പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്

KNO
₃ എന്ന രാസ സൂത്രവാക്യമുള്ള ഒരു രാസ സംയുക്തമാണ് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്. പൊട്ടാസ്യം അയോണുകളുടേയും (K⁺), നൈട്രേറ്റ് അയോണുകളുടേയും (NO₃^-) അയോണിക് ലവണമാണിത്. അതിനാൽ ഒരു ക്ഷാര ലോഹ നൈട്രേറ്റ് ആണ് . പ്രകൃതിയിൽ ഇത് നൈറ്റർ ആയി കാണപ്പെടുന്നു. ഇത് നൈട്രജന്റെ ഉറവിടമാണ്. നൈട്രജന് നൈറ്ററിൽ നിന്നാണ് ആ പേര് ലഭിച്ചിരിക്കുന്നത്. പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് പൊതുവേ സാൾട്ട്പീറ്റർ (saltpeter or saltpetre) എന്ന് വിളിക്കപ്പെടാറുണ്ട്.

പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്

Names
IUPAC name Potassium nitrate
Other names Saltpeter Saltpetre Nitrate of potash
Identifiers
CAS Number	7757-79-1 Y
3D model (JSmol)	Interactive image
ChEMBL	ChEMBL1644029 N
ChemSpider	22843 Y
ECHA InfoCard	100.028.926
EC Number	231-818-8
E number	E252 (preservatives)
KEGG	D02051 Y
PubChem CID	24434
RTECS number	TT3700000
UNII	RU45X2JN0Z Y
UN number	1486
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID4029692
InChI
SMILES
Properties
തന്മാത്രാ വാക്യം
Molar mass	0 g mol−1
Appearance	white solid
Odor	odorless
സാന്ദ്രത	2.109 g/cm3 (16 °C)
ദ്രവണാങ്കം
ക്വഥനാങ്കം
Solubility in water	133 g/L (0 °C) 316 g/L (20 °C) 383 g/L (25 °C) 2439 g/L (100 °C)
Solubility	slightly soluble in ethanol soluble in glycerol, ammonia
Basicity (pKb)	15.3
Magnetic susceptibility (χ)	−33.7·10−6 cm3/mol
Refractive index (nD)	1.335, 1.5056, 1.5604
Structure
Crystal structure	Orthorhombic, Aragonite
Thermochemistry
Std enthalpy of formation ΔfHo298	-494.00 kJ/mol
Specific heat capacity, C	95.06 J/mol K
Hazards
Main hazards	Oxidant, harmful if swallowed, inhaled, or absorbed on skin. Causes irritation to skin and eye area.
Safety data sheet	ICSC 0184
GHS pictograms
GHS hazard statements	H272, H315, H319, H335
GHS precautionary statements	P102, P210, P220, P221, P280
Flash point	{{{value}}}
Lethal dose or concentration (LD, LC):
LD50 (median dose)	1901 mg/kg (oral, rabbit) 3750 mg/kg (oral, rat)
Related compounds
Other anions	Potassium nitrite
Other cations	Lithium nitrate Sodium nitrate Rubidium nitrate Caesium nitrate
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). | colspan=2 |  N verify (what is: Y/N?) Infobox references

രാസവളങ്ങൾ, റോക്കറ്റ് പ്രൊപ്പല്ലന്റുകൾ, പടക്കങ്ങൾ എന്നിവയിലാണ് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന്റെ പ്രധാന ഉപയോഗങ്ങൾ. വെടിമരുന്നിന്റെ പ്രധാന ഘടകങ്ങളിലൊന്നാണ് ഇത്. സംസ്കരിച്ച മാംസങ്ങളിൽ, പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് ഹീമോഗ്ലോബിനുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് പിങ്ക് നിറം സൃഷ്ടിക്കുന്നു.

പദോൽപ്പത്തി

പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന് നിരവധി പേരുകളുണ്ട്. അതിനുള്ള എബ്രായ, ഈജിപ്ഷ്യൻ പദങ്ങൾക്ക് n-t-r എന്ന വ്യഞ്ജനാക്ഷരങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു, ഇത് ഗ്രീക്ക് നൈട്രോണിലെ അറിവിനെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. അവിടെ നിന്ന് പഴയ ഫ്രഞ്ചിൽ നൈറ്ററും മിഡിൽ ഇംഗ്ലീഷ് നൈട്രേയും ഉണ്ടായിരുന്നു . പതിനഞ്ചാം നൂറ്റാണ്ടോടെ യൂറോപ്പുകാർ ഇതിനെ സാൾട്ട്പീറ്റർ എന്നും പിന്നീട് നൈട്രേറ്റ് ഓഫ് പൊട്ടാഷ് എന്നും വിളിച്ചിരുന്നു.

അറബികൾ ഇതിനെ "ചൈനീസ് സ്നോ" എന്നു വിളിച്ചു. ഇറാൻകാരും പേർഷ്യക്കാരും "ചൈനീസ് ഉപ്പ്" എന്നും വിളിച്ചു

സവിശേഷതകൾ

സാധാരണ ഊഷ്മാവിൽ, പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന് ഒരു ഓർത്തോറോംബിക് ക്രിസ്റ്റൽ ഘടനയുണ്ട്. ഇത് 129 ഡിഗ്രി സെന്റിഗ്രേഡിൽ ഒരു ത്രികോണ ഘടനയിലേക്ക് മാറുന്നു .

പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് വെള്ളത്തിൽ മിതമായ അളവിൽ ലയിക്കുന്നതാണ്, എന്നാൽ, ഉയർന്ന താപനിലയിൽ അതിന്റെ ലേയത്വം വർദ്ധിക്കുന്നു. ജലീയ ലായനി ഏതാണ്ട് ന്യൂട്രലാണ് (pH 6.2). ഇത് ആൽക്കഹോളിൽ ലയിക്കില്ല. ഇതൊരു വിഷവസ്തുവല്ല. ഒരു റെഡ്യൂസിങ് ഏജന്റിന്റെ സാന്നിദ്ധ്യത്തിൽ, ഇതിന് സ്ഫോടനാത്മകമായി പ്രതികരിക്കാൻ കഴിയും, പക്ഷേ അത് സ്വയം സ്ഫോടനാത്മകമല്ല.

താപ വിഘടനം

550-790 ഡിഗ്രി സെന്റിഗ്രേഡിൽ പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്, താപനിലയെ ആശ്രയിച്ചുള്ള സന്തുലിതാവസ്ഥയിൽ പൊട്ടാസ്യം നൈട്രൈറ്റിലെത്തുന്നു :

2 KNO ₃ ⇌ 2 KNO₂ + O₂

ഉൽപാദന ചരിത്രം

ധാതു സ്രോതസ്സുകളിൽ നിന്ന്

പുരാതന ഇന്ത്യയിൽ, സാൾട്ട്പീറ്റർ നിർമ്മാതാക്കൾ നൂനിയ ജാതി തന്നെ രൂപീകരിച്ചു കൗടില്യയുടെ അർത്ഥശാസ്ത്രത്തിൽ (300 ബിസി - 300 സിഇ സമാഹരിച്ചത്) സാൾട്ട്പീറ്ററിന്റെ വിഷമുള്ള പുകയെ യുദ്ധായുധമായി ഉപയോഗിക്കുന്നതായി പരാമർശിക്കുന്നു.

പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിനുള്ള ശുദ്ധീകരണ പ്രക്രിയ 1270 - ൽ സിറിയയിലെ രസതന്ത്രജ്ഞനും എഞ്ചിനീയറുമായ ഹസൻ അൽ-റമ്മ തന്റെ അൽ-ഫുറൂസിയ വാ അൽ-മനസിബ് അൽ ഹർബിയ (The Book of Military Horsemanship and Ingenious War Devices) എന്ന പുസ്തകത്തിൽ പ്രതിപാദിച്ചു . ഈ പുസ്തകത്തിൽ, അൽ-റമ്മ ആദ്യം ക്രൂഡ് സാൾട്ട്പീറ്റർ മിനറലിന്റെ ശുദ്ധീകരണത്തെക്കുറിച്ച് വിശദീകരിക്കുന്നു. ഇത് കുറഞ്ഞ വെള്ളത്തിൽ തിളപ്പിച്ച് ചൂടുള്ള ലായനിയിൽ നിന്ന് കാൽസ്യം, മഗ്നീഷ്യം എന്നിവ നീക്കം ചെയ്യാൻ പൊട്ടാസ്യം കാർബണേറ്റ് ( ചാരത്തിന്റെ രൂപത്തിൽ) ഉപയോഗിക്കുക. ഈ ലായനിയിൽ നിന്ന് അവയുടെ കാർബണേറ്റുകൾ അവക്ഷിപ്തപ്പെട്ട് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന്റെ ഒരു ലായനി അവശേഷിക്കുന്നു. വെടിമരുന്ന്, സ്ഫോടകവസ്തു എന്നിവയുടെ നിർമ്മാണത്തിന് ഇത് ഉപയോഗിച്ചു. അൽ-റമ്മ ഉപയോഗിച്ച പദാവലി, വെടിമരുന്നിന്റെ ഉത്ഭവത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ഗുഹകളിൽ നിന്ന്

ഗുഹയുടെ ചുവരുകളിൽ നിന്ന് ക്രിസ്റ്റലൈസ് ചെയ്യുന്ന നിക്ഷേപങ്ങളും ഗുഹകളിൽ ബാറ്റ് ഗുവാനോ ശേഖരിക്കപ്പെടുന്നതുമാണ് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന്റെ പ്രധാന പ്രകൃതി സ്രോതസ്സ്. പരമ്പരാഗതമായി, ബാങ്‌ഫായ് റോക്കറ്റുകൾക്ക് വെടിമരുന്ന് നിർമ്മാണത്തിന് ലാവോസിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത് ഗുവാനോ ആയിരുന്നു.

ഉത്പാദനം

അമോണിയം നൈട്രേറ്റും പൊട്ടാസ്യം ഹൈഡ്രോക്സൈഡും സംയോജിപ്പിച്ച് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് ഉണ്ടാക്കാം.

NH₄ NO₃ (aq) + KOH (aq) → NH₃ (g) + KNO₃ (aq) + H₂O (l)

പൊട്ടാസ്യം ഹൈഡ്രോക്സൈഡ് ഉപയോഗിച്ച് നൈട്രിക് ആസിഡിനെ നിർവീര്യമാക്കി പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് ഉത്പാദിപ്പിക്കാം. ഈ പ്രതികരണം താപമോചകമാണ്.

KOH (aq) + HNO₃ → KNO₃ (aq) + H₂O (l)

വ്യാവസായിക തലത്തിൽ ഇത് തയ്യാറാക്കുന്നത് സോഡിയം നൈട്രേറ്റും പൊട്ടാസ്യം ക്ലോറൈഡും തമ്മിലുള്ള ഇരട്ട സ്ഥാനചലന പ്രതികരണമാണ്.

NaNO₃ (aq) + KCl (aq) → NaCl (aq) + KNO ₃ (aq)

ഉപയോഗങ്ങൾ

നൈട്രേറ്റിന്റെ ഉറവിടമെന്ന നിലയിൽ, പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന് വൈവിധ്യമാർന്ന ഉപയോഗങ്ങളുണ്ട്:

നൈട്രിക് ആസിഡ് ഉത്പാദനം

ചരിത്രപരമായി, സൾഫ്യൂറിക് ആസിഡിനെ സാൾട്ട്പീറ്റർ പോലുള്ള നൈട്രേറ്റുകളുമായി സംയോജിപ്പിച്ചാണ് നൈട്രിക് ആസിഡ് നിർമ്മിച്ചത്. ആധുനിക കാലത്ത് ഇത് വിപരീതമാണ്: ഓസ്റ്റ്‌വാൾഡ് പ്രക്രിയയിലൂടെ ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്ന നൈട്രിക് ആസിഡിൽ നിന്നാണ് നൈട്രേറ്റുകൾ ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നത്.

ഓക്സിഡൈസർ

A demonstration of the oxidation of a piece of charcoal in molten potassium nitrate

പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റിന്റെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഉപയോഗം ഒരുപക്ഷേ വെടിമരുന്നിലെ ഓക്സിഡൈസറാണ്. സ്മോക്ക് ബോംബുകൾ പോലുള്ള പടക്കങ്ങളിലും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു. പുകയിലയുടെ കത്തൽ നിലനിർത്താൻ ഇത് സിഗരറ്റിലും ചേർക്കുന്നു ഇത് പേപ്പർ വെടിയുണ്ടകളുടെ പൂർണ്ണമായ ജ്വലനം ഉറപ്പാക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു.

മാംസം സംസ്കരണം

പുരാതന കാലം മുതൽ അല്ലെങ്കിൽ മധ്യകാലഘട്ടം മുതൽ ഉപ്പിട്ട മാംസത്തിന്റെ ഒരു സാധാരണ ഘടകമാണ് പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്. ഇത് വലിയ തോതിലുള്ള ഇറച്ചി സംസ്കരണത്തിന്റെ വികസനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. യൂറോപ്യൻ യൂണിയനിൽ ഭക്ഷ്യ അഡിറ്റീവായി ഉപയോഗിക്കുമ്പോൾ, സംയുക്തത്തെ E252 എന്ന് വിളിക്കുന്നു; യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സ് , ഓസ്ട്രേലിയ, ന്യൂസിലാന്റ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഇത് ഭക്ഷ്യ അഡിറ്റീവായി ഉപയോഗിക്കുന്നതിനും അംഗീകാരം നൽകിയിട്ടുണ്ട് ( ഐ‌എൻ‌എസ് നമ്പർ 252).

ഭക്ഷണം തയ്യാറാക്കൽ

പശ്ചിമ ആഫ്രിക്കൻ പാചകരീതിയിൽ, പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ്, സൂപ്പുകളിലും പായസങ്ങളിലും വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു (ഓക്ര സൂപ്പ് , ഇസി ഇവു എന്നിവ). ബീൻസ്, കടുപ്പമുള്ള മാംസം എന്നിവ തിളപ്പിക്കുമ്പോൾ ഭക്ഷണം മൃദുവാക്കാനും പാചക സമയം കുറയ്ക്കാനും ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു. കുനുൻ കൻവ പോലുള്ള പ്രത്യേക കഞ്ഞി ഉണ്ടാക്കുന്നതിൽ സാൾട്ട്പീറ്റർ ഒരു പ്രധാന ഘടകമാണ്. ഷെട്ട്‍ലാൻഡ് ദ്വീപുകളിൽ (യുകെ) ഇത് ഒരു പ്രാദേശിക വിഭവമായ റീസ്റ്റിറ്റ് മട്ടൺ നിർമ്മിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു.

വളം

നൈട്രജന്റെയും പൊട്ടാസ്യത്തിന്റെയും ഉറവിടമായി രാസവളങ്ങളിൽ പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് ഉപയോഗിക്കുന്നു. തനതുരൂപത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുമ്പോൾ, ഇതിന് എൻ‌പികെ റേറ്റിംഗ് 13-0-44 ആണുള്ളത്.

ഫാർമക്കോളജി

• സെൻസിറ്റീവ് പല്ലുകൾക്കായി ചില ടൂത്ത് പേസ്റ്റുകളിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു. അടുത്തിടെ, സെൻസിറ്റീവ് പല്ലുകൾ ചികിത്സിക്കുന്നതിനായി ടൂത്ത് പേസ്റ്റുകളിൽ പൊട്ടാസ്യം നൈട്രേറ്റ് ഉപയോഗിക്കുന്നത് വർദ്ധിച്ചു.
• ആസ്ത്മ ചികിത്സയിൽ ചരിത്രപരമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.
• സിസ്റ്റിറ്റിസ്, പൈലിറ്റിസ്, യൂറിത്രൈറ്റിസ് എന്നിവയുടെ ലക്ഷണങ്ങളെ ലഘൂകരിക്കുന്നതിന് ഗുളികകളിലെ പ്രധാന ഘടകമായി തായ്‌ലൻഡിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു.
• ഉയർന്ന രക്തസമ്മർദ്ദത്തെ നേരിടുന്നു.

മറ്റ് ഉപയോഗങ്ങൾ

• ഇലക്ട്രോലൈറ്റ് നിർമ്മാണത്തിന്.
• ബാഷ്പീകരിച്ച എയറോസോൾ ഫയർ സപ്രഷൻ സിസ്റ്റങ്ങളുടെ സജീവ ഘടകം.
• ഒരു അലുമിനിയം ക്ലീനറായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു.
• ചില ട്രീ സ്റ്റമ്പ് നീക്കംചെയ്യൽ ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ ഘടകം. മരക്കുറ്റി നശിപ്പിക്കുന്ന ഫംഗസുകൾക്ക് ഇത് നൈട്രജൻ ലഭ്യമാക്കുന്നു.
• തുരുമ്പിക്കൽ തടയുന്നതിനാൽ, ലോഹങ്ങളുടെ സംരക്ഷണത്തിന്.
• ഫിലിപ്പൈൻസിൽ, മാവ് പൂവിടാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നതിന് പ്രയോഗിക്കുന്നു.
• വൈദ്യുതി ഉൽ‌പാദന സംവിധാനങ്ങളിലെ താപ സംഭരണ മാധ്യമം.
• റോക്കറ്റ് കാൻഡി എന്നറിയപ്പെടുന്ന മോഡൽ റോക്കറ്റ് ഇന്ധനത്തിലെ ഓക്‌സിഡൈസർ.

ഇതും കാണുക

• നൈട്രോസെല്ലുലോസ്
• പൊട്ടാസ്യം പെർക്ലോറേറ്റ്

ഗ്രന്ഥസൂചിക

• Barnum, Dennis W. (December 2003). "Some History of Nitrates". Journal of Chemical Education. 80 (12): 1393. Bibcode:2003JChEd..80.1393B. doi:10.1021/ed080p1393.
• ഡേവിഡ് ക്രെസി. സാൾട്ട്പീറ്റർ: ദി മദർ ഓഫ് ഗൺപ ow ഡർ (ഓക്സ്ഫോർഡ് യൂണിവേഴ്സിറ്റി പ്രസ്സ്, 2013) റോബർട്ട് ടൈഗ്സിന്റെ 237 പേജ് ഓൺലൈൻ അവലോകനം
• അലൻ വില്യംസ്. "മദ്ധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ ഉപ്പുവെള്ളത്തിന്റെ ഉത്പാദനം", അമ്പിക്സ്, 22 (1975), പേജ്. 125–33. മാനി പബ്ലിഷിംഗ്, ISSN 0002-6980.

ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ

• അന്താരാഷ്ട്ര കെമിക്കൽ സുരക്ഷാ കാർഡ് 018402216

Salts and covalent derivatives of the nitrate ion

HNO3

He

LiNO3

Be(NO3)2

B(NO 3)− 4

RONO2

NO− 3 NH4NO3

HOONO2

FNO3

Ne

NaNO3

Mg(NO3)2

Al(NO3)3

Si

P

S

ClONO2

Ar

KNO3

Ca(NO3)2

Sc(NO3)3

Ti(NO3)4

VO(NO3)3

Cr(NO3)3

Mn(NO3)2

Fe(NO3)2 Fe(NO3)3

Co(NO3)2 Co(NO3)3

Ni(NO3)2

CuNO3 Cu(NO3)2

Zn(NO3)2

Ga(NO3)3

Ge

As

Se

Br

Kr

RbNO3

Sr(NO3)2

Y(NO3)3

Zr(NO3)4

Nb

Mo

Tc

Ru(NO3)3

Rh(NO3)3

Pd(NO3)2 Pd(NO3)4

AgNO3 Ag(NO3)2

Cd(NO3)2

In

Sn

Sb(NO3)3

Te

I

Xe(NO3)2

CsNO3

Ba(NO3)2

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt(NO3)2 Pt(NO3)4

Au(NO3)3

Hg2(NO3)2 Hg(NO3)2

TlNO3 Tl(NO3)3

Pb(NO3)2

Bi(NO3)3 BiO(NO3)

Po(NO3)4

At

Rn

FrNO3

Ra(NO3)2

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

↓

La(NO3)3

Ce(NO3)3 Ce(NO3)4

Pr(NO3)3

Nd(NO3)3

Pm(NO3)3

Sm(NO3)3

Eu(NO3)3

Gd(NO3)3

Tb(NO3)3

Dy(NO3)3

Ho(NO3)3

Er(NO3)3

Tm(NO3)3

Yb(NO3)3

Lu(NO3)3

Ac(NO3)3

Th(NO3)4

PaO2(NO3)3

UO2(NO3)2

Np(NO3)4

Pu(NO3)4

Am(NO3)3

Cm(NO3)3

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr