലതാളിൽ നിന്നും 5 March 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 7 November 2017.
  29. ↑ nimmi. "Pala Dynasty, Pala Empire, Pala empire in India, Pala School of Sculptures". Indianmirror.com. മൂലതാളിൽ നിന്നും 28 October 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 7 November 2017.
  30. ↑ (Toulmin 2009:220)
  31. ↑ "What is more significant, a contemporary Chinese traveler reported that although Persian was understood by some in the court, the language in universal use there was Bengali. This points to the waning, although certainly not yet the disappearance, of the sort of foreign mentality that the Muslim ruling class in Bengal had exhibited since its arrival over two centuries earlier. It also points to the survival, and now the triumph, of local Bengali culture at the highest level of official society." (Eaton 1993:60)
  32. ↑ Rabbani, AKM Golam (7 November 2017). "Politics and Literary Activities in the Bengali Language during the Independent Sultanate of Bengal". Dhaka University Journal of Linguistics. 1 (1): 151–166. മൂലതാളിൽ നിന്നും 11 October 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 7 November 2017 – via www.banglajol.info.
  33. ↑ (Eaton 1993:167–174)
  34. ↑ 34.0 34.1 "Bengali Language at Cornell". Department of Asian Studies. Cornell University. മൂലതാളിൽ നിന്നും 15 November 2012-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്.
  35. ↑ Ray, S Kumar. "The Bengali Language and Translation". Translation Articles. Kwintessential. മൂലതാളിൽ നിന്നും 25 September 2006-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 19 November 2006.
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 Thompson, Hanne-Ruth (2012). Bengali (Paperback with corrections. പതിപ്പ്.). Amsterdam: John Benjamins Pub. Co. പുറം. 3. ISBN 978-90-272-3819-1.
  37. ↑ "Kuwait restricts recruitment of male Bangladeshi workers | Dhaka Tribune". www.dhakatribune.com (ഭാഷ: അമേരിക്കൻ ഇംഗ്ലീഷ്). 7 September 2016. മൂലതാളിൽ നിന്നും 30 August 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 4 December 2017.
  38. ↑ "Bahrain: Foreign population by country of citizenship, sex and migration status (worker/ family dependent) (selected countries, January 2015) – GLMM". GLMM (ഭാഷ: അമേരിക്കൻ ഇംഗ്ലീഷ്). 20 October 2015. മൂലതാളിൽ നിന്നും 16 December 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 4 December 2017.
  39. ↑ "Saudi Arabia". Ethnologue. മൂലതാളിൽ നിന്നും 23 November 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 4 December 2017.
  40. ↑ "New York State Voter Registration Form" (PDF). മൂലതാളിൽ നിന്നും 27 January 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത് (PDF). ശേഖരിച്ചത് 10 February 2018.
  41. ↑ http://blls.sg Archived 5 May 2013 at the Wayback Machine. Bangla Language and Literary Society, Singapore
  42. ↑ "Languages of India". Ethnologue Report. മൂലതാളിൽ നിന്നും 26 December 2009-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 4 November 2006.
  43. ↑ "Language". Government of Assam. മൂലതാളിൽ നിന്നും 26 August 2006-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 June 2006.
  44. ↑ Bhattacharjee, Kishalay (30 April 2008). "It's Indian language vs Indian language". NDTV.com. മൂലതാളിൽ നിന്നും 23 July 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 27 May 2008.
  45. ↑ Syed Yasir Kazmi (16 October 2009). "Pakistani Bengalis". DEMOTIX. മൂലതാളിൽ നിന്നും 2 January 2015-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2 April 2013.
  46. ↑ "کراچی کے 'بنگالی پاکستانی'(Urdu)". محمد عثمان جامعی. 17 November 2003. മൂലതാളിൽ നിന്നും 19 November 2003-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2 April 2013.
  47. ↑ Rafiqul Islam. "The Language Movement : An Outline". മൂലതാളിൽ നിന്നും 19 November 2012-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 12 May 2016.
  48. ↑ "Karachi Department of Bengali". മൂലതാളിൽ നിന്നും 10 May 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2 April 2013.
  49. ↑ "Statement by Hon'ble Foreign Minister on Second Bangladesh-India Track II dialogue at BRAC Centre on 07 August, 2005". Ministry of Foreign Affairs, Government of Bangladesh. മൂലതാളിൽ നിന്നും 18 April 2008-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 27 May 2008.
  50. ↑ "Sri Lanka". The World Factbook. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  51. ↑ "Man of the series: Nobel laureate Tagore". The Times of India. Times News Network. 3 April 2011. മൂലതാളിൽ നിന്നും 12 June 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 June 2019.
  52. ↑ "Sri Lanka I-Day to have anthem in Tamil". The Hindu. 4 February 2016. മൂലതാളിൽ നിന്നും 4 February 2016-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  53. ↑ "Tagore's influence on Lankan culture". Hindustan Times. 12 May 2010. മൂലതാളിൽ നിന്നും 11 October 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  54. ↑ Wickramasinghe, Nira (2003). Dressing the Colonised Body: Politics, Clothing, and Identity in Sri Lanka. Orient Longman. പുറം. 26. ISBN 978-81-250-2479-8. മൂലതാളിൽ നിന്നും 29 September 2018-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 29 September 2018.
  55. ↑ Wickramasinghe, Kamanthi; Perera, Yoshitha. "Sri Lankan National Anthem: can it be used to narrow the gap?". The Daily Mirror (Sri Lanka). ലക്കം. 30 March 2015. മൂലതാളിൽ നിന്നും 11 October 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  56. ↑ Haque, Junaidul (7 May 2011). "Rabindranath: He belonged to the world". The Daily Star (Bangladesh). മൂലതാളിൽ നിന്നും 4 March 2016-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  57. ↑ Habib, Haroon (17 May 2011). "Celebrating Rabindranath Tagore's legacy". The Hindu. മൂലതാളിൽ നിന്നും 13 June 2014-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 September 2017.
  58. ↑ "How Bengali became an official language in Sierra Leone". The Indian Express (ഭാഷ: അമേരിക്കൻ ഇംഗ്ലീഷ്). 2017-02-21. ശേഖരിച്ചത് 2017-03-22.
  59. ↑ "Why Bangla is an official language in Sierra Leone". Dhaka Tribune. 23 Feb 2017.
  60. ↑ Ahmed, Nazir (21 Feb 2017). "Recounting the sacrifices that made Bangla the State Language".
  61. ↑ "Sierra Leone makes Bengali official language". Pakistan. 29 Dec 2002. മൂലതാളിൽ നിന്നും 27 September 2013-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്.
  62. ↑ Bhaumik, Subir (22 December 2009). "Bengali 'should be UN language'". BBC News. മൂലതാളിൽ നിന്നും 3 April 2012-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 25 January 2010.
  63. ↑ (Toulmin 2009:218)
  64. ↑ 64.0 64.1 Morshed, Abul Kalam Manjoor (2012). "Dialect". എന്നതിൽ Islam, Sirajul; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir (സംശോധകർ.). Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online പതിപ്പ്.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. ശേഖരിച്ചത് 3 ഡിസംബർ 2023.
  65. ↑ 65.0 65.1 Islam, Sirajul; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir, സംശോധകർ. (2012). "Bangladesh". Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online പതിപ്പ്.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. ശേഖരിച്ചത് 3 ഡിസംബർ 2023.
  66. ↑ "History of Bengali (Banglar itihash)". Bengal Telecommunication and Electric Company. മൂലതാളിൽ നിന്നും 7 July 2011-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 20 November 2006.
  67. ↑ Huq, Mohammad Daniul (2012). "Sadhu Bhasa". എന്നതിൽ Islam, Sirajul; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir (സംശോധകർ.). Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online പതിപ്പ്.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. ശേഖരിച്ചത് 3 ഡിസംബർ 2023.
  68. ↑ Huq, Mohammad Daniul (2012). "Alaler Gharer Dulal". എന്നതിൽ Islam, Sirajul; Miah, Sajahan; Khanam, Mahfuza; Ahmed, Sabbir (സംശോധകർ.). Banglapedia: the National Encyclopedia of Bangladesh (Online പതിപ്പ്.). Dhaka, Bangladesh: Banglapedia Trust, Asiatic Society of Bangladesh. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. ശേഖരിച്ചത് 3 ഡിസംബർ 2023.
  69. ↑ Tatsama Archived 6 July 2015 at the Wayback Machine. in Asiatic Society of Bangladesh 2003
  70. ↑ Tadbhaba Archived 6 July 2015 at the Wayback Machine. in Asiatic Society of Bangladesh 2003
  71. ↑ 71.0 71.1 "Bengali language". മൂലതാളിൽ നിന്നും 11 October 2016-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത്. ശേഖരിച്ചത് 2 September 2016.
  72. ↑ Byomkes Chakrabarti A Comparative Study of Santali and Bengali, K.P. Bagchi & Co., Kolkata, 1994, ISBN 81-7074-128-9
  73. ↑ Das, Khudiram (1998). Santhali Bangla Samashabda Abhidhan. Kolkata, India: Paschim Banga Bangla Akademi.
  74. ↑ "Bangla santali vasa samporko" (PDF). മൂലതാളിൽ നിന്നും 1 March 2017-ന് ആർക്കൈവ് ചെയ്തത് (PDF). ശേഖരിച്ചത് 16 March 2017.
  75. ↑ Das, Khudiram. Bangla Santali Bhasa Samporko (eBook).

ഗ്രന്ഥസൂചി തിരുത്തുക

പുറത്തേയ്ക്കുള്ള കണ്ണികൾ തിരുത്തുക

 
Wikipedia
വിക്കിപീഡിയ സ്വതന്ത്ര സർവ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിന്റെ ബംഗാളി ഭാഷ പതിപ്പ്
 
Wiktionary
Bengali എന്ന വാക്കിനർത്ഥം മലയാളം വിക്കി നിഘണ്ടുവിൽ കാണുക

  വിക്കിവൊയേജിൽ നിന്നുള്ള ബംഗാളി ഭാഷ യാത്രാ സഹായി

 

ഭാഷകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഈ ലേഖനം അപൂർണ്ണമാണ്‌. ഇതു വികസിപ്പിക്കുവാൻ സഹായിക്കുക.  

  ഭാരതത്തിലെ ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ഫെഡറൽതല ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ഇംഗ്ലീഷ് • ഹിന്ദി
സംസ്ഥാനതല ഔദ്യോഗിക ഭാഷകൾ
ആസ്സാമീസ് • ബംഗാളി • ബോഡോ • ദോഗ്രി •ഗോണ്ടി • ഗുജറാത്തി• ഹിന്ദി • കന്നഡ • കശ്മീരി • കൊങ്കണി • മലയാളം • മൈഥിലി • മണിപ്പൂരി • മറാഠി• നേപ്പാളി • ഒറിയ • പഞ്ചാബി • സംസ്കൃതം • സന്താലി • സിന്ധി • തമിഴ് • തെലുങ്ക് • ഉർദു •
"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=ബംഗാളി_ഭാഷ&oldid=3913059" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്