നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ

രണ്ടായിരത്തിമുന്നൂറ് വർഷങ്ങൾക്കുമുമ്പ് പുരാതന ഗ്രീസിൽ നിലനിന്നിരുന്ന ചെറിയ രാഷ്ട്രങ്ങളെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. ജനസംഖ്യയിലും സ്ഥല വിസ്തൃതിയിലും ഗ്രീസിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ വളരെ ചെറുതായിരുന്നു. ഏറ്റവും വലിയ നഗര രാഷ്ട്രം എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ആഥൻസിൽ (Athens) മൂന്നുലക്ഷം ജനങ്ങൾ മാത്രമേ ഉണ്ടായിരുന്നുള്ളൂ. അവരിൽ അൻപതിനായിരം പേർക്കു മാത്രമേ പൗരത്വം നല്കിയിരുന്നുള്ളൂ. രാഷ്ട്രതന്ത്രത്തിന്റെ പഠനത്തിനു വിലപ്പെട്ട സംഭാവനകൾ നല്കിയ സോക്രട്ടീസ്, പ്ലേറ്റോ, അരിസ്റ്റോട്ടിൽ തുടങ്ങിയ ചിന്തകന്മാർ ജീവിച്ചിരുന്നത് നഗര രാഷ്ട്ര സംവിധാനത്തിലായിരുന്നു. കോട്ടകെട്ടി സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ട നഗരത്തോടൂകൂടിയതായിരുന്നു ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രവും. പുരാതന ഗ്രീസിലെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ പ്രത്യേകതകളാണ് നഗര രാഷ്ട്ര സംവിധാനത്തിനു കാരണമായിത്തീർന്നത്. അവരുടെ മതപരമായ പ്രത്യേകതകളും നഗര രാഷ്ട്രസംവിധാനത്തിന് അനുകൂലമായിരുന്നു. പുരാതന ഗ്രീസിലെ ഓരോ താഴ്വരയും ഒരു ജനവാസകേന്ദ്രമായി. ഓരോ ജനവാസകേന്ദ്രവും കാലക്രമത്തിൽ രാഷ്ട്രമായി രൂപാന്തരപ്പെട്ടു. രാഷ്ട്രം വളരെ ചെറുതായിരുന്നതിനാൽ ഓരോ ഗ്രീക്കുകാരനും തന്റെ സ്വന്തം കുടുംബത്തെ സ്നേഹിക്കുന്നതുപോലെ തന്റെ സ്വന്തം രാഷ്ട്രത്തെയും സ്നേഹിച്ചു.വ്യക്തിയും രാഷ്ട്രവും തമ്മിൽ വളരെ അടുത്ത ബന്ധം അവിടെ നിലനിന്നിരുന്നു. ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രത്തിനും സ്വന്തമായി തലസ്ഥാന നഗരിയും അതിനെച്ചുറ്റിയുള്ള കോട്ടയും സ്വന്തം ഗവണ്മെന്റും നിയമങ്ങളും ദൈവങ്ങളും ആചാരങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. ആഥൻസ്, സ്പാർട്ട, കോറിന്ത്, ആർഗോസ്, തീബ്സ് എന്നിവയായിരുന്നു ഏറ്റവും വലിയ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ. ആഥൻസ് ആയിരുന്നു ഏറ്റവും പ്രമുഖ രാഷ്ട്രം. മഹാനായ പെരിക്ലീസിന്റെ കാലത്ത് ആഥൻസിലെ ഗ്രീക്ക് സംസ്കാരം അതിന്റെ പാരമ്യതയിൽ എത്തി. ഗ്രീസിലെ വിദ്യാലയം (School of Hellas) എന്ന പദവി ആഥൻസിനു കൈവന്നത് പെരിക്ലീസിന്റെ കാലത്തായിരുന്നു. ജനങ്ങളുടെ സാംസ്കാരികവും മതപരവും വിദ്യാഭ്യാസപരവും സാമ്പത്തികവുമായ എല്ലാ പ്രവർത്തനങ്ങളും രാഷ്ട്രത്തിന്റെ തലസ്ഥാന നഗരി കേന്ദ്രീകരിച്ചുകൊണ്ടുള്ളവയായിരുന്നു.

സ്വതന്ത്ര പരമാധികാര രാഷ്ട്രം

രണ്ട് തത്ത്വശാസ്ത്രങ്ങളെ ആധാരമാക്കിയായിരുന്നു പുരാതന ഗ്രീസിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ നിലനിന്നിരുന്നത്. ഒന്നാമതായി, ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രവും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടുകൂടിയ, തങ്ങളുടെ സ്വാതന്ത്യ്രത്തിൽ അഭിമാനം കൊണ്ടിരുന്ന പരമാധികാര സമൂഹമായിരുന്നു. രണ്ടാമതായി, ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രവും ജനസംഖ്യയിലും സ്ഥലവിസ്തൃതിയിലും വളരെ ചെറുതായിരുന്നു. യാതൊരുവിധ ബാഹ്യനിയന്ത്രണത്തെയും അവർ ഇഷ്ടപ്പെട്ടിരുന്നില്ല. അതുപോലെതന്നെ മറ്റൊരു രാഷ്ട്രവുമായി കൂട്ടിച്ചേർക്കപ്പെടാനും അവർ തയ്യാറായിരുന്നില്ല. ജനങ്ങളുടെ രാഷ്ട്രീയവും സാമൂഹ്യവും ബുദ്ധിപരവും ആയ ജീവിതം തലസ്ഥാന നഗരിയിൽ കേന്ദ്രീകരിക്കണമെങ്കിൽ രാഷ്ട്രത്തിന്റെ വലിപ്പം കഴിയുന്നിടത്തോളം കുറഞ്ഞിരിക്കണമെന്ന് ജനങ്ങൾ വിശ്വസിച്ചു. പുരാതന ഗ്രീസിലെ രാഷ്ട്രതന്ത്ര ചിന്തകരെല്ലാം-പ്ളേറ്റോയും അരിസ്റ്റോട്ടലും ഉൾപ്പെടെ-ഈ വിശ്വാസക്കാരായിരുന്നു. ജനങ്ങളുടെ രാഷ്ട്രീയജീവിതം സാമൂഹ്യജീവിതവുമായി ഇത്രയേറെ ഇണങ്ങിച്ചേർന്നിട്ടുള്ളതിന്റെ ഉദാഹരണം പുരാതന ഗ്രീസിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളിൽ ഉണ്ടായിരുന്നതുപോലെ മറ്റൊരു ഘട്ടത്തിലും ചരിത്രത്തിൽ കണ്ടെത്തുവാൻ കഴിയുകയില്ല. പൗരന്മാരും ഗവണ്മെന്റും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം നികുതി പിരിവിലോ വോട്ടുരേഖപ്പെടുത്തുന്നതിലോ മാത്രം ഒതുങ്ങിയിരുന്നില്ല. ഒരു വ്യക്തിയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം പൌരത്വം എന്നത് രാഷ്ട്രത്തോടുള്ള കടമ നിറവേറ്റുന്നതിനുള്ള ഏറെക്കുറെ മുഴുവൻസമയ ശ്രമം ആയിരുന്നു. രാഷ്ട്രത്തിന്റെ ഭരണപരമായ കാര്യങ്ങളിൽ പൗരന്മാർ ഊർജ്ജിതവും പ്രത്യക്ഷവും ആയ പങ്കു വഹിച്ചിരുന്നു. പൗരന്മാർ എല്ലാവരും സൈന്യത്തിലെ അംഗങ്ങളായും നീതിപാലകന്മാരായും ഭരണം നടത്തുന്ന മന്ത്രിമാരായും നിയമനിർമാതാക്കളായും മാറിമാറി പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നു. ഭരണകാര്യങ്ങളിൽ തങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തം പൗരന്മാർ നിർവഹിച്ചിരുന്നത് പ്രതിനിധികളിലൂടെയല്ല, പ്രത്യുത നേരിട്ടുതന്നെയായിരുന്നു. രാഷ്ട്രത്തിന്റെ പൊതുവായ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് പ്രധാന സ്ഥാനം നല്കണമെന്നും തങ്ങളുടെ വ്യക്തിപരമായ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് രണ്ടാം സ്ഥാനം മാത്രമേ നല്കാവൂ എന്നും ഓരോ പൗരനും നിർബന്ധമുണ്ടായിരുന്നു. ഒരു പൗരനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം അവന്റെ ദേവാലയവും വിദ്യാലയവും വിനോദ സങ്കേതവും അവന്റെ നഗര രാഷ്ട്രം തന്നെയായിരുന്നു. പൗരന്മാർക്ക് ഉത്തമജീവിതം ലഭ്യമാക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടുകൂടിയാണ് രാഷ്ട്രം നിലകൊള്ളുന്നത് എന്ന് അവർ വിശ്വസിച്ചു. ഇക്കാരണത്താൽ രാഷ്ട്രത്തിന്റെ എല്ലാ പ്രവർത്തനങ്ങളും തങ്ങളുടെ ക്ഷേമത്തിനുവേണ്ടിയുള്ളതാണെന്ന് പൗരന്മാർ കരുതി. തങ്ങളുടെ മതപരവും സാംസ്കാരികവും ബുദ്ധിപരവും ആയ എല്ലാ സായൂജ്യവും രാഷ്ട്രത്തിന്റെ പ്രവർത്തനത്തിലുള്ള പങ്കാളിത്തത്തിൽ അവർ കണ്ടെത്തി. രാഷ്ട്രത്തെക്കൂടാതെ ഒരു പൗരന് തന്റെ വ്യക്തിത്വത്തിന്റെ പാരമ്യതയിൽ എത്തിച്ചേരുവാൻ സാധ്യമല്ല എന്ന് അവർ വിശ്വസിച്ചു.

ഭരണ സംവിധാനം

പുരാതന നഗര രാഷ്ട്ര സംവിധാനത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേകതരം ഭരണ സംവിധാനമാണ് നിലനിന്നിരുന്നത്. ആദ്യം അവിടെ ഉദയം ചെയ്തത് രാജവാഴ്ചയായിരുന്നു. എന്നാൽ കാലക്രമത്തിൽ രാജവാഴ്ചയിൽനിന്ന് കുലീനാധിപത്യത്തിലേക്കും (Aristocracy) ക്രമേണ ജനാധിപത്യത്തിലേക്കും ഭരണക്രമം മാറിക്കൊണ്ടിരുന്നു. ആഥൻസ് ഉൾപ്പെടെയുള്ള ബഹുഭൂരിപക്ഷം രാഷ്ട്രങ്ങളും പ്രത്യക്ഷ ജനാധിപത്യം (Direct democracy) സ്വീകരിച്ചു. ആഥൻസിലെ പ്രധാന നിയമനിർമ്മാണസഭയായ അസംബ്ലിയിൽ (Ecclesia) എല്ലാ പൗരന്മാരും അംഗങ്ങളായിരുന്നു. അവിടത്തെ ഭരണനിർവഹണഘടകം (Excutive) അഞ്ഞൂറുപേർ അടങ്ങുന്ന കൗൺസിൽ ആയിരുന്നു. ഓരോ വർഷവും നറുക്കെടുപ്പിലൂടെയാണ് കൗൺസിലിലെ അംഗങ്ങളെ തെരഞ്ഞെടുത്തിരുന്നത്. ചില നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളിൽ ജനാധിപത്യം പരാജയപ്പെട്ടതിനെത്തുടർന്ന് അവിടെ രാജവാഴ്ച പുനഃസ്ഥാപിതമായി. എന്നാൽ സ്പാർട്ടയിൽ മാത്രം തികച്ചും യാഥാസ്ഥിതികമായ രാജവാഴ്ച തുടക്കംമുതൽ നിലനിന്നു.

ശ്രേഷ്ഠമായ ഭരണകൂടം

പുരാതന ഗ്രീസിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളിൽ പല മേന്മകളും ഉണ്ടായിരുന്നു. ആധുനിക രാജ്യങ്ങൾക്കു സങ്കല്പിക്കുവാൻകൂടി സാധിക്കാത്തവിധം ശക്തമായ ഐകമത്യബോധവും ദേശീയബോധവും തങ്ങളുടെ പൗരന്മാരുടെയിടയിൽ വളർത്തിയെടുക്കാൻ ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രത്തിനും സാധിച്ചു. വളരെ ഉന്നത നിലവാരത്തിലുള്ള സ്വരാജ്യസ്നേഹമാണ് ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രത്തിലെയും പൌരന്മാരുടെയിടയിൽ നിലനിന്നത്. രാജവാഴ്ച തുടങ്ങി പല തരത്തിലുള്ള ഭരണകൂടങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചുകൊണ്ട്, ഭരണരംഗത്ത് പലവിധ പരീക്ഷണങ്ങൾ നടത്തുന്നതിനും അവർക്കു കഴിഞ്ഞു. ഇതിനെല്ലാം പുറമേ രാഷ്ട്രതന്ത്ര ചിന്താമണ്ഡലത്തിൽ വിലമതിക്കാനാവാത്ത തരത്തിലുള്ള സംഭാവനകൾ നല്കുവാൻ പുരാതന ഗ്രീക്ക് ചിന്തകന്മാർക്കു സാധിച്ചു. എന്നാൽ ഗ്രീക്ക് നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ പോരായ്മകളും ശ്രദ്ധേയമാണ്. ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രവും സ്വതന്ത്രമായ, മറ്റൊരു രാഷ്ട്രവുമായും ബന്ധമില്ലാത്ത, നിലനില്പ് ആഗ്രഹിച്ചു. അതിന്റെ ഫലമായി ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രവും വളരെ ദുർബല സമൂഹമായിത്തീർന്നു. അത് അവയുടെ നാശത്തിൽ കലാശിച്ചു. മാസിഡോണിയായിലെ ഫിലിപ്പ് രാജാവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രനായ അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തിയും സാമ്രാജ്യ വിസ്തൃതിക്കുള്ള ശ്രമം ആരംഭിച്ചപ്പോൾ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ ഒന്നൊന്നായി കീഴടങ്ങി മാസിഡോണിയൻ സാമ്രാജ്യത്തിൽ ലയിച്ചു. എല്ലാ പൗരന്മാരും രാഷ്ട്രത്തിനുവേണ്ടി മാത്രം ജീവിച്ചിരുന്നതിനാൽ അവർക്ക് സ്വന്തമായ ഇച്ഛാശക്തി വളർത്തിയെടുക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. പൗരന്മാരുടെയിടയിൽ രാജ്യസ്നേഹവും ജനാധിപത്യബോധവും വളർത്തിയെടുക്കാൻ ശ്രമിച്ച ഭരണാധികാരികൾ, തങ്ങൾ ജനങ്ങളോടു കാണിക്കേണ്ട ദീനാനുകമ്പ പാടേ വിസ്മരിച്ചു. പൗരന്മാരല്ലാത്ത ബഹുഭൂരിപക്ഷം ജനങ്ങൾക്ക്- സ്ത്രീകൾ, അടിമകൾ, വിദേശീയർ എന്നിവർക്ക്-രാഷ്ട്രീയാവകാശങ്ങൾ നിഷേധിക്കപ്പെട്ടു. അടിമത്ത വ്യവസ്ഥിതി അംഗീകരിച്ചിരുന്ന നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ ജനങ്ങളുടെ സമത്വം എന്ന ആശയത്തിന് ഒരു പ്രാധാന്യവും നല്കിയില്ല.

മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ

പുരാതന ഗ്രീക്ക് സംസ്കാരത്തിന്റെ തകർച്ചയ്ക്കുശേഷം മറ്റൊരു ഘട്ടത്തിൽക്കൂടി യൂറോപ്പിൽ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു. എ.ഡി. 11-ം ശതകത്തിൽ യൂറോപ്പിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട ചില നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളും സ്വതന്ത്ര ഭരണസംവിധാനത്തോടു കൂടിയവയായിരുന്നു. അവ അധികവും വാണിജ്യ വ്യവസായ കേന്ദ്രങ്ങളായിരുന്നു. കൊളോൺ‍, ലണ്ടന്‍, നോർവിച്ച്, ട്രോയ്സ്, ജനോവ, ഫ്ലോറൻസ്, വെനീസ്, ഓഗ്സ്ബർഗ്, ന്യൂറൻബർഗ് തുടങ്ങിയവ ഇക്കൂട്ടത്തിൽപ്പെട്ട നഗരങ്ങളായിരുന്നു. ഇത്തരം നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളിന്മേൽ ഫ്യൂഡൽ പ്രഭുക്കന്മാർക്കോ രാജാക്കന്മാർക്കോ കാര്യമായ അധികാരങ്ങൾ ഒന്നും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ഈ നഗരങ്ങൾ പലപ്പോഴും യുദ്ധങ്ങളിലും ഏർപ്പെട്ടിരുന്നു. പുരാതന ഗ്രീക്ക് നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളിൽ ഉണ്ടായിരുന്നതുപോലുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യം മധ്യകാലഘട്ടത്തിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾക്കില്ലായിരുന്നു. എങ്കിലും കുറേക്കാലം മധ്യകാല നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളും ഒരുവിധത്തിലുള്ള പരമാധികാരം അനുഭവിച്ചു. ഓരോ നഗര രാഷ്ട്രത്തിനും അതിന്റേതായ സ്വതന്ത്ര ഭരണകൂടങ്ങളും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഫ്യൂഡലിസം തകർക്കപ്പെട്ടതോടുകൂടി ഈ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങളും അപ്രത്യക്ഷമായി.

അവലംബം

കടപ്പാട്: കേരള സർക്കാർ ഗ്നൂ സ്വതന്ത്ര പ്രസിദ്ധീകരണാനുമതി പ്രകാരം ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച മലയാളം സർ‌വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിലെ നഗര രാഷ്ട്രങ്ങൾ എന്ന ലേഖനത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കം ഈ ലേഖനത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക് പകർത്തിയതിന് ശേഷം പ്രസ്തുത ഉള്ളടക്കത്തിന് സാരമായ മാറ്റങ്ങൾ വന്നിട്ടുണ്ടാകാം.