തദ്ഭവം

ഒരു ഭാഷ മറ്റൊരുഭാഷയിൽ നിന്ന് സ്വീകരിച്ചതും എന്നാൽ കാലക്രമേണ അർഥത്തിലോ, ഉച്ചാരണത്തിലോ, എഴുത്തിലോ വ്യതിയാനം സംഭവിച്ചതുമായ പദങ്ങളാണ് തദ്ഭവങ്ങൾ.

മലയാളത്തിലെ തദ്ഭവങ്ങൾ

മലയാളത്തിലെ ഒട്ടനവധി പദങ്ങൾ സംസ്കൃതഭാഷയിൽ നിന്നോ അതിൽനിന്നും പാലി, എളു (സിംഹെളു, സിംഹേളു, ഏളു എന്നും പേരുകൾ), മഹാരാഷ്ട്രി, മാഗധി ഇത്യാദി പ്രാകൃതഭാഷകൾ വഴിയോ രൂപപ്പെട്ടവയാണ്. സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്നുള്ള തദ്ഭവങ്ങൾ(സംസ്‌കൃതഭവങ്ങൾ)ക്ക് ഉദാഹരണങ്ങൾ ചുവടെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നു:

ശുദ്ധം	തദ്ഭവം	കുറിപ്പുകൾ
അക്ഷദണ്ഡഃ	അച്ചുതണ്ട്
അഗ്നിശ്രീഃ	അക്കിത്തിരി	അഗ്നിഹോത്രികൾക്ക്, അതായത് അഗ്നിഹോത്രത്തിലെ യജമാനസ്ഥാനം വഹിച്ചവർക്ക്, പറയുന്ന പേര്. അഗ്നിക്ക് കന്നഡഭാഷയിൽ അഗ്ഗി അഥവാ അക്കി എന്നു തദ്ഭവം. അഗ്നി എന്നതിനു തെലുങ്കിലും അഗ്ഗി എന്ന് തദ്ഭവം. ഹിന്ദിയിൽ ആഗ് എന്നും. ശ്രീ എന്നതിനു കന്നഡം, തെലുങ്ക്, സിംഹളം എന്നീ ഭാഷകളിൽ സിരി എന്നു തദ്ഭവം.
അധിഷ്ഠാനം	അടിസ്ഥാനം	ശില്പശാസ്ത്രത്തിലും തക്ഷശാസ്ത്രത്തിലും വാസ്തുശാസ്ത്രത്തിലും പ്രയോഗത്തിലുള്ള പദം
അനുജഃ	അനിയൻ
അപൂപഃ	അപ്പം
അംബാ	അമ്മ
അവച്ഛാദനം / ആച്ഛാദനം	ഓച്ഛാനം	പ്രാകൃതം ഓച്ഛാണ-
അശുദ്ധം	അയിത്തം
ആചാര്യഃ	ആചാരി, ആശാരി, ആശാൻ	കന്നഡഭാഷയിലും ആചാരി എന്നു തദ്ഭവം. ആചാര്യൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ആമ്രാത്രകം, ആമ്രാതകഫലം	അമ്പഴം	തെലുങ്കിൽ അംബാലയ, പാലിയിൽ അംബാള.
ആലയഃ	ലായം	അശ്വാലയഃ മലയാളത്തിൽ കുതിരലായം ആകുന്നു.
ആലാവർതം	ആലവട്ടം
ഇണ്ഡരീ, ഇണ്ഡലീ	ഇഡ്ഡലി
ഉദയനഃ	ഒതേനൻ	ഉദയനൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
ഉപചാരം	ഓശാരം
ഉപാധ്യായഃ / ഉപാദ്ധ്യായഃ	വാദ്ധ്യായൻ, വാദ്ധ്യാർ, വാധ്യാർ
ഉഷ്ട്രഃ / ഉഷ്ട്രകഃ	ഒട്ടകം
ഋക്ഥം	രൊക്കം
കച്ഛാ	കച്ച	വസ്ത്രാഞ്ചലം
കച്ഛോരം	കച്ചോലം
കഥംകഥാ; കഥങ്കഥാ	കടങ്കഥ	കഥം+കഥാ; പാലി/പ്രാകൃതം വഴി. സന്ദേഹത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന പദം.
കരഞ്ജികാ	കഴഞ്ചി	പ്രാകൃതത്തിൽ കലംജിആ.
കർണഃ	കന്നം	പ്രാകൃതത്തിൽ കന്ന
കർതരീ; കർതരികാ	കത്രിക
കിങ്കിണീ	കിങ്ങിണി
കുഠാലഃ; കുഠാലീ	കോടാലി	ഹിന്ദിയിൽ കുല്ഹാഡീ
കുണ്ഡം	കുണ്ട്	ചെറിയ കുഴി എന്ന അർഥത്തിൽ
കുണ്ഡീ	കിണ്ടി
കുദ്ദാലഃ	കുന്താലി	ഹിന്ദിയിൽ കുദാല്, നേപാളിയിൽ കോദാലോ
കുന്ദുരുഃ / കുന്ദുരുകഃ	കുന്തുരുക്കം / കുന്തിരിക്കം
കുഹുരവഃ	കുരവ
കൂടോപദ്രവഃ	കൂടോത്രം, കൂടോദ്രവം	കൂട, ഉപദ്രവ എന്നീ സംസ്കൃതശബ്ദങ്ങൾ ചേർന്ന വാക്ക്.
കോമല- / കോമള-	ഓമൽ
കൗപീനം	കോണകം	തമിഴിൽ കോവണം എന്നും മലയാളത്തിൽ കോണകം എന്നും മാറുന്നു.
കംബലഃ	കമ്പിളി	ഹിന്ദിയിൽ കംബല്.
ക്ഷാരം	ചാരം, കാരം
ക്ഷേമഃ / ക്ഷേമം	കേമം	ക്ഷേമം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. പാലിയിൽ ഖേമം.
ക്രമുകഃ	കമുക്	അടയ്ക്കാമരം, പാക്കുമരം, പൂഗവൃക്ഷം എന്നൊക്കെ അറിയപ്പെടുന്ന മരം
ഖട്വാ	കട്ടിൽ
ഖണ്ഡഃ	കണ്ടം, കഷ്ണം, കട്ട	ചന്ദനഖണ്ടഃ എന്നാൽ ചന്ദനക്കട്ട, ചന്ദനക്കഷ്ണം എന്നൊക്കെ അർഥം.
ഖലഃ	കള്ളൻ
ഗർദഭഃ	കഴുത	സംസ്കൃതത്തിലെ ഗർദഭഃ പ്രാകൃതത്തിൽ (പാലിയിൽ) ഗലുദഹ/ഗളുദഹ/ഗളുദ എന്നും പ്രാകൃതമലയാളത്തിൽ കഴുത എന്നും ആകുന്നു. തെലുങ്കിൽ ഗാഡിദ.
ഗോധാ, ഗോധികാ	ഓന്ത്
ഗോധൂമഃ	ഗോതമ്പ്
ഘടകഃ	കഴകം	പ്രാകൃതത്തിൽ കളഗ
ഘനം	കനം
ഘുർഘുരകഃ	കൂർക്കം
ചക്രം	ചക്ക് (ഉപകരണം), ചക്ക (ഫലം)	ചക്രം എന്ന തത്സമരൂപം ചക്രം എന്ന അർഥത്തിൽ തന്നെ ഭാഷയിലുണ്ട്. കൊപ്ര ആട്ടി എണ്ണ എടുക്കുന്നതിനുള്ള ഉപകരണത്തിനാണ് ചക്ക് എന്ന തദ്ഭവശബ്ദം ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ചക്ക എന്ന ഫലത്തിന്റെ നാമവും ചക്രം എന്ന ശബ്ദത്തിൽ നിന്നാണ് ഉണ്ടായിട്ടുള്ളതെന്ന് അനുമാനിക്കപ്പെടുന്നു.
ചതുഷ്കം	ചൗക്ക, ചാക്ക	പ്രാകൃതത്തിൽ ചഉക്കം
ചമ്പകഃ	ചെമ്പകം	ചമ്പകം എന്ന തത്സമരൂപവും ഭാഷയിൽ ഉണ്ട്.
ചർമകാരഃ	ചെമ്മാൻ
ചർമയഷ്ടിഃ	ചമ്മട്ടി
ചിഹ്നം	ചിന്നം	അടയാളം, സൂചന എന്നൊക്കുയുള്ള അർഥത്തിൽ. ചിഹ്നം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ചുല്ലാ, ചുല്ലീ	ചൂള
ചൂർണാബഃ	ചുണ്ണാമ്പ്	ചൂർണഃ എന്നാൽ പൊടി എന്നർഥം. ഹിന്ദിയിൽ ചൂനാ എന്നാൽ കുമ്മായം.
ഛഗണഃ	ചാണകം
ഛാത്രഃ	ചട്ടൻ, ചാത്തിരൻ
ഛിന്നഭിന്ന-	ചന്നം‌പിന്നം
ഛിന്നം	ചിന്നം	അല്പം, കഷണം, ഭാഗം, മുറിച്ചു മാറ്റപ്പെട്ടത് എന്നൊക്കെയുള്ള അർഥത്തിൽ.
ഛുരികാ	ചുരിക
ജ്യേഷ്ഠഃ	ചേട്ടൻ
ഝടിഃ	ചെടി
തക്ഷഃ; തക്ഷകഃ	തച്ചൻ
താമരസം	താമര	സംസ്കൃതഭാഷയിൽ കമലം, പദ്മം, നളിനം തുടങ്ങിയ പദങ്ങൾക്കാണ് പ്രചാരം. ചുമന്ന താമരയെ സൂചിപ്പിക്കാനാണ് സാധാരണയായി സംസൃതത്തിൽ താമരസം എന്ന പദം ഉപയോഗിക്കുന്നത്. തെലുങ്കിലും താമര എന്ന തദ്ഭവപദം ഉണ്ട്.
തിമിംഗിലഃ	തിമിംഗിലം
തിഥിഃ	തീയതി
ത്വഷ്ടഃ, തഷ്ടഃ	തട്ടാൻ	സംസ്കൃതത്തിൽ ത്വഷ്ടഃ എന്നതിനു അടിച്ചു നീട്ടി കനം കുറച്ചെടുക്കുന്നവൻ എന്നർഥം. മലയാളത്തിൽ തട്ടാൻ എന്നതിനു സ്വർണപ്പണിക്കാരൻ എന്നർഥം.
ദക്ഷിണ-	തെക്ക്	ദക്ഷിണം എന്ന തത്സമപദവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ദണ്ഡഃ	തണ്ട്
ദർവീ	തവി
ദളപതിഃ	ദളവ	ദളവാഹി എന്നതിൽ നിന്നാണ് ദളവ എന്ന പദം ഉദ്ഭവിച്ചതെന്നും അഭിപ്രായമുണ്ട്.
ദിഷ്ടം	തിട്ടം
ദേവകീ	തേതി	ദേവകി എന്ന തത്സമപദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
ദേവാചാരഃ	തേവാരം	പ്രാകൃതത്തിൽ ദേവായര
ദൈവം	തെയ്യം
ദ്രോണീ	തോണി
ദ്യൂതഃ	ചൂത്, ചൂതം
ദ്വീപഃ	തീവ്	ദ്വീപ് എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ദ്വീപഃ	തീയൻ	ദ്വീപിൽ നിന്നു വന്നവൻ എന്ന അർഥത്തിലാണ് തീയൻ എന്ന പദം.
ധരാ	തറ
ധൂലിഃ / ധൂളിഃ	തൂളി
നന്ദ്യാവർതഃ	നന്ത്യാർവട്ടം
നഷ്ടഃ	നട്ടം	നഷ്ടം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
നാഡികാ	നാഴിക
നാണകം	നാണയം	പ്രാകൃതത്തിൽ നാണഗ
നാരാചഃ	നാരായം
നാരികേലഃ/നാലികേരഃ	നാളികേരം
പക്വം	പാകം, പക്കാ	പക്വം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. വിളഞ്ഞ എന്നർഥം.
പക്ഷം	പക്കം
പംക്തി	പന്തി, പാത്തി
പടോലഃ	പടവലം, പടോലം
പിണ്യാകഃ	പിണ്ണാക്ക്
പത്രം	പട്ടം	പത്രം എന്നാൽ ഇല എന്നർഥം. പാലിയിൽ പട്ടം. ഭാഷയിൽ ബിരുദം, പദവി എന്നർഥം സിദ്ധിക്കുന്നു. ബുദ്ധമതക്കാർ വിശേഷപ്പെട്ട സന്ദർഭങ്ങളിൽ ആലില ചരടിൽ കെട്ടി കഴുത്തിൽ ബന്ധിപ്പിച്ചിരുന്നു. ഇത്തരത്തിൽ പഠനം കഴിയുമ്പോഴും, ബഹുമതികൾ അർപ്പിക്കുമ്പോഴും ഇല കെട്ടുന്നതിനെ പട്ടം കെട്ടുക എന്നു പറയുന്നു.
പത്രകം	പട്ടയം
പത്രികാ	പട്ടിക
പദകം	പതക്കം
പലാശഃ	പ്ലാശ്
പല്യങ്കഃ	പല്ലക്ക്
പുഷ്കരിണീ	കൊക്കരിണി, കൊക്കരണി	പ്രാകൃതം പൊക്ഖരിണി
പൂഗഃ	പാക്ക്	കമുക്, അടയ്ക്കാമരം, പൂഗവൃക്ഷം എന്നൊക്കെ അറിയപ്പെടുന്ന മരം
പൃഥു	പൊതു	പാലിയിൽ പുഥു. പുഥുജ്ജന എന്ന് പാലിയിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നത് പൊതുജനം എന്ന് മലയാളത്തിലുപയോഗിക്കുന്ന അതേ അർഥത്തിലാണ്.
ഫലകഃ, ഫലകം	പലക
ബീജഃ	വിത്ത്	കന്നഡഭാഷയിൽ ബിത്ത എന്നു തദ്ഭവം. ബീജം എന്ന തത്സമപദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
ഭഗവതീ	പോതി	ഭഗവതി എന്ന തത്സമരൂപത്തിനാണ് മലയാളത്തിൽ കൂടുതൽ പ്രചാരം.
ഭഗ്ന-	പന്ന	വേർപെട്ടുപോയ, കീറിപ്പറിഞ്ഞ മുതലായ അർഥങ്ങളിൽ.
ഭട്ടഃ	പട്ടർ	ഹിന്ദിയിൽ ഭട്ട് (भट) എന്നും മറാഠിയിൽ ഭാട് (भाट) എന്നും തദ്ഭവരൂപങ്ങൾ.
ഭട്ടശ്രീഃ	പട്ടതിരി, പട്ടേരി
ഭട്ടശ്രീപാദാഃ	ഭട്ടതിരിപ്പാട്
ഭാഗഃ	പങ്ക്
ഭാടകം	വാടക
ഭാണ്ഡാഗാരഃ	ഭണ്ഡാരം, പണ്ടാരം
ഭിക്ഷാ	പിച്ച
ഭേകഃ	പേക്കൻ	പേക്കൻ തവള - വലിയ തവള.
ഭേണ്ഡാ	വെണ്ട
ഭോഷഃ	പോഴൻ	ഭോഷൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
ഭ്രമരകം/ഭ്രമരികാ	പമ്പരം
ഭ്രൂ	പുരികം, പുരിയം	മലയാളപദം പ്രാകൃതം വഴി രൂപപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പ്രാകൃതത്തിൽ ഭൂരുഅ
മഞ്ജിഷ്ഠാ	മഞ്ചട്ടി
മത്സ്യഃ	മത്തി	മത്തി എന്ന തദ്ഭവപദം ചാള എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഒരുതരം ചെറിയ മത്സ്യത്തെ സൂചിപ്പിക്കാൻ മാത്രം ഉപയോഗിക്കുന്നു. മത്സ്യം എന്ന തത്സമപദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. ഹിന്ദിയിൽ മഝ്‌ലീ.
മനഃശിലാ	മനയോല	ധാതുവിശേഷം
മന്ഥഃ / മന്ഥാനഃ	മത്ത്	മോരും തൈരുമൊക്കെ കടയാനുള്ള കടകോൽ
മരകതം	മരതകം
മഹാദേവഃ	മാതേവൻ	മഹാദേവൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
മഹാമാഘഃ	മാമാങ്കം	മഹത്തായ മാഘമാസത്തിലെ ഉത്സവം. മാഘമാസത്തിലെ മഘാ(മകം) നക്ഷത്രത്തിലുള്ള ഉത്സവം. മാഘപൗർണമി. കൊല്ലവർഷാനുസാരം കുംഭമാസത്തിലെ മകം നക്ഷത്രം. കുംഭമേള. മഹാമഘാ, മഹാമകം, മാഘമകം, എന്നീ പദങ്ങളിൽ നിന്നും മാമാങ്കത്തിനു നിരുക്തി പറയാറുണ്ട്.
മീനഃ	മീൻ
മുദ്രാ	മോതിരം
മൃഡഃ	മാടൻ	മൃഡൻ എന്നതിൽ നിന്നും മാടൻ, ശിവന്റെ പര്യായം. മൃഡതി ഹൃഷ്യതീതി മൃഡഃ.
മൃഡാ	മറുത	ദുർഗ. പാർവതി. സംസ്കൃതത്തിൽ മൃഡീ, മൃഢാനീ എന്നും രൂപങ്ങൾ.
മൗക്തികം / മുക്താ	മുത്ത്
യജമാനഃ	ഏമാൻ
യക്ഷീ	ഇയക്കി, ഇശക്കി, ഇശ്ശക്കി	ഇശ്ശക്കിയമ്മൻകോവിലുകളിലെ ദേവി.
യാത്രാ	ജാഥ	യാത്ര എന്ന തത്സമരൂപത്തിൽ നിന്ന് അല്പം ഭിന്നമായ അർഥമാണ് ജാഥ, ജാത്ത എന്നീ തദ്ഭവങ്ങൾക്കുള്ളത്. ഹിന്ദിയിൽ ജാത്രാ എന്നും രൂപം.
യുഗം	നുകം	കലപ്പയുടെ നുകം
യോഗ്യഃ	ചൊക്കൻ	യോഗ്യൻ എന്ന തത്സമശബ്ദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
രവി	ഇരവി	രവി എന്ന തത്സമശബ്ദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. രേഫത്തിലാരംഭിക്കുന്ന വാക്കുകൾക്കു മുൻപിൽ സ്വരാക്ഷരങ്ങൾ ചേർന്നു തദ്ഭവങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്ന രീതിക്ക് ഉദാഹരണമാണിത്.
രംഗഃ	അരങ്ങ്	രംഗവേദി
രാജസ്വം	രായസം	ഭരണകൂടത്തിലേക്ക് പിരിച്ചെടുക്കുന്ന നികുതി. Revenue. രാജസ്വം സംബന്ധിയായ എഴുത്തുപണികൾ ചെയ്തിരുന്നവരെ രായസക്കാരൻ എന്നു വിളിച്ചിരുന്നു. അവരുടെ തൊഴിലും ലിപിവിന്യാസരീതിയും രായസമെഴുത്ത് എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നു.
രുധിരം	ഉതിരം	രുധിരം എന്ന തത്സമശബ്ദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. രേഫത്തിലാരംഭിക്കുന്ന വാക്കുകൾക്കു മുൻപിൽ സ്വരാക്ഷരങ്ങൾ ചേർന്നു തദ്ഭവങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്ന രീതിക്ക് ഉദാഹരണമാണിത്.
രൂപം	ഉരുവം	രൂപം എന്ന തത്സമപദമാണ് മലയാളത്തിൽ കൂടുതൽ പ്രചാരത്തിലുള്ളത്. രേഫത്തിലാരംഭിക്കുന്ന വാക്കുകൾക്കു മുൻപിൽ സ്വരാക്ഷരങ്ങൾ ചേർന്നു തദ്ഭവങ്ങൾ ഉണ്ടാകുന്ന രീതിക്ക് ഉദാഹരണമാണിത്.
രൂപ്യം, രൂപ്യകം	രൂപ, ഉറുപ്പിക	പ്രാകൃതത്തിൽ റുപിയ
ലക്ഷ്യം	ലക്ക്, ലാക്ക്
ലോകം	ഉലകം	ലോകം എന്ന തത്സമപദമാണ് മലയാളത്തിൽ കൂടുതൽ പ്രചാരത്തിലുള്ളത്.
വല്ലഭഃ	വള്ളുവൻ
വല്ഗുലഃ/വല്ഗുലാ/വല്ഗുലീ	വവ്വാൽ
വാചനം	വായന
വിനാഡികാ	വിനാഴിക
വീടീ, വീടികാ	ബീഡി
വൃത്തം	വട്ടം	പ്രാകൃതം വട്ട
വ്യാഖ്യാനം	വക്കാണം
ശക്തീ (ശക്തി എന്ന ദേവി)	ചക്കി	ചക്കി എന്ന സ്ത്രീനാമം; 'ചക്കിയും ചങ്കരനും' എന്ന പ്രയോഗത്തിലെ ചക്കി. ശക്തിയും ശങ്കരനും എന്ന് ഉദ്ദേശ്യം.
ശങ്കരഃ	ചങ്കരൻ	ചങ്കരൻ എന്ന പുരുഷനാമം; 'ചക്കിയും ചങ്കരനും' എന്ന പ്രയോഗത്തിലെ ചങ്കരൻ. ശക്തിയും ശങ്കരനും എന്ന് ഉദ്ദേശ്യം.
ശംഖം	ശംഖ്, ചങ്ക്
ശപ്തഃ	ശപ്പൻ
ശരണ്ഡഃ / സരടഃ	അരണ
ശഷ്പം	ചപ്പ്	ഇളം പുല്ല്, കരിങ്കറുകപ്പുല്ല്
ശാക്യഃ	ചാക്യാൻ / ചാക്യാർ	ഒരു അമ്പലവാസി ജാതി
ശാണഃ	ചാണ	ചാണക്കല്ല്, ഉരകല്ല്
ശാലാ	ചാല, ആല	ശാല എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശാസ്താ	ചാത്തൻ
ശാസ്ത്രം	ചട്ടം	ശാസ്ത്രം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശുക്തിഃ	ചിപ്പി
ശുല്കം	ചുങ്കം
ശുഷ്കഃ	ചുക്ക്
ശൃങ്ഗാരഃ	ചിങ്കാരം	ശൃംഗാരം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശൃംഖലാ	ചങ്ങല
ശ്യാമകഃ	ചാമ	ഒരു ധാന്യവിശേഷം.
ശ്രാദ്ധം	ചാത്തം
ശ്രാവകഃ	ചോവൻ	ശ്രാവകഃ - ബുദ്ധ-ജൈനമതങ്ങളിലെ ഒരു വിഭാഗം (a votary). പാലിയിൽ സാവക. തമിഴിൽ ചാവകൻ/ചോവകൻ
ശ്രാവണം	ആവണി, ആവണം, ഓണം
ശ്രീ	തിരു, തൃ, തിരി	തിരുവനന്തപുരം, തൃശൂർ, നമ്പൂതിരി, ഭട്ടതിരി. ശ്രീ എന്നതിനു കന്നഡം, തെലുങ്ക്, സിംഹളം എന്നീ ഭാഷകളിൽ സിരി എന്നു തദ്ഭവം.
ശ്രീകണ്ഠഃ	ഇക്കണ്ടൻ	ശ്രീകണ്ഠൻ എന്ന എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശ്രീദേവീ	ചിരുതേയി, ചിരുത	ശ്രീദേവി എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശ്രീഭഗവതീ	ചീപോതി, ശീപോതി
ശ്രീമത്പാദഃ	തിരുമുല്പാട്
ശ്രീമാൻ	തിരുമേനി, തിരുമനസ്സ്	ശ്രീമാൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
ശ്രീലങ്കാ	ഇലങ്കൈ	ശ്രീലങ്ക എന്ന തത്സമരൂപമാണ് മലയാളഭാഷയിൽ കൂടുതൽ പ്രചാരത്തിലുള്ളത്.
ശ്രേണി	ഏണി	കന്നഡത്തിലും ഏണി എന്നു തദ്ഭവം.
ശ്രേഷ്ഠീ	ചെട്ടി	സേഠ് എന്നും ഷെട്ടി എന്നും ഹിന്ദിയിൽ തദ്ഭവങ്ങൾ. പ്രാകൃതം സെട്ഠി. ജ്യേഷ്ഠീ എന്ന ശബ്ദത്തിൽ നിന്നാണ് ചെട്ടി എന്ന പദമുണ്ടായതെന്നും അഭിപ്രായമുള്ളവരുണ്ട്.
ഷഡങ്ഗം	ചടങ്ങ്
സഗ്ധിഃ	സദ്യ	ഒരുമിച്ചുള്ള ഭക്ഷണം, സഹഭോജനം.
സങ്ക്രാന്തിഃ	ചങ്ക്രാന്തി, ചങ്കിരാന്തി	സംക്രാന്തി/സങ്ക്രാന്തി എന്ന തത്സമപദവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
സന്ധാ	ചന്ത	ഒരുമിച്ചു കൂടുന്ന സ്ഥലം.
സന്ധീ	ചന്തി	കൂടിച്ചേരുന്ന ഇടം എന്ന അർഥത്തിലുള്ള സന്ധി എന്ന തത്സമശബ്ദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. പ്രാകൃതത്തിൽ ശംധീ.
സന്ധ്യാ	അന്തി
സമിധഃ	ചമത	കത്തിക്കാനുള്ള വിറക്
സഹസ്രം	ആയിരം	കന്നഡത്തിൽ സാവിരം,
സംഘാടഃ	ചങ്ങാടം
സംഘാതഃ	ചങ്ങാത്തം	സങ്ഘാതഃ എന്നാൽ സമൂഹം അഥവാ കൂട്ടം എന്നർഥം.
സംഘത്വം	ചങ്ങാത്തം
സംഘാതീ	ചങ്ങാതി	സംഘത്തിൽ ചേർന്നവൻ, കൂട്ടത്തിൽ കൂടിയവൻ എന്നർഥം.
സാരം	ചാറ്
സാവിത്രീ	താത്രി	സാവിത്രി എന്ന തത്സമപദവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
സിന്ദൂരം	ചിന്തൂരം	സിന്ദൂരം എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
സിംഹം	ചിങ്ങം, ചിങ്ങൻ	സിംഹം എന്ന തത്സമരൂപമാണ് മലയാളഭാഷയിൽ പ്രചാരത്തിലുള്ളത്.
സിംഹലം / സിംഹളം	ഈഴം, ഈളം, ചിങ്ങളം, ചിങ്കളം	ഇംഗ്ളീഷിൽ Ceylon എന്ന് തദ്ഭവം.
സീമാ	ശീമ, ചീമ
സീതാ	ചിരുത
സീസം	ഈയം
സുബ്രഹ്മണ്യഃ	ചുപ്രമ്മണ്യൻ, ചുപ്രമണി, ചുപ്രൻ, ചുപ്രു	സുബ്രഹ്മണ്യൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളഭാഷയിലുണ്ട്.
സുരങ്ഗഃ	തുരങ്കം
സുഷിരം	തുള	A hole, an opening.പഴയമലയാളത്തിൽ തുഴിരം / തുഷിരം എന്നും.
സേവകഃ	ചേവകൻ, ചേകവൻ	സേവകൻ എന്ന തത്സമരൂപവും മലയാളത്തിലുണ്ട്.
സോമശ്രീഃ	ചോമാതിരി	സോമയാജികൾക്ക്, അതായത് സോമയാഗത്തിലെ യജമാനസ്ഥാനം വഹിച്ചവർക്ക്, പറയുന്ന പേര്.
സ്തോത്രം	തോറ്റം
സ്തംബഘ്നഃ	തൂമ്പ
സ്ഥലീ	തളി	മേത്തല/മേത്തളി (മേൽത്തളി), കീത്തോളി (കീഴ്ത്തളി), തളിപ്പറമ്പ് എന്നിവ ഉദാഹരണം. പാലിയിൽ ഥളീ. സമതലഭൂമിയെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
സ്ഥലം	തളം, അളം	അകത്തളം, പുറന്തളം, പിൻതളം, തുടങ്ങിയവ തളം എന്നതിന് ഉദാഹരണങ്ങൾ. കേരളം, മലയാളം, കോവളം, പന്തളം, സിംഹളം, നേപാളം, ബംഗാളം, ഉപ്പളം, പെരിങ്ങളം, ബേക്കളം, കൊത്തളം തുടങ്ങിയവ അളം എന്നതിന് ഉദാഹരണങ്ങൾ. കന്നഡത്തിൽ ഇത് അള എന്ന് മാറുന്നു. ഉപ്പള, കുമ്പള തുടങ്ങിയവ ഉദാഹരണങ്ങൾ.
സ്ഥാലീ	താലം
സ്ഥാലികാ	തളിക	പ്രാകൃതത്തിൽ ഥല്ലീആ.
സ്ഥാനം	താനം	പട്ടിത്താനം, വാകത്താനം എന്നീ സ്ഥലനാമങ്ങൾ ഉദാഹരണം. പാലിയിൽ ഠാന.
സ്ഥൂണാ	തൂണ്
സ്നേഹഃ	നെയ്യ്
സ്ഫടികം	പളുങ്ക്	പ്രാകൃതത്തിൽ ഫളിഹ, ഫളിക എന്നീ രൂപങ്ങൾ. പ്രാകൃതരൂപത്തിൽ നിന്ന് മലയാളത്തിലെ പളുങ്ക്, തമിഴിലെ പളിങ്കു, തെലുങ്കിലെ പലുഗു എന്നീ തദ്ഭവരൂപങ്ങൾ. തമിഴിൽ പടികം എന്ന തദ്ഭവരൂപവുമുണ്ട്.
സ്ഫോടകം	പടക്കം
സ്യാലഃ/സ്യാലകഃ	അളിയൻ
സ്വാദ്	ചുവ
ഹണ്ഡാ, ഹണ്ഡികാ	അണ്ടാവ്
ഹിക്കാ	ഇക്കിൾ, എക്കിൾ, എക്കിട്ടം
ഹേരംബാ	എരുമ	സംസ്കൃതത്തിൽ ഹേരംബഃ എന്ന പദത്തിന് ഗണപതി എന്നും പോത്ത് എന്നും അർഥങ്ങളുണ്ട്.
ഹിതം	ഇതം, എതം

ഗ്രഹനക്ഷത്രാദികളിൽ സൂര്യൻ, ചന്ദ്രൻ, കുജൻ, ബുധൻ, ബൃഹസ്പതി, ശുക്രൻ, ശനി എന്നീ സംജ്ഞകൾ തത്സമമായി മലയാളത്തിലേക്ക് സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ആഴ്ചയിലെ ദിവസങ്ങളുടെ പേരുകൾക്കായി ചന്ദ്രൻ, കുജൻ, ശുക്രൻ, എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കാൻ യഥാക്രമം തിങ്കൾ, ചൊവ്വാ, വെള്ളി എന്നീ പദങ്ങളും ബൃഹസ്പതിക്കു വ്യാഴം എന്ന പ്രാകൃതരൂപവുമാണ് പ്രചാരത്തിലുള്ളത്.

ഇരുപത്തേഴു നക്ഷത്രസമൂഹങ്ങളുടെ പേരുകളെല്ലാം തന്നെ സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്നു നേരിട്ട് തത്സമമായോ, തദ്ഭവമായോ, സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്ന് പ്രാകൃതം/പാലി വഴി തദ്ഭവമായോ സ്വീകരിക്കപ്പെട്ടവയാണ്.

തമിഴ്, ഹിന്ദി, തുടങ്ങിയ ഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള തദ്ഭവങ്ങളും മലയാളത്തിലുണ്ട്. ചില ഉദാഹരണങ്ങൾ

വൈദേശികഭാഷകളിൽ നിന്നുള്ള തദ്ഭവങ്ങൾ

തദ്ഭവം	മൂലപദം	മൂലഭാഷ	അഭ്യുക്തികൾ
അത്തർ	ഇത്ര്	അറബി	സുഗന്ധദ്രവ്യം, സൗഗന്ധികം
അൾത്താര	Altar
ആശുപത്രി, ആസ്പത്രി	Hospital
ഇണ്ടാസ്	Endorsement
ഒപ്പന	അബ്‌ബന	അറബി	അബ്‌ബന എന്ന അറബിപദത്തിനു പ്രശംസിക്കുക, പുകഴ്ത്തുക എന്നൊക്കെ അർഥം. ഒപ്പന എന്നത് കേരളത്തിൽ പ്രചാരത്തിലുള്ള ഒരു ഇസ്ലാമികനൃത്തം.
കത്ത്	ഖത്	അറബി
കപ്പിത്താൻ	Captain
കലാശം	'ഖല്ലാസ്	അറബി	കലാശം എന്നതിന് അവസാനിപ്പിക്കൽ എന്നർഥം. അറബിപദമായ 'ഖല്ലാസ് എന്നതിനു മുക്തി അഥവാ വിടുതൽ എന്നർഥം.
കാപ്പിരി	കാ'ഫ്റീ	അറബി	ഈശ്വരനിഷേധി എന്നർഥം. കാപ്പിരി എന്ന പദം ആഫ്രിക്കയിലെ ഒരു നീഗ്രോവർഗത്തിനെ സൂചിപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു.
കാലി	'ഖാലി	ശൂന്യമായത്.
കുശാൽ	ഖുശ്‌-ഹാൽ	പേർഷ്യൻ	ഖുശ് - സന്തോഷമുള്ള, ഹാൽ - അവസ്ഥ
ക്രിസ്തു	Christ
ജഡ്ജി	Judge
ജാമ്യം	ളാ^മിൻ	അറബി	ളാ^മിൻ എന്നാൽ ഉറപ്പ്.
തകരാറ്	തൿറാർ	അറബി	തൿറാർ എന്ന അറബിപദത്തിനു വാക്കേറ്റം, പറഞ്ഞതു വീണ്ടും പറയുക എന്നൊക്കെ അർഥം
തവണ	ദ'ഫ്	അറബി
തീനാരം	ദീനാർ	അറബിدينار; ലാറ്റിൻ denarius-ൽ നിന്ന്. "പത്ത് (Ten) അടങ്ങിയത്" എന്നർഥം	വാഴപ്പള്ളി ശാസനത്തിൽ തീനാരം എന്ന പ്രയോഗം കാണാം.
പട്ടാളം	Battalion
പത്തിരി	'ഹതീർ	അറബി	കനം കുറഞ്ഞ ഒരു തരം അപ്പം
പറങ്കി	France
പാത്തുമ്മ	'ഫാതിമഹ്	അറബിക്	'ഫാത്തിമ എന്ന തത്സമപദവും മലയാളത്തിലുണ്ട്. 'ഫാതിമഹ് എന്ന അറബിനാമത്തിനു മുലയൂട്ടു നിറുത്തിയവൾ എന്നർഥം.
മദാമ്മ	Madam
മയ്യത്ത്	മവ്‌ത്	അറബി	ഹിന്ദിയിൽ മൗത് എന്ന് തദ്ഭവം.
മരാമത്ത്	റമ്മമ്	അറബി	മലയാളപദത്തിന് പുനരുദ്ധാരണം, അനുപാലനം എന്നീ അർഥങ്ങൾ.
മാപ്പ്	മു.'ആ'ഫീ	അറബി	ക്ഷമിക്കൽ എന്നർഥം. ഹിന്ദിയിൽ മാ'ഫീ എന്ന് തദ്ഭവം.
മാമൂൽ	മ'അ്മാല്	അറബി	പരമ്പരാഗതം, ആചാരം എന്ന് മാമൂൽ എന്ന മലയാളപദത്തിന് അർഥം. മ'അ്മാല് എന്ന അറബി പദത്തിനു നിത്യവും ചെയ്യുന്നത്, നിത്യനിദാനം എന്ന് അർഥം.
മൈതാനം	മയ്‌ദാൻ	അറബി	പരന്ന സ്ഥലം.
റദ്ദ്	റദ്	അറബി	മലയാളത്തിൽ റദ്ദാക്കുക എന്നാൽ പിൻവലിക്കുക (cancel എന്ന അർഥത്തിൽ) അഥവാ തിരസ്കരിക്കുക എന്നർഥം. അറബിയിൽ റദ് എന്നാൽ തിരിച്ചു കൊടുക്കുക, മറുപടി പറയുക, അകറ്റുക എന്നൊക്കെ അർഥങ്ങൾ.
റാന്തൽ	ലാന്റേർന (lanterna)	പോർച്ചുഗീസ്	ചിമ്മിനി വിളക്ക്. തമിഴിൽ ലാന്തർ, തെലുങ്കിൽ ലാന്തറു.
സൂപ്രണ്ട്	Superintendent
ഹാജർ	ഹാ'ളി^ർ	അറബി	ഉപസ്ഥിതി അഥവാ സാന്നിധ്യം എന്നർഥം.

ഇവകൂടി കാണുക

• തത്സമം
• ദേശജം