ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ്
ഒരു ഡയറ്റോമിക് തന്മാത്രയും ഹൈഡ്രജൻ ഹാലൈഡുമാണ് ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ്. ഇതിന്റെ ജലീയലായനികളെ, ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡ് അല്ലെങ്കിൽ ഹൈഡ്രിയോഡിക് ആസിഡ് എന്ന് വിളിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡും ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡും വ്യത്യസ്തമാണ്. ആദ്യത്തേത് സാധാരണ അവസ്ഥയിൽ വാതകമാണ്, അതേസമയം രണ്ടാമത്തേത് വാതകത്തിന്റെ ജലീയ ലായനിയാണ്. അവ പരസ്പരം മാറ്റാവുന്നവയാണ്. അയോഡിന്റെ പ്രാഥമിക ഉറവിടങ്ങളിലൊന്നായി HI ഉപയോഗിക്കുന്നു.
| |
| |
| Names | |
|---|---|
| IUPAC name
Iodane
| |
| Other names
Hydroiodic acid (aqueous solution)
Iodine hydride | |
| Identifiers | |
3D model (JSmol)
|
|
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.030.087 |
PubChem CID
|
|
| RTECS number |
|
| UNII | |
CompTox Dashboard (EPA)
|
|
| InChI | |
| SMILES | |
| Properties | |
| തന്മാത്രാ വാക്യം | |
| Molar mass | 0 g mol−1 |
| Appearance | Colorless gas |
| സാന്ദ്രത | 2.85 g/mL (-47 °C) |
| ദ്രവണാങ്കം | |
| ക്വഥനാങ്കം | |
| approximately 245 g/100 ml | |
| അമ്ലത്വം (pKa) | -10 (in water, estimate);[1] -9.5 (±1.0) [2] 2.8 (in acetonitrile)[3] |
| Conjugate acid | Iodonium |
| Conjugate base | Iodide |
| Structure | |
| Terminus | |
| 0.38 D | |
| Hazards | |
| Main hazards | Toxic, corrosive, Harmful and Irritant |
| Safety data sheet | hydrogen iodide hydroiodic acid |
| R-phrases | R20, R21, R22, R35 |
| S-phrases | S7, S9, S26, S45 |
| Flash point | {{{value}}} |
| Related compounds | |
| Other anions | Hydrogen fluoride Hydrogen chloride Hydrogen bromide Hydrogen astatide |
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
ഹൈഡ്രജൻ അയഡിഡിന്റെ ഗുണങ്ങൾ
തിരുത്തുകഓക്സിജനുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് ജലവും അയോഡിനും നൽകുന്ന നിറമില്ലാത്ത വാതകമാണ് ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ്. ഇത് ജലത്തിൽ ലയിക്കുന്നതിനാൽ ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡ് ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഒരു ലിറ്റർ ജലം 425 ലിറ്റർ ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ലയിപ്പിക്കും. [4]
ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡ്
തിരുത്തുകഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡ് ശുദ്ധമായ ഹൈഡ്രജൻ അയഡൈഡല്ല, മറിച്ച് അത് അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന മിശ്രിതമാണ്. വാണിജ്യ "സാന്ദ്രീകൃത" ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡിൽ പിണ്ഡം അനുസരിച്ച് 48–57% ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് അടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്. ആനയോണിന് മുകളിലുള്ള അയോണിക് ചാർജ് വ്യാപിക്കുന്നതാണ് ഉയർന്ന അസിഡിറ്റിക്ക് കാരണം. അയോഡിൻ അയോണിന്റെ വ്യാസം മറ്റ് സാധാരണ ഹാലൈഡുകളിലേതിനേക്കാൾ വളരെ കൂടുതലാണ്. ഇത് നെഗറ്റീവ് ചാർജ് കൂടുതൽ ഭാഗത്ത് നൽകുന്നു. ഇതിനു വിപരീതമായി, ക്ലോറൈഡ് അയോൺ വളരെ ചെറുതാണ്, അതായത് അതിന്റെ നെഗറ്റീവ് ചാർജ് കൂടുതൽ കേന്ദ്രീകരിക്കപ്പെടുന്നു. ഇത് പ്രോട്ടോണും ക്ലോറൈഡ് അയോണും തമ്മിലുള്ള ശക്തമായ പ്രതിപ്രവർത്തനത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. ഈ ദുർബലമായ H + ··· I - എച്ച്ഐയിലെ പ്രതിപ്രവർത്തനം അയോണിൽ നിന്ന് പ്രോട്ടോണിനെ വേർപെടുത്താൻ സഹായിക്കുന്നു, കൂടാതെ ഹൈഡ്രോഹൈലൈഡുകളുടെ ഏറ്റവും ശക്തമായ ആസിഡാണ് എച്ച്ഐ.
- HI(g) + H
2O(l) → H
3O+
(aq) + I-(aq)Ka ≈ 1010 - HBr (g) + H
2O (l) → H
3O+
(aq) + Br- (aq) K a ≈ 109 - HCl (g) + H
2O (l) → H
3O+
(aq) + Cl- (aq) K a ≈ 10 6
സിന്തസിസ്
തിരുത്തുകഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡിന്റെ വ്യാവസായിക നിർമ്മാണത്തിൽ, ഹൈഡ്രാസൈനുമായുള്ള അയഡിന്റെ പ്രതിപ്രവർത്തനം ഉൾപ്പെടുന്നു, ഇത് നൈട്രജൻ വാതകം സ്വതന്ത്രമാക്കുന്നു.[5]
- 2 I2 + N
2H
4 → 4 HI + N
2
അയോഡിന്റെ ജലീയ ലായനിയിലൂടെ ഹൈഡ്രജൻ സൾഫൈഡ് വാതകം ബബിൾ ചെയ്ത് ഹൈഡ്രോഅയോഡിക് ആസിഡും മൂലക സൾഫറും നിർമ്മിച്ച് ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് തയ്യാറാക്കാനുള്ള മറ്റൊരു മാർഗ്ഗമാണ് [6]
- H2S + I2 → 2HI + S.
കൂടാതെ, ഹൈഡ്രജൻ, അയോഡിൻ എന്നിവ സംയോജിപ്പിച്ച് അയോഡൈഡ് തയ്യാറാക്കാം:
- H2 + I2 → 2HI
ഉയർന്ന ശുദ്ധതയുള്ള സാമ്പിളുകൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നതിന് സാധാരണയായി ഈ രീതി ഉപയോഗിക്കുന്നു.
പ്രധാന പ്രതികരണങ്ങളും ഉപയോഗങ്ങളും
തിരുത്തുകഹൈഡ്രജൻ അയഡിഡിന്റെ ലായനികൾ വായുവിലൂടെ എളുപ്പത്തിൽ ഓക്സീകരിക്കപ്പെടുന്നു:
- 4HI + O2 → 2H
2O + 2I2 - HI + I2 → HI3
HBr, HCl എന്നിവ പോലെ, HI ആൽ‌ക്കീനുകളിലേക്ക് ചേർക്കുന്നു: [7]
- HI + H2C = CH2 → H
3CCH
2I
പ്രാഥമിക ആൽക്കഹോളുകളെ ആൽക്കൈൽ ഹാലൈഡുകളാക്കി മാറ്റാൻ ഓർഗാനിക് കെമിസ്ട്രിയിൽ ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു. [8]
മറ്റ് ഹൈഡ്രജൻ ഹാലൈഡുകളേക്കാൾ ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ആണ് അഭികാമ്യം, കാരണം ബ്രോമൈഡിനേക്കാളും ക്ലോറൈഡിനേക്കാളും അയോഡിഡ് അയോൺ മികച്ച ന്യൂക്ലിയോഫൈലാണ്. അതിനാൽ പ്രതിപ്രവർത്തനം കുറഞ്ഞ താപനിലയിൽ നടക്കുന്നു.
ഈഥറിനെ ആൽകൈൽ അയോഡൈഡുകളായും ആൽക്കഹോളുകളായും മാറ്റുന്നതിന് ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ഉപയോഗിക്കാം. [8]
ആധുനിക മാനദണ്ഡങ്ങൾക്കനുസൃതമായി ഓർഗാനിക് കെമിസ്ട്രിയുടെ ചരിത്രത്തിന്റെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ഒരു റെഡ്യൂസിംഗ് ഏജന്റായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു.[9][10] കാർബോണൈൽ ഗ്രൂപ്പുകളുള്ള ബെൻസിൽ ആൽക്കഹോളുകളുടെയും ആൽക്കഹോളുകളുടെയും കാര്യത്തിൽ, ഹൈഡ്രജൻ അയോഡൈഡ് ഉപയോഗിച്ച് അനുബന്ധ ഹൈഡ്രോകാർബൺ ഉൽപ്പന്നത്തിന്റെ അളവ് മെച്ചപ്പെടുത്താൻ സാധിക്കുന്നു. [7][11]
അവലംബം
തിരുത്തുക- ↑ Bell, R.P. The Proton in Chemistry. 2nd ed., Cornell University Press, Ithaca, NY, 1973.
- ↑ Trummal, A.; Lipping, L.; Kaljurand, I.; Koppel, I. A.; Leito, I. "Acidity of Strong Acids in Water and Dimethyl Sulfoxide" J. Phys. Chem. A. 2016, 120, 3663-3669. doi:10.1021/acs.jpca.6b02253
- ↑ Raamat, E.; Kaupmees, K.; Ovsjannikov, G.; Trummal, A.; Kütt, A.; Saame, J.; Koppel, I.; Kaljurand, I.; Lipping, L.; Rodima, T.; Pihl, V.; Koppel, I. A.; Leito, I. "Acidities of strong neutral Brønsted acids in different media." J. Phys. Org. Chem. 2013, 26, 162-170. doi:10.1002/poc.2946
- ↑ Holleman, A. F.; Wiberg, E. "Inorganic Chemistry" Academic Press: San Diego, 2001. ISBN 0-12-352651-5.
- ↑ Greenwood, N. N. and A. Earnshaw. The Chemistry of the Elements. 2nd ed. Oxford: Butterworth-Heineman. p 809–815. 1997.
- ↑ Joseph Louis Gay-Lussac (1815), "A Memoir on Iodine", Annals of Philosophy, vol. 5, p. 101
- ↑ 7.0 7.1 Breton, G. W., P. J. Kropp, P. J.; Harvey, R. G. "Hydrogen Iodide" in Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis (Ed: L. Paquette) 2004, J. Wiley & Sons, New York. doi:10.1002/047084289X.
- ↑ 8.0 8.1 Bruice, Paula Yurkanis. Organic Chemistry 4th ed. Prentice Hall: Upper Saddle River, N. J, 2003 p. 438–439, 452.
- ↑ Kiliani, Heinrich (1886-01-01). "Ueber die Constitution der Dextrosecarbonsäure". Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft (in ഇംഗ്ലീഷ്). 19 (1): 1128–1130. doi:10.1002/cber.188601901251. ISSN 1099-0682.
- ↑ Perlin, A. S.; Purves, C. B. (1953-03-01). "Kiliani's Reduction of Glucose and Fructose Cyanohydrins to the Corresponding Heptanoic Acids and Lactones". Canadian Journal of Chemistry. 31 (3): 227–236. doi:10.1139/v53-033. ISSN 0008-4042.
- ↑ Dobmeier, Michael; Herrmann, Josef M; Lenoir, Dieter; König, Burkhard (2012-03-02). "Reduction of benzylic alcohols and α-hydroxycarbonyl compounds by hydriodic acid in a biphasic reaction medium". Beilstein Journal of Organic Chemistry (in ഇംഗ്ലീഷ്). 8 (1): 330–336. doi:10.3762/bjoc.8.36. PMC 3302097. PMID 22423302.
- നിഷികാറ്റ, ഇ., ടി .; ഇഷി, ടി. "വിസ്കോസിറ്റിസ് ഓഫ് ജലീയ ഹൈഡ്രോക്ലോറിക് ആസിഡ് സൊല്യൂഷൻസ്, ആൻഡ് ഡെൻസിറ്റിസ് ആൻഡ് വിസ്കോസിറ്റിസ് ഓഫ് ജലീയ ഹൈഡ്രോയോഡിക് ആസിഡ് സൊല്യൂഷൻസ്". ജെ. എൻജി. ഡാറ്റ. 26 . 254-256. 1981.