ഡിപ്‌റ്റെറ

ആർത്രൊപ്പോഡ ജന്തുഫൈലത്തിൽപ്പെട്ട ഇൻസെക്ട വർഗത്തിലെ ഒരു ഗോത്രമാണ് ഡിപ്‌റ്റെറ. ഇവയ്ക്കു രണ്ടു ജോടി ചിറകുകൾ ഉണ്ടെങ്കിലും ഒരു ജോടി മാത്രമാണ് പറക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ഹാൾട്ടർ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന പിൻജോടി ചിറകുകൾ സന്തുലനാവയവമായി പ്രയോജനപ്പെടുത്തുന്നു. രണ്ടുജോടി ചിറകുകൾ ഉള്ളതിനാലാണ് ഈ ഗോത്രത്തിനു ഡിപ്റ്റെറ എന്ന പേരു വന്നത്. മനുഷ്യന് ഉപദ്രവകാരികളായ വീട്ടീച്ച, കൊതുക് എന്നിവ ഈ ഗോത്രത്തിൽപ്പെടുന്നു. വൈവിധ്യത്തിലും അംഗസംഖ്യാബാഹുല്യത്തിലും ഡിപ്റ്റെറ ഗോത്രം ശ്രദ്ധേയമാണ്. ഒരു ലക്ഷത്തിലേറെ സ്പീഷീസ് കണ്ടെത്തപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇതിൽ ഏതാണ്ട് നാലിൽ ഒരു ഭാഗം ഇന്ത്യയുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ കാണപ്പെടുന്നുണ്ട്. കോളിയോപ്റ്റെറ, ലെപിഡോപ്റ്റെറ എന്നീ ഗോത്രങ്ങൾ മാത്രമേ വൈവിധ്യത്തിലും എണ്ണത്തിലും ഡിപ്റ്റെറയെ കവച്ചു വയ്ക്കുന്നുള്ളൂ. എന്നാൽ വിതരണത്തിൽ മേൽപ്പറഞ്ഞവയെക്കാൾ മുന്നിൽ ഡിപ്റ്റെറ തന്നെയാണ്. ആർട്ടിക് - അന്റാർട്ടിക് മേഖലയിലെ ഏറ്റവും തണുത്ത പ്രദേശങ്ങളിലും അത്യുന്നത മലശിഖരങ്ങളിലും ഒഴികെ മറ്റെല്ലാ ഭൂഭാഗങ്ങളിലും ഇവയെ കുവരുന്നു. മണ്ണിന്നടിയിൽ വായുലഭ്യമായ പഴുതുകളിലും ഉയരംകൂടിയ അന്തരീക്ഷവായുവിലും ഡിപ്റ്റെറ സ്പീഷീസ് ജീവിക്കുന്നുണ്ട്. ഏഴെട്ട് കിലോമീറ്റർ ഉയരത്തിൽ പറക്കുന്ന വിമാനങ്ങളുടെ പുറംഭിത്തിയിൽ ഘടിപ്പിച്ച പ്രത്യേകം കെണികളുടെ സഹായത്താൽ ഇവയിൽ ചിലയിനങ്ങൾ ശേഖരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുമുണ്ട്.

ഡിപ്‌റ്റെറ Temporal range: 245–0 Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N മധ്യ ട്രയാസ്സിക് - സമീപസ്ഥം
പതിനാറ് വ്യത്യസ്തയിനം ഈച്ചകൾ
ശാസ്ത്രീയ വർഗ്ഗീകരണം
കിങ്ഡം:	Animalia
Phylum:	Arthropoda
Class:	Insecta
Subclass:	Pterygota
Infraclass:	Neoptera
Superorder:	Endopterygota
Order:	Diptera Linnaeus, 1758
Suborders
Nematocera (includes Eudiptera) Brachycera

വർഗീകരണം

ഡിപ്റ്റെറ ഗോത്രത്തെ നെമറ്റോസെറ, ബ്രാക്കിസെറ എന്നീ രണ്ടു ഉപഗോത്രങ്ങളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. ബ്രാക്കിസെറയെ വീണ്ടും ഓർത്തൊറാഫ, സൈക്ലോറാഫ എന്നിങ്ങനെ രണ്ടുവിഭാഗങ്ങളായും തിരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആദ്യഗോത്രമായ നെമറ്റോസെറയാണ് കൂടുതൽ ആദിമം. ജൂറാസിക്, ക്രിട്ടേഷ്യസ് കല്പങ്ങളിലെ ജീവാശ്മ നിക്ഷേപങ്ങളിൽ ഈ ഉപഗോത്രത്തിലെ അംഗങ്ങളും ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. വളരെ മന്ദഗതിയിൽ മാത്രം പറന്നു നടക്കുന്ന ഇവയ്ക്കു നീളമേറിയ ശൃംഗികകളുണ്ട് ഇവയുടെ ഫ്ലാജെല്ലം 10 മുതൽ 65 വരെ ഖണ്ഡങ്ങളായി വിഭജിക്കപ്പെട്ട നിലയിലാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. വളരെ വേഗത്തിൽ പറന്നു നടക്കുന്നവയാണ് ബ്രാക്കിസെറ ഉപഗോത്രത്തിലെ അംഗങ്ങൾ. ഇവയുടെ ശൃംഗിക ചെറുതുമാണ്. ഓർത്തോറാഫയും സൈക്ലോറാഫയും തമ്മിൽ വ്യത്യാസപ്പെടുന്നത് പ്യൂപ്പ വെളിയിൽ വരുന്ന രീതിയിലൂടെയാണ്. ആദ്യത്തേതിൽ പ്യൂപ്പയുടെ മുന്നറ്റത്തായുള്ള T-രൂപദ്വാരത്തിലൂടെയും രണ്ടാമത്തേതിൽ വർത്തുളാകാരദ്വാരത്തിലൂടെയും പ്രൗഢദശ പുറത്തുവരുന്നു.

ശരീരഘടന

ഒരു മില്ലി മീറ്റർ മുതൽ മൂന്നു സെന്റി മീറ്റർ വരെയാണ് ഡിപ്റ്റെറകളുടെ ശരീരദൈർഘ്യം. ശിരസ്സ് ദേഹത്തിന്റെ മുന്നറ്റത്തു കുത്തനെ നിലകൊള്ളുന്നു. ശിരസ്സിന്റെ മുകൾഭാഗത്തായി മൂന്നു നേത്രകങ്ങൾ കാണപ്പെടുന്നു. മുഖാംഗങ്ങൾ തലയുടെ അടിഭാഗത്തായാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. നേത്രകങ്ങളെ കൂടാതെ വലിയ ഒരു ജോടി സംയുക്തനേത്രങ്ങളുമുണ്ട്.

ഡിപ്റ്റെറ ഗോത്രത്തിലെ ജീവികളുടെ വദനാംഗങ്ങൾ തുളച്ചിറക്കാനും വലിച്ചു കുടിക്കാനും പറ്റുന്ന രീതിയിൽ രൂപാന്തരപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. രക്തവും പഴച്ചാറുകളും വലിച്ചു കുടിക്കുന്നതിനാണിത് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ആഹാരം ചവച്ചിറക്കാൻ ഇവയ്ക്കു പറ്റില്ല. ദ്രാവകം ശക്തിയായി ഊറ്റിയെടുക്കുന്നതിനു ഗ്രസനീ പമ്പ് പല സ്പീഷീസിലും വികസിതമാണ്. രണ്ട് ആധാരഖണ്ഡങ്ങളും ഫ്ലാജെല്ല എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒന്നോ രണ്ടോ അതിരിക്ത ഖണ്ഡങ്ങളും ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ആന്റനകൾ എല്ലാ ഡിപ്റ്റെറകളിലുമുണ്ട്.

വക്ഷത്തെ അഗ്രവക്ഷം, പശ്ചവക്ഷം, മധ്യവക്ഷം എന്നിങ്ങനെ വിഭജിച്ചിരിക്കുന്നു. അഗ്രവക്ഷവും പശ്ചവക്ഷവും ചെറുതാണ്. ഇവ വലിപ്പമേറിയ മധ്യവക്ഷത്തോടു കൂട്ടിച്ചേർക്കപ്പെട്ട നിലയിലാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. പറക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന ചിറകുകളുടെ പേശികൾ മധ്യവക്ഷമാണ് ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്. നീളമേറിയ കാലുകൾ ഘടിപ്പിച്ചിട്ടുള്ളതും വക്ഷത്തിലാണ്.

മധ്യവക്ഷത്തിൽനിന്നുള്ള ഒരു ജോടി ചിറകുകളാണ് പറക്കാനുപയോഗിക്കുന്നത്. രണ്ടാമത്തെ ജോടി ഹാൾട്ടർ എന്ന പേരിൽ പറക്കലിന്റെ സന്തുലനാവസ്ഥ കാത്തുസൂക്ഷിക്കുന്ന അവയവമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ചിറകുകളുടെ ഉപരിതലത്തിലും പാർശ്വങ്ങളിലും നാരുകളും മറ്റു പ്രവൃദ്ധികളും ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്നു. ചിറകുകൾ പലപ്പോഴും വർണശബളമാണ്. സ്പീഷീസ്, ജീനസ് എന്നിവയെ തിരിച്ചറിയാൻ ഇത് പ്രയോജനപ്പെടുന്നു.

ഭക്ഷണക്രമം

ഡിപ്റ്റെറ ഗോത്രത്തിലെ ജീവികളുടെ ഭക്ഷണസ്വഭാവം ചില പ്രത്യേകതകൾ പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നൂ. ഇവയിൽ ആൺ-പെൺ ജീവികളുടെ ഭക്ഷണവസ്തുക്കൾ വ്യത്യസ്തങ്ങളുമാണ്. ഇതിനനുസരണമായി പല ജീനസ്സുകളിലെയും ആൺ-പെൺ ജീവികളുടെ വദനാംഗങ്ങളും വ്യത്യസ്ത ഘടനയാണ് പ്രദർശിപ്പിക്കുന്നത്. കൊതുകുകളുടെ വദനാംഗഘടനയിൽ ഇത് ഏറെ പ്രകടവുമാണ്. പെൺകൊതുകുകളുടെ പ്രധാനഭക്ഷണം രക്തമാണ്; അവയുടെ മുട്ടകളുടെ വികാസത്തിന് ഇത് അത്യന്താപേക്ഷിതവുമാണ്. രോഗം പരത്തുന്ന ചില സ്പീഷീസ് പ്രധാനമായും മനുഷ്യരക്തമാണ് ആശ്രയിക്കുന്നത്. മറ്റു വിവിധ സസ്തനികളുടേയും പക്ഷികളുടേയും രക്തം കുടിക്കുന്ന ഇനങ്ങളുമുണ്ട്.

ഇരപിടിയന്മാരായ ഡിപ്റ്റെറ സ്പീഷീസുമുണ്ട്. ഇവ പ്രധാനമായും ചെറിയ ആർത്രൊപ്പോഡുകളെയാണ് ഇരയാക്കാറുള്ളത്. ഈ ഭക്ഷണസ്വഭാവവും ഇവയുടെ അണ്ഡവികാസവും തമ്മിൽ ബന്ധമുണ്ടോ എന്ന കാര്യം പൂർണമായും മനസ്സിലാക്കപ്പെട്ടിട്ടുമില്ല.

സസ്യങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു ജീവിക്കുന്ന ഡിപ്റ്റെറ ഇനങ്ങളിൽ ഭൂരിപക്ഷവും ജീവിതചക്രത്തിന്റെ എല്ലാ ഘട്ടങ്ങളും മുഴുമിപ്പിക്കുന്നത് സസ്യഭാഗങ്ങളിൽ തന്നെയാണ്. ഇവ സസ്യഭാഗങ്ങളെയാണ് ഭക്ഷണാവശ്യങ്ങൾക്ക് ഉപയോഗിക്കാറുള്ളത്.

പ്രത്യുത്പ്പാദനം

ഇണചേരുന്ന ഈച്ചകൾ

പ്യൂപ്പാഘട്ടം കഴിഞ്ഞ് പ്രൗഢദശയിലെത്തുന്ന പല ഡിപ്റ്റെറാ ഇനങ്ങളും അണ്ഡനിക്ഷേപത്തിനു വ്യത്യസ്ത സമയ ഇടവേളകളാണ് എടുക്കാറുള്ളത്. ഈ ഇടവേളകൾ സ്പീഷീസ് വ്യത്യാസമനുസരിച്ച് വ്യത്യസ്തങ്ങളുമായിരിക്കും. പ്രൗഢദശയിലെത്തുന്ന ചില ഇനങ്ങൾ മൂന്നു നാലു ദിവസങ്ങൾക്കുള്ളിൽ തന്നെ മുട്ടയിട്ടു തുടങ്ങുന്നു. എന്നാൽ മറ്റു ചില ഇനങ്ങൾ മുപ്പതു ദിവസങ്ങൾക്കുശേഷം മാത്രമാണ് മുട്ടയിടാനാരംഭിക്കുന്നത്. ഡിപ്റ്റെറകളുടെ പ്രത്യുത്പ്പാദനം സങ്കീർണമാണ്. മിക്കവയിലും ഇണചേരലിലൂടെയാണ് ബീജസങ്കലനം നടക്കുന്നത്. സസ്യഭാഗങ്ങളിലോ ആതിഥേയ ജീവികളുടെ ബാഹ്യഭാഗങ്ങളിലോ ആണ് മിക്ക സ്പീഷീസും മുട്ടകളെ നിക്ഷേപിക്കാറുള്ളത്. ആതിഥേയ ജീവികളുടേയോ അവയുടെ ലാർവകളുടേയോ പ്യൂപ്പകളുടെയോ ഉള്ളിൽ മുട്ട നിക്ഷേപിക്കുന്നവയും ഉണ്ട്. സസ്യങ്ങളെ ആക്രമിച്ച് നാശനഷ്ടങ്ങൾ വരുത്തുന്ന ചില ഡിപ്റ്റെറ ഇനങ്ങൾ മൂർച്ചയേറിയ അണ്ഡനിക്ഷേപി വഴി സസ്യകലകൾക്കുള്ളിലേക്കു തുരന്നു കയറി മുട്ടകളെ നിക്ഷേപിക്കുന്നു.

ഏതാണ്ട് പകുതിയോളം ഡിപ്റ്റെറ ഇനങ്ങളിൽ മുട്ട വിരിഞ്ഞിറങ്ങുന്ന ലാർവകൾ ജലവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ് ജീവിക്കുന്നത്. കടൽജലത്തിലും ശുദ്ധജലത്തിലും മലിനജലത്തിലും ഇവയ്ക്കു ജീവിക്കാൻ കഴിയും. ലാർവാഘട്ടം പൂർത്തിയാക്കാൻ ജലസാന്നിധ്യം ആവശ്യമില്ലാത്ത ഇനങ്ങൾ പ്രധാനമായും ആശ്രയിക്കുന്നത് സസ്യങ്ങളെയാണ്. സസ്യങ്ങളുടെ കാണ്ഡം, ഇല, വേര്, പഴം എന്നിവയിലെല്ലാം ലാർവകൾ താവളമടിക്കാറുണ്ട്. ഇവ പലപ്പോഴും സസ്യഭാഗങ്ങളെ ഭക്ഷിക്കുകവഴി സസ്യങ്ങൾക്ക് നാശനഷ്ടവും സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഭൗമോപരിതലത്തിൽ അടിഞ്ഞുകൂടുന്ന മൃതസസ്യഭാഗങ്ങളിൽ വളരുന്ന ലാർവകളും ഉണ്ട് ലാർവാഘട്ടം പൂർത്തിയാക്കുവാൻ ജന്തുക്കളെ ആശ്രയിക്കുന്ന ഇനങ്ങളും വിരളമല്ല. സസ്യഭാഗങ്ങൾ വഴിയാണ് ഇവ പലപ്പോഴും ജന്തുക്കളിൽ എത്തിച്ചേരുന്നത്. ലാർവാഘട്ടം പൂർത്തിയാക്കാൻ മണിക്കൂറുകൾ മുതൽ ആഴ്ചകൾ വരെ സ്പീഷീസ് വ്യത്യാസമനുസരിച്ച് എടുക്കാറുണ്ട്.

പ്യൂപ്പാഘട്ടം ഏറെ സങ്കീർണവും വിചിത്രവുമാണ്. മിക്ക സ്പീഷീസിലും ഇതു നിശ്ചലവും സുഷുപ്തവുമാണ്. എന്നാൽ മറ്റു ചില സ്പീഷീസിൽ ഇതു വളരെ സജീവമാണ്. പ്യൂപ്പകൾ ജലവാസികളോ സസ്യവാസികളോ ആവാം. പ്യൂപ്പാ ജീവിതരീതി എന്തുതന്നെയായാലും പ്രൗഢദശ പുറത്തു വരുന്നതിനു പ്രത്യേക സംവിധാനമുണ്ട്. ഉദാഹരണമായിപ്യൂപ്പകളിൽ (ഉദാ: കൊതുക്) നിന്നു മോചിതമാകുന്ന പ്രൗഢദശ വായുവിലേക്കു നേരെ പറന്നുയരുന്നു. എന്നാൽ, ജലത്തിനകത്തു കഴിയുന്ന പ്യൂപ്പാ (സിമുലിഡെ കുടുംബം) പ്രൗഢദശയുടെ മോചനം സമീപിക്കുന്നതോടെ വായുസഞ്ചിയുടെ സഹായത്താൽ ജലോപരിതലത്തിലെത്തുന്നു.

സാമ്പത്തിക പ്രാധാന്യം

മാനവജീവിതത്തെ അനുകൂലമായും പ്രതികൂലമായും വളരെയേറെ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഒരു ജന്തുവിഭാഗമാണ് ഡിപ്റ്റെറ. ഇക്കാരണത്താൽ അവയുടെ സാമ്പത്തിക പ്രാധാന്യവും ഗണനീയമാണ്. മനുഷ്യരെ എന്ന പോലെ വളർത്തുമൃഗങ്ങൾ, കാർഷിക വിളകൾ എന്നിവയെയും ശല്യം ചെയ്യുകവഴി ജീവനും സ്വത്തിനും ഭീമമായ നഷ്ടമാണ് ചില ഡിപ്റ്റെറ ഇനങ്ങൾ വരുത്തിവെയ്ക്കുന്നത്. ഉപദ്രവകാരികളിൽ ഏറ്റവും മുഖ്യം കൊതുകാണ്. ഇവയിലെ അനോഫിലസ് ജീനസ്സിൽ മാത്രം എഴുപതോളം സ്പീഷീസ് ഉണ്ട്. കൊതുകുവഴി പരക്കുന്ന മലേറിയാ രോഗം ഇപ്പോഴും അനേകശതം ആളുകളുടെ മരണത്തിനിടയാക്കുന്നു. മഞ്ഞപ്പനി പരത്തുന്നത് ഈഡിസ് ഈജിപ്റ്റി എന്നയിനം കൊതുകുകളാണ്. നമ്മുടെ നാട്ടിൽ ഇടയ്ക്കിടെ പ്രത്യക്ഷപ്പെടാറുള്ള ഡെങ്കിപ്പനി ചിക്കൻ ഗുനിയ പരത്തുന്നതും ഈഡിസ് ജനുസ്സിൽപെട്ട കൊതുകുകൾ ആണ് .ചില ക്യൂലക്സ്, മാൻസോണിയ ജനുസ്സിൽപ്പെട്ട കൊതുകിനങ്ങളാണ് മന്തുരോഗം, ജാപ്പനീസ്‌ എന്സിഫലിടിസ്,വെസ്റ്റ് നൈൽ ഫീവർ എന്നിവ പരത്തുന്നത്.

രോഗം പരത്തുന്ന പലതരം ഈച്ചകളുമുണ്ട്. സ്പർശനം, സന്ദർശനം, ദംശനം എന്നിവയിലൂടെയാണ് ഈച്ചകൾ രോഗാണുക്കളെ മുഖ്യമായും പരത്തുന്നത്. മനുഷ്യരുടെയും മൃഗങ്ങളുടെയും ദേഹം മാത്രമല്ല, അവർ കഴിക്കുന്ന ഭക്ഷണം, പാനീയം എന്നിവയും ഈച്ചകളുടെ ആക്രമണത്തിനു വിധേയമാണ്. ആഫ്രിക്കയിൽ മാരകമായ നിദ്രാരോഗം പരത്തുന്ന സെസെ ഈച്ചകൾ ഇവയിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനമാണ്. സസ്യങ്ങളിലും വിവിധയിനം ഈച്ചകൾ വിനാശം വരുത്തുന്നുണ്ട്. ടെഫ്രിട്ടിഡെ കുടുംബത്തിൽപ്പെട്ട പഴഈച്ച ലാർവകൾ പലതരം പഴങ്ങളെ മാത്രമല്ല, സസ്യഭാഗങ്ങളേയും ആക്രമിച്ചു നശിപ്പിക്കുന്നു. മ്യൂസിഡെ കുടുംബത്തിൽപ്പെട്ട ലാർവകൾ വേരുകളിൽ തുളച്ചിറങ്ങി സസ്യത്തെ വേരോടെ നശിപ്പിക്കാറുണ്ട്.

മനുഷ്യനും കാർഷികവിളകൾക്കും പ്രയോജനകാരികളായി വർത്തിക്കുന്ന ഡിപ്റ്റെറായിനങ്ങളുമുണ്ട്. ഇവയിലെ നിരവധി സ്പീഷീസ് പൂക്കളുടെ പരപരാഗണത്തിന് സഹായമേകുന്നു. അപകടകാരികളായ ആർത്രൊപ്പോഡുകളെ ഭക്ഷിച്ച് അവയുടെ സംഖ്യഗണ്യമായി കുറയ്ക്കുന്ന ഡിപ്റ്റെറ ഇനങ്ങളും കുറവല്ല. ഇത്തരം അപകടകാരികളായ ജീവികളുടെ പുറത്തും ഉള്ളിലും മുട്ടയിടുന്ന സ്പീഷീസുമുണ്ട്. മുട്ട വിരിഞ്ഞിറങ്ങുന്ന ലാർവകൾ ആതിഥേയ ജീവിയെ ക്രമേണ ഭക്ഷിച്ച് നശിപ്പിക്കുന്നു. ഡിപ്റ്റെറായിനങ്ങളുടെ ജലവാസികളായ ലാർവകൾ മത്സ്യങ്ങളുടെ ഭക്ഷണമായി മാറുന്നു. ചീഞ്ഞളിഞ്ഞ ജന്തു-സസ്യഭാഗങ്ങളെ നശിപ്പിക്കുന്ന ബാക്ടീരിയങ്ങൾക്കു സഹായകമേകുകവഴി ശുചീകരണകർമം അനുഷ്ഠിക്കുന്ന ഡിപ്റ്റെറാ ലാർവകളും വിരളമല്ല.

അവലംബം

കടപ്പാട്: കേരള സർക്കാർ ഗ്നൂ സ്വതന്ത്ര പ്രസിദ്ധീകരണാനുമതി പ്രകാരം ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച മലയാളം സർ‌വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിലെ ഡിപ്‌റ്റെറ എന്ന ലേഖനത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കം ഈ ലേഖനത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക് പകർത്തിയതിന് ശേഷം പ്രസ്തുത ഉള്ളടക്കത്തിന് സാരമായ മാറ്റങ്ങൾ വന്നിട്ടുണ്ടാകാം.