ലക്ഷ്മി

ഹൈന്ദവപുരാണങ്ങളിൽ വിഷ്ണു ഭഗവാന്റെ പത്നിയാണ് ഭഗവതി ലക്ഷ്മി അഥവാ ശ്രീ ഭഗവതി. ദേവി ആദിപരാശക്തിയുടെ 3 പ്രധാന ഭാവങ്ങളിൽ രണ്ടാമത്തെ ഭഗവതിയാണ് മഹാലക്ഷ്മി. മഹാകാളി, മഹാസരസ്വതി എന്നിവയാണ് മറ്റ് രണ്ടു ഭാവങ്ങൾ. നിലനിൽപ്പിന് ഐശ്വര്യം ആവശ്യമാണ് എന്ന തത്ത്വത്തിൽ നിന്നുമാണ് ഐശ്വര്യത്തിന്റെ ഭഗവതിയായ ലക്ഷ്മിയെ സ്ഥിതികാരകനായ മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ പത്നിയായി സങ്കല്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. വിഷ്ണുവിന്റെ വിവിധ അവതാരങ്ങളിലും ലക്ഷ്മി ദേവിയുടെ സാന്നിധ്യം കാണാം. ഉദാഹരണത്തിന് ശ്രീകൃഷ്ണ ഭഗവാന്റെ പത്നിയായ രുക്മിണി ദേവി ലക്ഷ്മി അവതാരമാണ് എന്ന് ഭാഗവതം പറയുന്നു. കയ്യിൽ താമരപ്പൂവും, സ്വർണ്ണക്കുടവും പിടിച്ചിരിക്കുന്നതും അഭയ, വരദ മുദ്രകളോടു കൂടിയതുമാണ് ലക്ഷ്മിയുടെ രൂപം. രണ്ടു വെളുത്ത ആനകൾ ദേവിയുടെ ഇരുവശത്തുമായി നിൽക്കുന്നു. ദേവി ഭാഗവത പ്രകാരം മഹാലക്ഷ്മി സിംഹാരൂഢയും സർവായുധധാരിയുമായ മഹാദേവിയാണ്. ശക്തിസ്വരൂപിണിയായ ഈ ഭഗവതിയാണ് മഹിഷാസുരനെയും, കോലാസുരനേയും വധിച്ചത്. ശ്രീ എന്നും തമിഴിൽ തിരുമകൾ (திருமகள்) എന്നും വിളിക്കപ്പെടുന്നു മഹാലക്ഷ്മിയെ. അതിനാൽ ശ്രീ ഭഗവതി എന്നും ലക്ഷ്മി അറിയപ്പെടുന്നു. നവരാത്രിയുടെ അവസാന ദിവസം സിദ്ധിദാത്രിയായി ആരാധിക്കപ്പെടുന്നത് മഹാലക്ഷ്മിയാണ്. ദശ മഹാവിദ്യകളിൽ കമലാദേവി എന്നറിയപ്പെടുന്നതും മഹാലക്ഷ്മി തന്നെയാണ്. സപ്തമാതാക്കളിൽ വിഷ്ണുശക്തിയായ വൈഷ്ണവി ദേവി മഹാലക്ഷ്മിയുടെ മറ്റൊരു രൂപമാണ്. സമ്പത്തും സമൃദ്ധിയും പണവും ലക്ഷ്മിയുടെ പ്രതീകമാണ്. മഹാലക്ഷ്മിക്ക് എട്ടു ഭാവങ്ങളുണ്ട്. ഇവർ അഷ്ടലക്ഷ്മിമാർ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. എട്ടു തരത്തിലുള്ള ഐശ്വര്യമായി ഇത് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ഓരോരുത്തരുടെയും കഴിവിനും അധ്വാനത്തിനും അനുസരിച്ചു മഹാലക്ഷ്മി സമ്പത്തു നൽകുന്നു എന്നാണ് വിശ്വാസം. വൃത്തിയുള്ള ഇടങ്ങളിൽ മാത്രമേ ലക്ഷ്മീദേവി വസിക്കൂ എന്നും വിശ്വാസമുണ്ട്. അതിനാൽ വീടും പരിസരവും വൃത്തിയായി സൂക്ഷിക്കേണ്ടത് ഐശ്വര്യം ഉണ്ടാകാൻ അത്യാവശ്യമാണ് എന്നാണ് പഴയ ആചാരം. പതിവായി മഹാലക്ഷ്മിയെ ആരാധിക്കുന്നത് വഴി എല്ലാവിധ ദാരിദ്ര്യവും ദുരിതങ്ങളും നീങ്ങാൻ ഇടയാക്കുമെന്നും സമ്പത്തും സമൃദ്ധിയും ഉണ്ടായി വരുമെന്നും സങ്കല്പം. ദീപാവലിയുമായി ബന്ധപെട്ടു ഹൈന്ദവ വ്യാപാരികളും ബിസിനസ്‌കാരും ലക്ഷ്മിപൂജ നടത്തുന്നത് ഐശ്വര്യം ഉണ്ടാകുവാൻ വേണ്ടിയാണ്. മിക്ക ഭഗവതി ക്ഷേത്രങ്ങളിലും വെള്ളിയാഴ്ച ദിവസം ദേവിയെ മഹാലക്ഷ്മിയായി സങ്കൽപ്പിച്ചു ആരാധിക്കാറുണ്ട്. ലക്ഷ്മി നാരായണ പ്രതിഷ്ഠയുള്ള ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ലക്ഷ്മിദേവി ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു. വെള്ളിയാഴ്ച പ്രധാന ദിവസം.

മഹാലക്ഷ്മി
ധനം, ഐശ്വര്യം, വിജയം
മഹാലക്ഷ്മി
ദേവനാഗരി	लक्ष्मी
Sanskrit Transliteration	lakṣmī
Affiliation	ദേവി, പരാശക്തി
നിവാസം	വൈകുണ്ഠം
ആയുധം	ശംഖ്, ചക്രം
ജീവിത പങ്കാളി	മഹാവിഷ്ണു
Mount	താമരപ്പൂവ്

അവതാരങ്ങൾ

ആദിനാരായണനായ(പരബ്രഹ്മം) വിഷ്ണു ഭഗവാന്റെ അവതാരങ്ങളിലെ പത്നിയായും ആദിപരാശക്തിയായ ആദിലക്ഷ്മി പങ്കുവഹിച്ചു. ശ്രീരാമാവതാരത്തിൽ സീതയായും ശ്രീകൃഷ്ണാവതാരത്തിൽ രുക്മിണിയായും രാധയായും മഹാലക്ഷ്മി അവതരിച്ചതായി പുരാണങ്ങളിൽ പറയപ്പെടുന്നു. വിഷ്ണു ശക്തിയായ വൈഷ്ണവി, വരാഹ ഭഗവാന്റെ ശക്തിയായ വാരാഹി എന്നിവരും മഹാലക്ഷ്മി തന്നെ.

ദേവി ഭാഗവതത്തിൽ

സാക്ഷാൽ ആദിപരാശക്തി തന്നെയാണ് മഹാലക്ഷ്മിയെന്ന് ദേവീഭാഗവതം, ദേവി മഹാത്മ്യം തുടങ്ങിയ ദേവി പുരാണങ്ങൾ പറയുന്നു. മഹാകാളിയും മഹാസരസ്വതിയുമാണ് മറ്റ് ഭാവങ്ങൾ. ദേവി മഹാത്മ്യത്തിൽ ത്രിമൂർത്തികളായ ബ്രഹ്മാ, വിഷ്ണു, മഹേശ്വരന്മാരും തൃദേവിമാരായ ഗൗരി, ലക്ഷ്മി, സരസ്വതി തുടങ്ങിയവരും ആദിപരാശക്തിയായ മഹാലക്ഷ്മിയിൽ നിന്നാണ് അവതരിച്ചത്. കൂടാതെ മഹാകാളിയും മഹാസരസ്വതിയും മഹാലക്ഷ്മിയിൽ നിന്നും അവതരിച്ചവരാണ്. മഹിഷാസുരനെ വധിക്കാൻ സിംഹാരൂഢയായി സർവ്വായുധധാരിയായി മഹാലക്ഷ്മി പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടതായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. നവരാത്രി, ദീപാവലി എന്നിവ മഹാലക്ഷ്മി പ്രധാനമാണ്. ദശമഹാവിദ്യകളിൽ പത്താമത്തെ രൂപമായ കമലാദേവിയും മഹാലക്ഷ്മി തന്നെ. മഹാലക്ഷ്മിയുടെ എട്ടു വ്യത്യസ്ത ഭാവങ്ങൾ ആണ് അഷ്ടലക്ഷ്മിമാർ. എട്ടുതരത്തിലുള്ള ഐശ്വര്യം ആയി ഇതിനെ കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. രാജസഗുണമുള്ളവളും ക്രിയാശക്തിയുമായ ലോകമാതാവ് ആയിട്ടാണ് വേദങ്ങൾ മഹാലക്ഷ്മിയെ അവതരിപ്പിക്കുന്നത്. ദേവീമാഹാത്മ്യത്തിൽ ത്രിമൂർത്തികളെയും ത്രിദേവിമാരെയും സൃഷ്ടിച്ചത് മഹാലക്ഷ്മി ആണെന്നും ദുർഗ്ഗയ്ക്കും, ഭുവനേശ്വരിക്കും മഹാലക്ഷ്മിയുമായി ഭേദമില്ല എന്നും പറയുന്നു. വിദ്യാ ലക്ഷ്മി തന്നെയാണ് സരസ്വതി എന്നറിയപ്പെടുന്നത്. വിജയ ലക്ഷ്മി ദുർഗ്ഗയായും, ആദിലക്ഷ്മി ആദിശക്തി ആയും സങ്കൽപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. വരാഹ രൂപം ധരിച്ച മഹാലക്ഷ്മിയാണ് വാരാഹി പഞ്ചമി എന്നാണ് വിശ്വാസം. വിഷ്ണുവിന്റെ വരാഹ അവതാരത്തിന്റെ ശക്തിയായും വാരാഹി ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു. വെള്ളിയാഴ്ചകൾ, പൗർണമി ദിവസം തുടങ്ങിയവ മഹാലക്ഷ്മിക്ക് പ്രാധാന്യം ഉള്ള ദിവസങ്ങളാണ്. അതിനാൽ ദേവി ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ അന്നേ ദിവസം വിശേഷമാണ്.

മഹാഭാരതത്തിൽ, ഭാഗവതത്തിൽ

പാലാഴിമഥനവേളയിൽ ലക്ഷ്മി അവതരിച്ചതായി മഹാഭാരതത്തിൽ, ഭാഗവതത്തിൽ പറയുന്നു. ദീപാവലി ലക്ഷ്മിയുടെ അവതാര ദിനമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. . ദുർഗാ പൂജയിൽ ബംഗാളിൽ, ലക്ഷ്മിയെ ദുർഗയുടെ (പാർവ്വതിയുടെ) മകളായി കരുതുന്നു.

പ്രധാന ക്ഷേത്രങ്ങൾ

മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രങ്ങൾ പൊതുവേ കുറവാണ്. എങ്കിലും പ്രധാനപ്പെട്ട ചിലത് താഴെ കൊടുക്കുന്നു.

*കൊല്ലൂർ മൂകാംബിക, കർണാടക

*ചോറ്റാനിക്കര ഭഗവതി ക്ഷേത്രം, എറണാകുളം

* കാഞ്ചിപുരം കാമാക്ഷി ക്ഷേത്രം, തമിഴ്നാട്

*കോലാപ്പൂർ മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രം, മഹാരാഷ്ട്ര

*മുംബൈ മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രം, മഹാരാഷ്ട്ര

*ജമ്മുകശ്മീർ വൈഷ്ണോദേവി ക്ഷേത്രം

*വെല്ലൂർ ശ്രീപുരം മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രം, തമിഴ്നാട് (സുവർണ്ണ ക്ഷേത്രം)

*കുമാരനെല്ലൂർ ഭഗവതി ക്ഷേത്രം, കോട്ടയം

*പാലക്കാട്‌ കല്ലേകുളങ്ങര ഹേമാംബിക ക്ഷേത്രം, എമൂർ

*പഴയ കല്പാത്തി ലക്ഷ്മിനാരായണ ക്ഷേത്രം, പാലക്കാട്‌

*ശ്രീവരാഹം ലക്ഷ്മി വരാഹമൂർത്തി ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം

*ശാസ്‌തമംഗലം മഹാലക്ഷ്മി പ്രത്യംഗിരിദേവി ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം

*മരുതത്തൂർ മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രം, നെയ്യാറ്റിൻകര

*ലക്ഷ്മിനട മഹാലക്ഷ്മി ക്ഷേത്രം, കൊല്ലം

*തിരുപ്പതി വെങ്കടേശ്വര ക്ഷേത്രം, ആന്ധ്ര പ്രദേശ് (മഹാലക്ഷ്മി സങ്കല്പം)

*ശ്രീ പദ്മനാഭസ്വാമി ക്ഷേത്രം, തിരുവനന്തപുരം

വിശേഷ ദിവസങ്ങൾ

വെള്ളിയാഴ്ച, പൗർണമി എന്നിവ പ്രധാന ദിവസങ്ങൾ. നവരാത്രി, ദീപാവലി, തൃക്കാർത്തിക, അക്ഷയതൃതീയ എന്നിവയാണ് മഹാലക്ഷ്മിക്ക് പ്രാധാന്യം ഉള്ള ദിവസങ്ങൾ. ഇതിൽ ദീപാവലി, മുപ്പട്ടു വെള്ളിയാഴ്ച, നവരാത്രി എന്നിവ മഹാലക്ഷ്മിക്ക് അതീവ പ്രാധാന്യം ഉള്ള ദിവസങ്ങളാണ്.

ദീപാവലി

പാലാഴിയിൽ നിന്നും മഹാലക്ഷ്മി അവതരിച്ച ദിവസമാണ് ദീപാവലി എന്ന് വിശ്വാസമുണ്ട്. അതിനാൽ ഭഗവതി ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഈ ദിവസം വിശേഷമാണ്. അന്നു ദാരിദ്ര്യ ശമനത്തിനായി ഭക്തർ വീടുകളിലും കച്ചവട സ്ഥാപനങ്ങളും വൃത്തിയാക്കി ധനലക്ഷ്മിയെ ആരാധിക്കുന്നു. സാമ്പത്തിക ഉയർച്ച ഉണ്ടാകുവാൻ വ്യാപാരികളും ബിസിനസ്‌കാരും മഹാലക്ഷ്മിയെ ആരാധിക്കുന്ന ദിവസം കൂടിയാണ് ദീപാവലി. ധനലക്ഷ്മി പൂജയാണ് ഇതിന്റെ തുടക്കം. കനകധാരാ സ്തോത്രം, മഹാലക്ഷ്മി അഷ്ടകം മുതലായവ ചൊല്ലുന്നു.

സ്തോത്രങ്ങൾ

കനകധാരാ സ്തോത്രം, മഹാലക്ഷ്മി അഷ്ടകം, മഹാലക്ഷ്മി സ്തവം, ദേവിമാഹാത്മ്യം എന്നിവ ശ്രീഭഗവതിയുടെ സ്തുതികളാണ്. ഇവ ദിവസേനയോ അല്ലെങ്കിൽ വെള്ളിയാഴ്ച തോറുമോ ചൊല്ലുന്നത് സർവ ഐശ്വര്യത്തിനും കാരണമാകും എന്ന് വിശ്വാസികൾ കരുതുന്നു.

മഹാലക്ഷ്മി അഷ്ടകം

നമസ്തേസ്തു മഹാമായേ, ശ്രീ പീഠേ സുരപൂജിതേ!

ശംഖ ചക്രഗദാ ഹസ്തേ മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (1)

നമസ്തേ ഗരുഡാരൂഢേ, കോലാസുര ഭയങ്കരി!

സർവപാപഹരേ ദേഹീ മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (2)

സർവ്വജ്ഞേ സർവ്വവരദേ, സർവ്വ ദുഷ്ട ഭയങ്കരി!

സർവ്വദുഃഖഹരേ ദേവി മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (3)

സിദ്ധിബുദ്ധിപ്രദേ ദേവി, ഭുക്തിമുക്തി പ്രദായിനി!

മന്ത്രമൂർത്തേ സദാ ദേവി മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (4)

ആഭ്യന്തരഹിതേ ദേവി, ആദിശക്തി മഹേശ്വരി!

യോഗജേ യോഗസംപൂജ്യേ മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (5)

സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മ മഹാരൗദ്ര മഹാശക്തി മഹോദരേ!

മഹാപാപഹരേ ദേവി മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (6)

പദ്മാസനസ്ഥിതേ ദേവീ പരബ്രഹ്മ സ്വരൂപിണി!

പരമേശീ ജഗന്മാതേ മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (7)

ശ്വേതാംബരധരേ ദേവി,നാനാലങ്കാരഭൂഷിതേ!

ജഗത്സ്ഥിതേ ജഗന്മാതേ മഹാലക്ഷ്മീ നമോസ്തുതേ! (8)