കെ.ബി. ഹെഡ്ഗേവാർ

ആർ.എസ്.എസിന്റെ സ്ഥാപകനും, അതിന്റെ ആദ്യത്തെ സർസംഘചാലകനുമായിരുന്നു ഡോക്ടർജി എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ഡോ. കേശവ ബലിറാം ഹെഡ്ഗേവാർ (ജീവിതകാലം: ഏപ്രിൽ 1, 1889 – ജൂൺ 21, 1940)‍. ഭാരതീയ ദർശനങ്ങളിലും, ജീവിതമൂല്യങ്ങളിലുമൂന്നി ഭാരതത്തെ പരം വൈഭവം അഥവാ ഉന്നതമായ അവസ്ഥയിൽ എത്തിക്കുക എന്ന ആശയത്തിനു പ്രചാരം നൽകുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ 1925-ലെ വിജയദശമി ദിവസം മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നാഗ്‌പൂരിലാണ്‌ ഡോ.ഹെഡ്ഗേവാർ ആർ.എസ്.എസ്. സ്ഥാപിച്ചത്. ഹെഡ്ഗേവാറിന്റെ ചിന്താധാരകളെ സാമൂഹ്യ പരിഷ്കർത്താക്കളായ സ്വാമി വിവേകാനന്ദ, വിനായക് ദാമോദർ സവർക്കർ, അരബിന്ദോ എന്നിവരുടെ തത്ത്വങ്ങളും ആശയങ്ങളും സ്വാധീനിച്ചിരുന്നു.

കേശവ ബലിറാം ഹെഡ്ഗേവാർ
രാഷ്ട്രീയ സ്വയം സേവക് സംഘിന്റെ സർസംഘ്ചാലക്
ഓഫീസിൽ 1925–1940
പിൻഗാമി	മാധവ സദാശിവ ഗോൾവൽക്കർ
വ്യക്തിഗത വിവരങ്ങൾ
ജനനം	കേശവ ബലിറാം ഹെഡ്ഗേവാർ (1889-04-01)1 ഏപ്രിൽ 1889 നാഗ്പൂർ, ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യ (ഇന്നത്തെ മഹാരാഷ്ട്ര, ഇന്ത്യ)
മരണം	21 ജൂൺ 1940(1940-06-21) (പ്രായം 51) നാഗപൂർ, ബീറാർ മദ്ധ്യ പ്രവിശ്യ, ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യ (ഇന്നത്തെ മഹാരാഷ്ട്ര, ഇന്ത്യ)
വിദ്യാഭ്യാസം	മെഡിക്കൽ കോളജ് & ഹോസ്പിറ്റൽ, കൊൽക്കൊത്ത
ജോലി	വൈദ്യൻ, രാഷ്ട്രീയ പ്രവർത്തകൻ
അറിയപ്പെടുന്നത്	രാഷ്ടീയ സ്വയം സേവക് സംഘിന്റെ സ്ഥാപകൻ

ബാല്യം

ഡോക്ടർ ഹെഡ്ഗെവാർ 1889 ഏപ്രിൽ 1 ലെ ഗുദിപാഡ് വ (വിക്രമാദിത്യ വർശപ്രതിപദ ദിനം) (മഹാരാഷ്ട്ര, ആന്ധ്രാപ്രദേശ്‌, കർണാടക എന്നീ പ്രദേശങ്ങളിലെ പുതുവത്സര ദിനം) ദിനത്തിൽ ജനിച്ചു. ഇന്നത്തെ തെലുങ്കാനയിലെ നിസാമാബാദ്‌ ജില്ലയിലെ ബോധൻ താലൂകിലെ കുന്തകുർതി ( ഗോദാവരി, വഞ്റാ, ഹരിദ്ര എന്നീ മൂന്നു നദികൾ കൂടിച്ചേരുന്ന ത്രിവേണി സംഗമപ്രദേശം എന്ന വൈശിഷ്ട്യം കൂടി ഈ ഗ്രാമത്തിനുണ്ട്) എന്ന വില്ലേജിൽ നിന്നും 250 വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ് ഹൈദ്രാബാദിലെ നിസാമിൻറെ മതപരമായ വിവേചനം കാരണം മഹാരാഷ്ടയിലെ നാഗപ്പൂരിൽ കുടിയേറിപാർത്ത ഒരു മാഹാരാഷ്ട്രിയൻ ദേശസ്ഥബ്രാഹ്മണ വിഭാഗത്തിൽ ബലിറാം പന്ത്- രേവതിഭായി ദമ്പതികളുടെ അഞ്ചാമത്തെ സന്താനമായി അദ്ദേഹത്തിൻറെ ജനനം. ആധുനിക വിദ്യാഭ്യാസം നൽകാൻ നാഗപ്പൂരിലെ പ്രസിദ്ധമായ നീൽസിറ്റി സ്കൂളിൽ ചേർത്തു. 1902 ൽ നാഗപ്പൂരിൽ പടർന്നുപിടിച്ച പ്ലേഗ് നിർമ്മാർജനം ചെയ്യാനുള്ള പ്രവർത്തനത്തിനിടയിൽ മാതാപിതാക്കൾ മരണമടഞ്ഞു. തുടർന്ന് ജ്യേഷ്ഠൻ മഹാദേവ ശാസ്ത്രികളുടെ സംരക്ഷണയിലായിരുന്നു വളർന്നത്. കടുത്ത ദേശഭക്തിയും ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തോടുള്ള വിമുഖതയും ഹെഡ്ഗേവാർ ചെറിയ കുട്ടിയായിരുന്നപ്പൊഴേ കാണിച്ചിരുന്നു. ( 8-ാം വയസ്സിൽ വിക്ടോറിയ രാജ്ഞിയുടെ കിരീട ധാരണത്തിൻറെ 60-ാം വർഷത്തെ ആഘോഷങ്ങൾ ബഹിഷ്കരിച്ചു. 12-ാം വയസ്സിൽ ബ്രിട്ടീഷ് രാജാവ് എഡ്വേർഡ് ഏഴാമൻറെ കിരീടധാരണം ബഹിഷ്കരിച്ചു, 1907 ൽ വന്ദേമാതര പ്രക്ഷോഭം സ്കൂളിൽ സംഘടിപ്പിച്ചതിന് നീൽസിറ്റി സ്കൂളിൽ നിന്നും പുറത്താക്കൽ) 1908 ൽ രാംപാല പോലീസ് സ്റ്റേഷനു നേരെ ബോമ്പെറിഞ്ഞെങ്കിലും പിടിച്ചപ്പെട്ടില്ല. രണ്ടുമാസത്തിനുശേഷം സംഘടിപ്പിച്ച ദസറ ആഘോഷത്തിൽ ബ്രിട്ടീഷ് ഗവൺമെൻറിനെതിരെ പ്രകോപനപരമായി പ്രസംഗിച്ചതിന് ക്രിമിനൽ നിയമം 108-ാം വകുപ്പ് പ്രകാരം അറസ്റ്റ് ചെയ്തു. 1909 ൽ യവത്മാലിലെ സ്കൂളിൽ പ്രവേശനം, തുടർന്ന് യവത്മാൽ പോലീസ് സ്റ്റേഷനിൻ ബോംമ്പാക്രമണം. 1909 ൽ മെട്രിക്കുലേഷൻ ഉയർന്ന മാർക്കോടുകൂടി പാസായി.

യൌവ്വനവും വിദ്യാഭ്യാസവും

മെട്രിക്കുലേഷനുശേഷം അദ്ദേഹം ഡോക്ടർ ബി.എസ് മൂന്ജെയുടെ പ്രേരണയാൽ കൊൽകൊത്തയിൽ വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിൽ ഉപരിപഠനം തുടർന്നു. അവിടെ ശ്യാംസുന്ദർ ചക്രവർത്തിയുടെ കൂടെ താമസിക്കുന്നകാലത്ത്,അനുശീലൻ സമിതി, ജുഗാന്തർ (ബംഗാൾ) തുടങ്ങിയ രഹസ്യ വിപ്ലവസംഘടനകളുടെ സമരതന്ത്രങ്ങളെ കുറിച്ചു മനസ്സിലാക്കി. അനുശീലൻ സമിതിയിലെ അംഗമായിരുന്ന അദ്ദേഹം റാം പ്രസാദ്‌ ബിസ്മിൽ തുടങ്ങിയ വിപ്ലവകാരികളുമായി അടുത്തബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നു. ബ്രിട്ടിഷുകാർക്കെതിരെ നടന്ന ചരിത്ര പ്രസിദ്ധമായ കകൊരി സംഭവത്തിൽ (ഹിന്ദുസ്ഥാൻ റിപ്പബ്ലിക്കൻ അസോസിയേഷൻ) കേശബ് ചക്രബർത്തി എന്ന പേരിൽ അദ്ദേഹം സജീവ പങ്കാളിത്തം വഹിക്കുകയും ഒളിവിൽ പോകുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട്,വിപ്ലവകാരികളുടെ നിശ്ചയദാർഡ്യം മാതൃകാപരമെങ്കിലും രാഷ്ട്ര സങ്കല്പത്തിന് സായുധകലാപം അനുഗുണമല്ല എന്ന നിലപാടാണ് അദ്ദേഹം സ്വീകരിച്ചത്.1915 ൽ വൈദ്യ ശാസ്ത്രത്തിൽ ബിരുദം നേടിയതിനു ശേഷം അദ്ദേഹം നാഗ്പൂരിലേക്ക് മടങ്ങി.

ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യ സമരം

നാഗ്പ്പൂരിലേക്ക് തിരിച്ചെത്തിയ ഹെഡ്ഗെവാർ ബാല ഗംഗാധര തിലകൻറെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ കൂടുതൽ ആകൃഷ്ടനാകുകയും ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ്, രാഷ്ട്രീയ മണ്ഡൽ ഇവയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യ സമര പ്രക്ഷോഭങ്ങളിൽ വ്യാപൃതനാകുകയും ചെയ്തു. തിലകന്റെ മരണശേഷം ഗാന്ധിജി കോൺഗ്രസ് നേതൃത്വത്തിലേക്ക് എത്തപ്പെട്ടു. നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം ഖിലാഫത്ത് പ്രസ്ഥാനത്തിനൊപ്പം നടത്താനുള്ള മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ തീരുമാനത്തെ ഹെഡ്ഗെവാർ എതിർത്തുവെങ്കിലും സ്വാതന്ത്ര്യസമര പ്രവർത്തനങ്ങൾ അദ്ദേഹം തുടർന്നു. 1921 ആഗസ്റ്റ്‌ 19 മുതൽ 1922 ജൂലായ്‌ 12 വരെ അദ്ദേഹം ജയിലിൽ അടക്കപ്പെട്ടു.

രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക സംഘം

1925 സെപ്റ്റംബർ 27 വിജയ ദശമി ദിവസം മഹാരാഷ്ട്രയിലെ നാഗ്പൂരിനു സമീപത്തുള്ള മോഹിതവാഡ എന്ന സ്ഥലത്ത് ഹെഡ്ഗെവാർ രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക സംഘം രൂപീകരിച്ചു . ആളുകൾക്ക് എല്ലാ ദിവസവും ഒരു മണിക്കൂർ ഒത്തുകൂടാനും ശാരീരികവും മാനസികവും ആയ വികാസം നേടാനും അദ്ദേഹം ശാഖ എന്ന കാര്യപദ്ധതി ആവിഷ്കരിച്ചു. എന്നാൽ സാധാരണ സംഘടനാ രൂപീകരണങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി പേര്, കാര്യാലയം, പരസ്യം ഇവ ഒന്നും ഇല്ലാതെ ആണ് അദ്ദേഹം രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക സംഘത്തിനു രൂപം നൽകിയത്. 1926 ഏപ്രിൽ പതിനേഴിനാണ് അദ്ദേഹം താൻ രൂപീകരിച്ച സംഘടനക്കു പേര് കൊടുത്തത്. ആർ എസ് എസ്സിന്റെ വളർച്ചക്കായി സംഘ പ്രചാരകൻമാരെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് അയക്കുന്ന പതിവും അദ്ദേഹം തുടങ്ങി. അംഗങ്ങളുടെ വ്യക്തിത്വ രൂപീകരണം ആണ് ഏറ്റവും ആവശ്യം എന്ന് അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു.

1930-ൽ നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം ആരംഭിച്ചു, സംഘടന എന്ന നിലയിൽ ആർ.എസ് .എസ്സിനെ നേരിട്ട് പങ്കെടുപ്പിക്കുന്നില്ല എന്ന് അദ്ദേഹം തീരുമാനിച്ചു എന്നാൽ അംഗങ്ങൾക്ക് പങ്കെടുക്കാം എന്ന് അദ്ദേഹം സ്വയംസേവകരെ (ആർ.എസ് .എസ് അംഗങ്ങൾ) അറിയിച്ചു. സ്വയം മാതൃകയായി അദ്ദേഹം വനസത്യാഗ്രഹത്തിൽ പങ്കെടുത്ത് ജയിൽ വാസം അനുഷ്ടിച്ചു. 1930 ഇൽ ആർ.എസ്.എസ് സർസംഘചാലക് പദവി ഒഴിയുകയും ജയിൽ വാസം വരിക്കുകയും ചെയ്തു. ജയിൽ വിമുക്തനായി തിരിച്ചെത്തി വീണ്ടും സർസംഘചാലക് സ്ഥാനം ഏറ്റെടുത്ത അദ്ദേഹം മരണം വരെ ആ സ്ഥാനത്ത് തുടർന്നു.

ഗാന്ധിയുടെ സന്ദർശനം

1934 ഡിസംബറിൽ വാർധ ജില്ലയിൽ ആർ എസ് എസ് നടത്തിയ ശിബിരം ഗാന്ധിജി സന്ദർശിച്ചു ർ. ജാതി, പ്രാദേശികവാദം ഇവയ്ക്ക് അതീതമായി അവിടെ കൂടിയിരുന്ന 1500 ഓളം ആർ എസ് എസ് പ്രവർത്തകരെ കണ്ട അദ്ദേഹം വളരെ അധികം സന്തോഷിച്ചു. അടുത്ത ദിവസം ഹെഡ്ഗെവാർ ഗാന്ധിയെ സന്ദർശിച്ച് സംഘത്തെ പറ്റിയും പ്രവർത്തന രീതിയെ പറ്റിയും വിവരിച്ചു കൊടുത്തു . പിരിയുമ്പോൾ വാതിൽക്കൽ എത്തി ഗാന്ധിജി പറഞ്ഞു "ഡോക്ടർജി , നിങ്ങളുടെ ചാരിത്ര ശുദ്ധിയും ആത്മാർഥതയും തീർച്ചയായും നിങ്ങളെ വിജയത്തിലേക്ക് എത്തിക്കും "

മരണം

നാഗ്പൂർ കാര്യാലയത്തിൽ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്ന ഡോക്ടർ ഹെഡ്ഗേവാറിന്റെ പ്രതിമ

1940 ജൂൺ 21ന് ന്യൂമോണിയ ബാധയെ തുടർന്ന് അന്തരിച്ചു. മരിക്കുന്നതിനു മുമ്പായി അടുത്ത സർ സംഘ ചാലകനായി മാധവ സദാശിവ ഗോൾവൽക്കറെ അദ്ദേഹം നിയോഗിച്ചു .

ഡോക്ടർ ഹെഡ്ഗേവാർ സ്‌മൃതി മന്ദിരം, രേശിംഭാഗ്, നാഗപുർ