ലാഖാമണ്ഡൽ

ലാഖാമണ്ഡൽ ക്ഷേത്രം
ലാഖാമണ്ഡൽ ക്ഷേത്രം
	ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ സ്ഥലം
അടിസ്ഥാന വിവരങ്ങൾ
സ്ഥലം	ലാഖമണ്ഡൽ, ഡെറാഡൂൺ
നിർദ്ദേശാങ്കം	30°43′52″N 78°04′03″E / 30.731224°N 78.067423°E
മതവിഭാഗം	ഹിന്ദുയിസം
ആരാധനാമൂർത്തി	Lord Shiva
ആഘോഷങ്ങൾ	Jagra (jagran)
ജില്ല	ഡെറാഡൂൺ
സംസ്ഥാനം	ഉത്തരാഖണ്ഡ്
രാജ്യം	India
വാസ്തുവിദ്യാ തരം	Huna architecture

ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ ഡെറാഡൂൺ ജില്ല ജൌൻസാർ-ബാവർ മേഖലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു പുരാതന ഹിന്ദു ക്ഷേത്ര സമുച്ചയമാണ് ലാഖാമണ്ടൽ. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ശിവൻ ആണ് മുഖ്യദേവൻ . ^[1] ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ സന്ദർശനം തങ്ങളുടെ നിർഭാഗ്യങ്ങൾ അവസാനിപ്പിക്കുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന ശൈവർക്ക് ഈ ക്ഷേത്രം മുഖ്യമാണ്.

"നിരവധി" എന്നർത്ഥം വരുന്ന "ലഖ", "ക്ഷേത്രങ്ങൾ" അല്ലെങ്കിൽ "ലിംഗം" എന്നർഥം വരുന്ന മണ്ഡലങ്ങൾ എന്നീ രണ്ട് വാക്കുകളിൽ നിന്നാണ് ലഖ് ഈ പേര് ലഭിച്ചത്. ആർക്കിയോളജിക്കൽ സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യ ഖനനത്തിൽ ധാരാളം കലാസൃഷ്ടികൾ കണ്ടെത്തി.^[2] മഹാഭാരതത്തിലെ ലാക്ഷഗൃഹം (അരക്കില്ലം) ആയി ബന്ധപ്പെട്ടും ഈ പേരിനു വ്യുല്പത്തി പറയുന്നുണ്ട്.

സ്ഥലം

ഡെറാഡൂണിൽ നിന്ന് 128 കിലോമീറ്റർ അകലെ ആണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. മുസ്സൂറി-യമ്നോത്രി വഴിയിൽ ചക്രതയിൽ നിന്നും 35 കിലോമീറ്റർ അകലെ. കെംപ്റ്റി വെള്ളച്ചാട്ടം ഈ വഴിയിൽ ആണ്.^[3] ഗർവാളിലെയും ഹിമാചൽ പ്രദേശിലെയും മലയോര പ്രദേശങ്ങളിൽ സാധാരണമായ ഉത്തരേന്ത്യൻ വാസ്തുവിദ്യാ ശൈലിയിലാണ് ഇത് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ലാഖാമണ്ഡൽ ഗ്രാമത്തിനു ചേർന്ന് യമുന നദി ഒഴുകുന്നു.

പുരാതന ക്ഷേത്രവും അവശിഷ്ടങ്ങളും

ഏകദേശം 12-13 നൂറ്റാണ്ടുകളിലാണ് ശിവഭഗവാന്റെ ഈ നാഗര ശൈലിയിലുള്ള ക്ഷേത്രം നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടത്. സമീപത്ത് വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്ന നിരവധി ശിൽപങ്ങളും വാസ്തുവിദ്യാ അവശിഷ്ടങ്ങളും, മുൻകാലങ്ങളിൽ പല ആരാധനാലയങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു, എന്നാൽ നിലവിൽ ഈ ക്ഷേത്രം മാത്രമേ നിലനിൽക്കുന്നുള്ളൂ. ലാഖാമണ്ഡൽ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഘടനാപരമായ പ്രത്യേകതകൾ മനസ്സിലാക്കുന്ന ആദ്യകാല തെളിവുകൾ പൊതുവർഷം അഞ്ചാം-എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നിന്നാണ്. കല്ലുകൾക്ക് താഴെ കാണപ്പെടുന്ന ഇഷ്ടികയുടെ ഘടനയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ഒരു പിരമിഡ് ആയാണ് ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്.

ചരിത്രം

ജലന്ധർ രാജാവിന്റെ മകനും അന്തരിച്ച ഭർത്താവുമായ ചന്ദ്രഗുപ്തന്റെ ആത്മീയ ക്ഷേമത്തിനായി സിംഗ്പുരയിലെ രാജകുടുംബാംഗമായ ഈശ്വര രാജകുമാരി ലാഖാമണ്ഡലിൽ ശിവക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചതായി ഈ സ്ഥലത്തിന്റെ ഒരു ശിലാശാസനം (പൊതുവർഷം ആറാം നൂറ്റാണ്ട്) രേഖപ്പെടുത്തുന്നു (ആർക്കയോളജിക്കൽ സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യ)

ലിംഗം

ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ആകർഷണം ഗ്രാഫൈറ്റ് ലിംഗമാണ്. നനയുമ്പോൾ അത് പ്രകാശിക്കുകയും ചുറ്റുപാടുകളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

ഇതിഹാസവും ഗുഹയും

ഈ ക്ഷേത്രവും സമീപ പ്രദേശവുമാണ് മഹാഭാരതത്തിലെ ദുര്യോധനൻ കോലരക്ക് ഉപയോഗിച്ച് നിർമ്മിച്ച ലക്ഷ്യഗൃഹത്തിലെ പാണ്ഡവനെ ജീവനോടെ കത്തിക്കാൻ ഗൂഢാലോചന നടത്തിയതെന്ന് പ്രദേശവാസികൾ പറയുന്നു.

ദാനവന്റെയും മാനവിന്റെയും ഇരട്ട പ്രതിമകൾ പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിനരികിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഈ പ്രതിമകൾ പാണ്ഡവ സഹോദരന്മാരായ ഭീമൻ അർജുനൻ എന്നിവരുടെ പ്രതിമകളാണെന്ന് ചിലർ വിശ്വസിക്കുന്നു. അവർ വിഷ്ണു വാതിൽപ്പടയാളികളാജയും വിജയും, വിജയ് എന്നിവരുമായി സാമ്യമുള്ളവരാണ്. ആരെങ്കിലും മരിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ ഇപ്പോൾ തന്നെ മരിക്കുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ, ഈ പ്രതിമകൾക്ക് മുന്നിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത്, ഒടുവിൽ കാലഹരണപ്പെടുന്നതിന് മുമ്പ് അവയെ ഹ്രസ്വമായി ജീവസുറ്റതാക്കുന്നു. മാനവന്റെ ശക്തി ആ വ്യക്തിയെ ജീവനോടെ നിലനിർത്തിയപ്പോൾ ദാനവ് ആ വ്യക്തിയുടെ ആത്മാവിനെ വിഷ്ണുവിന്റെ വാസസ്ഥലത്തേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നു.

ഈ സ്ഥലത്തിനടുത്തുള്ള മറ്റൊരു ഗുഹയെ പ്രാദേശിക ജൌൻസാരി ഭാഷ ധുന്ദി ഒദാരി എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ധുണ്ടി അല്ലെങ്കിൽ ധുണ്ട് എന്നാൽ "മൂടൽമഞ്ഞ്" അല്ലെങ്കിൽ "മൂടല്മഞ്ഞ്" എന്നും ഒഡാർ അല്ലെങ്കിൽ ഒദാരി എന്നാൽ "ഗുഹ" അല്ലെങ്കിൽ 'മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന സ്ഥലം "എന്നും അർത്ഥമാക്കുന്നു. ദുര്യോധനനിൽ നിന്ന് സ്വയം രക്ഷിക്കാനാണ് പാണ്ഡവർ ഈ ഗുഹയിൽ അഭയം തേടിയതെന്ന് പ്രദേശവാസികൾ കരുതുന്നു.