അമറില്ലിസ്
അമീറില്ലിഡിനി ഉപഗോത്രത്തിലെ (ഗോത്രം അമറില്ലിഡി) ഏക ജനുസ്സാണ് അമറില്ലിസ്.(/ˌæməˈrɪlɪs/[1]) രണ്ട് ഇനങ്ങളുള്ള പൂച്ചെടികളുടെ ബൾബ് വർഗ്ഗത്തിൽപ്പെട്ട ഒരു ചെറിയ സസ്യജനുസ്സാണ് ഇത്. ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ വെസ്റ്റേൺ കേപ് മേഖലയിലെ പ്രത്യേകിച്ച് ഒലിഫന്റ്സ് റിവർ വാലി, നിസ്ന എന്നിവയ്ക്കിടയിലുള്ള തെക്ക് പടിഞ്ഞാറൻ പ്രദേശത്തെ സ്വദേശിയായ അമരില്ലിസ് ബെല്ലഡോണയാണ് രണ്ടിനങ്ങളിൽ കൂടുതൽ അറിയപ്പെടുന്നത്.[2] നിരവധി വർഷങ്ങളായി സസ്യശാസ്ത്രജ്ഞർക്കിടയിൽ അമറില്ലിസ്, ഹിപ്പിയസ്ട്രം എന്നീ സസ്യജനുസ്സുകൾക്കിടയിൽ ആശയക്കുഴപ്പം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇതിന്റെ ഫലമായി "അമറില്ലിസ്" എന്ന പൊതുവായ പേര് പ്രധാനമായും ഹിപ്പിയസ്ട്രം ജനുസ്സിലെ കൾട്ടിവറുകൾക്കും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. വീടിനകത്ത് പൂവിടാനുള്ള ഇതിന്റെ സവിശേഷതയുടെ ഫലമായി ശൈത്യകാലത്ത് ഇവ വ്യാപകമായി വിൽക്കുന്നു. അമറില്ലിസ് ജനുസ്സിലെ സസ്യങ്ങളെ ബെല്ലഡോണ ലില്ലി, ജേഴ്സി ലില്ലി, നേക്കെഡ് ലേഡി, അമറില്ലോ, തെക്കൻ ഓസ്‌ട്രേലിയയിലെ അല്ലെങ്കിൽ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിൽ ഈസ്റ്റർ ലില്ലി, മാർച്ച് മാസത്തിൽ പൂവണിയാനുള്ള പ്രവണത കാരണം മാർച്ച് ലില്ലി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. പുഷ്പത്തിന്റെ ആകൃതിയും വളർച്ചാ ശീലവും കാരണം "ലില്ലി" എന്ന പൊതുനാമമുള്ള നിരവധി ഇനങ്ങളിൽ ഒന്നാണിത്. എന്നിരുന്നാലും, അവ യഥാർത്ഥ ലില്ലിയായ ലിലിയവുമായി വിദൂരമായി മാത്രമേ ബന്ധപ്പെട്ടിട്ടുള്ളൂ. വിക്ടോറിയൻ ലാംഗ്വേജ് ഓഫ് ഫ്ലവേഴ്സിൽ (സസ്യ പ്രതീകാത്മകത കാണുക), അമറില്ലിസ് എന്നാൽ "അഭിമാനം" എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്.
| അമറില്ലിസ് | |
|---|---|
| |
| Amaryllis belladonna | |
ശാസ്ത്രീയ വർഗ്ഗീകരണം 
| |
| കിങ്ഡം: | സസ്യലോകം |
| ക്ലാഡ്: | ട്രക്കിയോഫൈറ്റ് |
| ക്ലാഡ്: | സപുഷ്പി |
| ക്ലാഡ്: | ഏകബീജപത്രസസ്യങ്ങൾ |
| Order: | Asparagales |
| Family: | അമരില്ലിഡേസി |
| Subfamily: | Amaryllidoideae |
| Tribe: | Amaryllideae |
| Genus: | Amaryllis L. |
| Type species | |
| Amaryllis belladonna L.
| |
| Species | |
| |
വിവരണം തിരുത്തുക
അമരില്ലിസ് ഒരു ബൾബസ് സസ്യമാണ്. ഓരോ ബൾബിനും 5-10 സെന്റിമീറ്റർ (2.0–3.9 ഇഞ്ച്) വ്യാസമുണ്ട്. 30-50 സെന്റിമീറ്റർ (12–20 ഇഞ്ച്) നീളവും 2-3 സെന്റിമീറ്റർ (0.79–1.18 ഇഞ്ച്) വീതിയുമുള്ള നിരവധി നാട ആകൃതിയിലുള്ള പച്ച ഇലകൾ രണ്ട് വരികളായി ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു. ഓരോ ബൾബും 30-60 സെന്റിമീറ്റർ ഉയരമുള്ള ഒന്നോ രണ്ടോ ഇലകളില്ലാത്ത കാണ്ഡം ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നു. അവയിൽ ഓരോന്നും രണ്ട് മുതൽ പന്ത്രണ്ട് വരെ കുഴൽ ആകൃതിയിലുള്ള പുഷ്പങ്ങളുടെ ഒരു കൂട്ടം വഹിക്കുന്നു. ഓരോ പുഷ്പത്തിനും 6-10 സെന്റിമീറ്റർ (2.4–3.9 ഇഞ്ച്) വ്യാസമുള്ള ആറ് ടെപലുകളും (മൂന്ന് ബാഹ്യ ദളങ്ങൾ, മൂന്ന് ആന്തരിക ദളങ്ങൾ, പരസ്പരം സമാനമായ രൂപം) കാണപ്പെടുന്നു.
ടാക്സോണമി തിരുത്തുക
അമറില്ലിഡി ഗോത്രത്തിലെയും അമറില്ലിഡിനി ഉപഗോത്രത്തിലെയും ഒറ്റ ജനുസ്സ് ആണിത്. ഈ ജനുസ്സിലെ ടാക്സോണമി വിവാദവിഷയമാണ്. 1753-ൽ കാൾ ലിന്നേയസ് അമറില്ലിസ് ജനുസ്സിലെ ഒരേ ഒരു ഇനത്തിന് അമരില്ലിസ് ബെല്ലഡോണ എന്ന പേർ നല്കി. അക്കാലത്ത് ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ, തെക്കേ അമേരിക്കൻ സസ്യങ്ങൾ എന്നിവ ഒരേ ജനുസ്സിൽ സ്ഥാപിച്ചിരുന്നു. പിന്നീട് അവയെ രണ്ട് വ്യത്യസ്ത ഇനങ്ങളായി വിഭജിച്ചു. പ്രധാന ചോദ്യം ലിന്നേയസിന്റെ ഇനം ഒരു ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ സസ്യമാണോ അതോ ഒരു തെക്കേ അമേരിക്കൻ സസ്യമാണോ എന്നതാണ്. രണ്ടാമത്തേതാണെങ്കിൽ, ഹിപ്പിയസ്ട്രം ജനുസ്സിലെ ശരിയായ പേരാണ് അമറില്ലിസ്. ഇവിടെ ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടുന്ന ജനുസ്സിന് മറ്റൊരു പേര് ഉപയോഗിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അലൻ ഡബ്ല്യു. മീറോ തുടങ്ങിയവർ 1938 മുതൽ നടന്ന ചർച്ചയെ സംക്ഷിപ്തമായി സംഗ്രഹിക്കുകയും അറ്റ്ലാന്റിക് സമുദ്രത്തിന്റെ ഇരുവശങ്ങളിലുമുള്ള സസ്യശാസ്ത്രജ്ഞരെ ചർച്ചകളിൽ പങ്കെടുപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. 1987-ൽ പതിനാലാമത് ഇന്റർനാഷണൽ ബൊട്ടാണിക്കൽ കോൺഗ്രസ് എടുത്ത തീരുമാനമാണ് ഫലം. അമരില്ലിസ് എൽ. ഒരു സംരക്ഷിത പേരായിരിക്കണം (അതായത് ശരിയായ മുൻ‌ഗണന കണക്കിലെടുക്കാതെ), ആത്യന്തികമായി ലണ്ടനിൽ നാച്ചുറൽ ഹിസ്റ്ററി മ്യൂസിയത്തിലെ ക്ലിഫോർഡ് ഹെർബേറിയത്തിൽ നിന്നുള്ള ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണയുടെ ഒരു മാതൃകയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്.[3]
ഫൈലോജെനി തിരുത്തുക
അമീറില്ലിഡിനിയെ ഇനിപ്പറയുന്ന രീതിയിൽ അമരില്ലിഡീയിൽ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു:
ഇവ ഇനിപ്പറയുന്ന രീതിയിൽ phylogenetically ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു
| Tribe Amaryllideae |
| ||||||||||||||||||
പദോല്പത്തി തിരുത്തുക
വിർജിലിന്റെ എക്ളോഗ്വസ് എന്ന ഇടയകാവ്യത്തിലെ ഒരു ആട്ടിടയത്തിയിൽ നിന്നാണ് അമരില്ലിസ് എന്ന പേര് സ്വീകരിച്ചത്. (ഗ്രീക്കിൽ നിന്ന് ἀμαρύσσω (അമറിസ്സോ), "തിളങ്ങുക" എന്നർത്ഥം) കൂടാതെ ബൾബിന്റെ കയ്പിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കി "അമരെല്ല" എന്നും പറയുന്നു.[4][5]1987 ലെ തീരുമാനം ജനുസ്സിലെ ശാസ്ത്രീയനാമത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചോദ്യത്തിന് പരിഹാരമായിരുന്നെങ്കിലും, "അമറില്ലിസ്" എന്ന പൊതുനാമം വ്യത്യസ്തമായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് തുടരുന്നു. ബൾബുകൾ അമറില്ലിസ് എന്നും അനുബന്ധ ജനുസ്സായ ഹിപ്പിയസ്ട്രം "അവധിദിനങ്ങൾക്കായി പൂക്കാൻ തയ്യാറാണ്" എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് വിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. [6]അമരില്ലിസിനായി ഉപയോഗിക്കുന്ന "നേക്കെഡ് ലേഡി" എന്ന പൊതുവായ പേര് സമാനമായ വളർച്ചയും പൂച്ചെടികളുമുള്ള മറ്റ് ബൾബുകൾക്കും ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഇവയിൽ ചിലതിന് പുനരുത്ഥാന ലില്ലി (ലൈകോറിസ് സ്ക്വാമിഗെര) പോലുള്ള വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതും അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടതുമായ പൊതുവായ പേരുകളുണ്ട്. "നേക്കെഡ് ലേഡി" എന്ന പൊതുനാമം പൂവിടുന്ന ചെടിയുടെ സസ്യമാതൃകയിൽ നിന്നുമാണ്. പൂക്കളുണ്ടാകുമ്പോൾ ചെടിയുടെ ഇലകളെല്ലാം നശിച്ചുപോകുന്നു.[7]
ആവാസവ്യവസ്ഥ തിരുത്തുക
പർവ്വതനിരയിലുള്ള ഇടതൂർന്ന ഫിൻ‌ബോസ് പൂച്ചെടികളുള്ള പ്രദേശങ്ങളിലും ഇടതൂർന്ന ഉയരത്തിൽ വളരുന്ന സസ്യങ്ങളും ഇതിന്റെ വളർച്ചയെ തടയുന്നു. വെസ്റ്റേൺ കേപ്പിലെ കൂടുതൽ തുറന്ന മണൽ പ്രദേശങ്ങളിൽ പ്രതിവർഷം ഈ ചെടി പൂക്കുന്നു.[2] വിത്തുകളുടെ വലിയ വലിപ്പവും കനത്ത ഭാരവും കാരണം സസ്യങ്ങൾ വളരെയധികം പ്രാദേശികവൽക്കരിക്കപ്പെടുന്നു. ശക്തമായ കാറ്റ് വിത്തുകൾ നിലത്തു വീഴ്ത്തുകയും ആദ്യത്തെ ശൈത്യകാല മഴയുടെ സഹായത്തോടെ ഉടൻ മുളയ്ക്കാൻ തുടങ്ങുകയും ചെയ്യുന്നു.[2]
ഇക്കോളജി തിരുത്തുക
ഇലകൾ ശരത്കാലത്തിലോ വസന്തത്തിന്റെ തുടക്കത്തിലോ മഴയുടെ തുടക്കത്തെ ആശ്രയിച്ച് ഊഷ്മള കാലാവസ്ഥയിൽ വളരുകയും ഒടുവിൽ വസന്തത്തിന്റെ അവസാനത്തോടെ നശിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ബൾബ് പിന്നീട് വേനൽക്കാലം വരെ സജീവമല്ലാതിരിക്കുന്നു. സസ്യം മഞ്ഞിനെ അതിജീവിക്കാത്തതിനാലും ഉഷ്ണമേഖലാ പരിതഃസ്ഥിതിയിൽ നന്നായി വളരാത്തതിനാലും ഇലകളുടെ വളർച്ചയ്ക്കും പുഷ്പ സ്പൈക്ക് ഉൽപാദനത്തിനും ഇടയിൽ വരണ്ട വിശ്രമം ആവശ്യമാണ്. വേനൽക്കാലത്തിന്റെ അവസാനത്തിൽ വരണ്ട നിലത്തിലെ ബൾബിൽ നിന്ന് ഒന്നോ രണ്ടോ ഇലയില്ലാത്ത കാണ്ഡം ഉണ്ടാകുന്നു (മാർച്ച് അതിന്റെ പ്രാദേശിക ആവാസവ്യവസ്ഥയിലും ഓഗസ്റ്റ് യു‌എസ്‌ഡി‌എ സോൺ 7 ലും).
തച്ചൻ തേനീച്ചയുമായി ഈ സസ്യത്തിന് സഹജമായ ഒരു ബന്ധമുണ്ട്. രാത്രിയിൽ നിശാശലഭങ്ങളും സന്ദർശിക്കാറുണ്ട്. പരാഗണം നടത്തുന്നവരെന്ന നിലയിൽ ഈ ജീവികളുടെ ആപേക്ഷിക പ്രാധാന്യം ഇതുവരെ കണക്കിലെടുത്തിട്ടില്ല.[2]എന്നിരുന്നാലും, കേപ് പെനിൻസുലയിലെ അമരില്ലിസിന്റെ പ്രധാന പരാഗണകാരി കാർപെന്റർ തേനീച്ച എന്ന് കരുതപ്പെടുന്നു. ചെടിയുടെ പ്രധാന പരാന്നഭോജികൾ ലില്ലി ബോററാണ് [8]ബ്രിത്തിസ് ക്രിനി കൂടാതെ / അല്ലെങ്കിൽ ഡയഫോൺ യൂമെല.
കൃഷി തിരുത്തുക
പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണ കൃഷിചെയ്യാനാരംഭിച്ചു. ബൾബ് വിഭജനം അല്ലെങ്കിൽ വിത്തുകൾ ഉപയോഗിച്ച് ഈ സസ്യങ്ങൾ സാവധാനം പുനർനിർമ്മിക്കപ്പെടുന്നു. കൂടാതെ അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളുടെ പശ്ചിമതീരത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗം പ്രദേശങ്ങളിലും താഴ്ന്ന പ്രദേശങ്ങളിലും തീരപ്രദേശങ്ങളിലുമുള്ള നഗര, നഗരപ്രാന്ത പ്രദേശങ്ങളിലെ ഈ പരിതഃസ്ഥിതികൾ അവയുടെ ജന്മനാടായ ദക്ഷിണാഫ്രിക്കൻ ആവാസവ്യവസ്ഥയെ അനുകരിക്കുന്നതിനാൽ ഇവയുടെ നടീൽ രീതി ക്രമേണ സ്വാഭാവികമാക്കി. കാഠിന്യമേഖലകൾ 6-8 വരെയാണ്.[9] ഓസ്‌ട്രേലിയയിലും ഇത് സ്വാഭാവികമാണ്.[10]
1800 കളിൽ ഓസ്‌ട്രേലിയയിൽ ഒരു അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണ ഹൈബ്രിഡ് നന്നായി വളർത്തിയിരുന്നതായി കാണപ്പെടുന്നു. വെള്ള, ക്രീം, പീച്ച്, മജന്ത, ഏതാണ്ട് ചുവന്ന നിറങ്ങൾ എന്നിവയുടെ വർണ്ണ വ്യതിയാനങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനാൽ ഇത് കടന്നു വന്ന കൃത്യമായ ഇനം ആർക്കും അറിയില്ല. സങ്കരയിനങ്ങളെ യഥാർത്ഥ അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണയിലേക്കും പരസ്പരം കടന്ന് സ്വാഭാവികമായും വിത്ത് വഹിക്കുന്ന സങ്കരയിനങ്ങൾ നിർമ്മിക്കുന്നു. അവ വളരെ വലിപ്പമുള്ള പുഷ്പങ്ങൾ, കുഴൽ ആകൃതി, ഉയരമുള്ള തണ്ടുകൾ, കടുത്ത പിങ്ക് എന്നിവയിൽ വരുന്നു. പച്ചനിറത്തിലുള്ള കാണ്ഡത്തോടുകൂടിയ ശുദ്ധമായ വെളുത്ത ഇനങ്ങളെയും വളർത്തുന്നു. പിങ്ക് നിറത്തിലുള്ള നിരവധി ഷേഡുകൾ ഉള്ള സങ്കരയിനം തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാണ്. ചാട്ടപോലുള്ള നീണ്ട ഇലകൾ, സിരകൾ, ഇരുണ്ട അരികുകൾ, വെളുത്ത മധ്യഭാഗം, ഇളം മഞ്ഞ മധ്യഭാഗം എന്നിവയും യഥാർത്ഥ ഇളം പിങ്കിൽ നിന്ന് വേർതിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, സങ്കരയിനം പലപ്പോഴും "പഴയ രീതിയിലുള്ള" പിങ്കിനത്തിനേക്കാൾ പൂർണ്ണ വൃത്തത്തിൽ പൂക്കൾ ഉത്പാദിപ്പിക്കുന്നു. വർഷം മുഴുവനും നനവ്, ബീജസങ്കലനം എന്നിവയുമായി പൊരുത്തപ്പെടാൻ സങ്കരയിനങ്ങൾക്ക് കഴിയുന്നു. പക്ഷേ ആവശ്യമെങ്കിൽ വരണ്ട വേനൽക്കാലത്തെ അതിജീവിക്കാനും കഴിയുന്നു.
എ. ബെല്ലഡോണ റോയൽ ഹോർട്ടികൾച്ചറൽ സൊസൈറ്റിയുടെ ഗാർഡൻ മെറിറ്റിന്റെ അവാർഡ് നേടിയിരുന്നു.[11]
കൃഷിയിൽ ക്രിനം മൂരിയോടൊപ്പം അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണയ്ക്ക് സങ്കരയിനമുണ്ടാക്കിയപ്പോൾ അമർക്രിനം ലഭിച്ചു.[12]അതിനെ കൾട്ടിവർ എന്നു പേരിട്ടു. അമറില്ലിസ് ബെല്ലഡോണയ്ക്കും ബ്രൺ‌സ്വിജിയ ജോസെഫിനെയ്ക്കും ഇടയിലാണെന്ന് പറയപ്പെടുന്ന സങ്കരയിനങ്ങളെ × അമരിജിയ എന്ന് വിളിക്കുന്നു.[13]തിരഞ്ഞെടുത്ത സസ്യകുടുംബങ്ങളുടെ ലോക ചെക്ക്‌ലിസ്റ്റ് ഈ ഹൈബ്രിഡ് ജനുസിന്റെ പേര് സ്വീകരിച്ചിട്ടില്ല.[14]
അവലംബം തിരുത്തുക
- ↑ Brenzel, K.N. ed. 2001. Sunset western garden book. Menlo Park: Sunset Publishing. pp. 606–607
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Amaryllis belladonna (March lily, Belladonna)". Biodiversity Explorer. Archived from the original on 2013-08-11. Retrieved March 4, 2013.
- ↑ Meerow, Alan W.; Van Scheepen, Johan; Dutilh, Julie H.A. (1997), "Transfers from Amaryllis to Hippeastrum (Amaryllidaceae)", Taxon, 46 (1): 15–19, JSTOR 1224287
{{citation}}: Unknown parameter|lastauthoramp=ignored (|name-list-style=suggested) (help) - ↑ Mike Campbell. "Behind the Name: Meaning, Origin and History of the Name Amaryllis". Behind the Name.
- ↑ Linné, Carl von. 1737. Hortus Cliffortianus. p. 135
- ↑ E.g. How to Make Your Amaryllis Bloom Again, The United States National Arboretum, archived from the original on 2018-02-16, retrieved 2011-11-28
- ↑ Carter 2015.
- ↑ Adams, T (March 2001). "Amaryllis belladonna L." Plantz Africa. Archived from the original on 2016-11-15. Retrieved March 4, 2013.
- ↑ "North Carolina State University". Archived from the original on 2013-04-04. Retrieved 2019-08-21.
- ↑ "Amaryllis belladonna L." Australian Plant Name Index (APNI), IBIS database. Centre for Plant Biodiversity Research, Australian Government. Retrieved 4 March 2014.
- ↑ "RHS Plant Selector - Amaryllis belladonna". Retrieved 21 May 2013.
- ↑ "Pacific Bulb Society - ×Amarcrinum". pacificbulbsociety.org.
- ↑ Plant Profile: Amarygia - Amaryllis belladonna x Brunsvigia josephinae, Australian Gardener, archived from the original on 2012-03-22, retrieved 2011-11-28
- ↑ World Checklist of Selected Plant Families, The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, retrieved 2011-11-28, search for "Amarcrinum" and "Amarygia"
ഗ്രന്ഥസൂചിക തിരുത്തുക
- Carter, Kathie. "Amaryllis. Amaryllis belladonna (Brunsvigia rosea) and Hippeastrum hybrids" (PDF). Center for Landscape and Urban Horticulture. Cooperative Extension/Botany Plant Sciences Dept. University California Riverside. Retrieved 24 January 2015.
- Phipps, Nikki (9 February 2011). "Amaryllis Belladonna Planting – How To Grow Amaryllis Bulbs". Planting Flower Bulbs. Archived from the original on 24 January 2015.
{{cite web}}: Invalid|ref=harv(help) - Dyer, R. A. (1954). "The Cape Belladonna Lily". Taxon. 3 (2): 72–74. doi:10.2307/1217368. JSTOR 1217368.