കൊണാർക്ക് സൂര്യക്ഷേത്രം

**സൂര്യ ക്ഷേത്രം, കൊണാർക്ക്‌**
യുനെസ്കോ ലോക പൈതൃക സ്ഥാനം
സ്ഥാനം	കൊണാർക്ക് , ഒറീസ്സ , ഇന്ത്യ
Area	10.62 ഹെ (1,143,000 sq ft)
മാനദണ്ഡം	i, iii, vi
അവലംബം	ലോകപൈതൃകപ്പട്ടികയിൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്ന പ്രകാരമുള്ള പേര്246 246
നിർദ്ദേശാങ്കം	19°53′15″N 86°5′41″E / 19.88750°N 86.09472°E
രേഖപ്പെടുത്തിയത്	1984 (8th വിഭാഗം)
Endangered	–
വെബ്സൈറ്റ്	whc.unesco.org/en/list/246; konark.nic.in;
	കൊണാർക്ക്‌ സൂര്യ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഒറീസ്സയിലെ സ്ഥാനം
	[edit on Wikidata]

പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നിർമ്മിക്കപെട്ട ഒരു ഹൈന്ദവ ക്ഷേത്രമാണ് കൊണാർക്ക്‌. സൂര്യദേവൻ ആരാധനാ മൂർത്തിയായ ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് ഒറിസ്സാ സംസ്ഥാനത്തിലെ പുരി ജില്ലയിലാണ്. ക്രിസ്തുവിനു ശേഷം 1236 നും 1264 നും ഇടയിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന നരസിംഹദേവൻ ഒന്നാമൻ എന്ന ഗാംഗേയ രാജാവാണ് ഇത് പണി കഴിപ്പിച്ചത്. എൻ.ഡി.ടി.വിയുടെ ഒരു സർവേ പ്രകാരം ഈ ക്ഷേത്രം ഇന്ത്യയിലെ സപ്താത്ഭുതങ്ങളിൽ ഒന്നായി പരിഗണിക്കപ്പെട്ടു. യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക പട്ടികയിൽ ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥാനം പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തെക്കുറിച്ച് രവീന്ദ്രനാഥ ടാഗോർ പറഞ്ഞത് ഇപ്രകാരമാണ് : " ഇവിടെ കല്ലുകളുടെ ഭാഷ മനുഷ്യന്റെ ഭാഷയെ നിർവീര്യമാക്കുന്നു".

കൊണാർക്കിലെ അതിമനോഹരമായ സൂര്യക്ഷേത്രം ഒഡീഷ ക്ഷേത്ര വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഉത്തമോദാഹരണമാണ് , ലോകത്തിലെ മത വാസ്തുവിദ്യയുടെ അതിശയകരമായ സ്മാരകങ്ങളിലൊന്നാണ് ഇത് . പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നരസിംഹദേവ രാജാവ് പണികഴിപ്പിച്ച ഈ ക്ഷേത്രം മുഴുവൻ ഒരു വലിയ രഥത്തിന്റെ ആകൃതിയിലാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത് , ഏഴ് കുതിരകളും ഇരുപത്തിരണ്ട് ചക്രങ്ങളും, സൂര്യദേവനെ ആകാശത്തിനു കുറുകെ വഹിക്കുന്നു. വേദകാലം മുതൽ സൂര്യ ഭഗവാൻ ഇന്ത്യയിൽ ആരാധിക്കപ്പെടുന്ന പ്രധാന ദേവനാണ്.

ഇന്ത്യയുടെ മറ്റു പല ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി ഒറീസയ്ക്ക് നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങൾ കൈവശമുണ്ടെന്ന ബഹുമതി ഉണ്ട് , നന്നായി നിർവചിക്കപ്പെട്ട കലിംഗയുടെ (ഒറീസയുടെ മുൻ നാമം) ചരിത്രം , അതിന്റെ തുടക്കം മുതൽ തന്നെ തകർച്ചയുടെ ഒരു ചരിത്രം വ്യക്തമാക്കുന്നു , കൂടാതെ കൊണാർക്കിലെ സൂര്യക്ഷേത്രം ഏറ്റവും ഉയർന്ന സ്ഥലമായി അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു . പുരി ജില്ലയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ലോകപ്രശസ്ത സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഇരിപ്പിടമായ കൊണാർക്ക് ഒറീസ സംസ്ഥാനത്തെ "ടൂറിസത്തിന്റെ സുവർണ്ണ ത്രികോണത്തിന്റെ" മൂന്ന് പോയിന്റുകളിൽ ഒന്നാണ് , മറ്റ് രണ്ടെണ്ണം ഭുവനേശ്വർ, ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ നഗരം, പുരി, ജഗന്നാഥന്റെ വാസസ്ഥലം എന്നിവയാണ് . പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിലെ വാസ്തുവിദ്യാ വിസ്മയമാണ് ബംഗാൾ ഉൾക്കടലിന്റെ സ്വർണ്ണ മണലിനു മേലുള്ള സൂര്യദേവന്റെ ഈ ക്ഷേത്ര രഥം . ഇന്നത്തെ കൊണാർക്ക് ഒറീസയിലെ മികച്ച വാസ്തുവിദ്യാ ക്ഷേത്രമാണ് . ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വിനോദ സഞ്ചാരികളെ ആകർഷിക്കുന്ന ഏറ്റവും ആകർഷകമായ കേന്ദ്രം കൂടിയാണിത് . ശാന്തവും ഗംഭീരവുമായ കടൽത്തീരത്തോടുകൂടിയ ശാന്തമായ അന്തരീക്ഷമാണിവിടെ . ഇന്ന് വിനോദ സഞ്ചാരികളുടെ പറുദീസയായാണ് ഈ സ്ഥലം കണക്കാക്കപ്പെടുന്നത് .

സ്ഥാനം

പ്രശസ്ത മത-വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രമായ പുരിയിൽ നിന്നും 35 കി.മീ.റും തലസ്ഥാന നഗരമായ ഭുവനേശ്വർ 65 കി.മീ.റും മാറി കോണാർക്ക് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു.

കറുത്ത പഗോഡ

ഈ ക്ഷേത്രത്തിനെ യൂറോപ്യൻ നാവികർ "ബ്ലാക്ക് പഗോഡ" എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു , കാരണം അവരുടെ തീരദേശ യാത്രയിൽ അവർക്ക് ഒരു പ്രധാന നാഴികക്കല്ലായി ഈ ക്ഷേത്രം . പുരിയിലെ ജഗന്നാഥന്റെ വെളുത്ത നിറമുള്ള ക്ഷേത്രം വെളുത്ത പഗോഡ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത് .

പേര് വന്ന വഴി

കൊണാർക്ക് എന്ന പദത്തിന് സൂര്യന്റെ ദിക്ക് എന്ന് അർഥം കൽപ്പിക്കാം. കോൺ എന്ന വാക്കിനു മൂല, ദിക്ക്, എന്നൊക്കെയാണ് അർത്ഥം. അർക്കൻ എന്നാൽ സൂര്യൻ. അതിനാൽ കിഴക്ക് ഉദിച്ച സൂര്യന്റെ ക്ഷേത്രം എന്ന അർഥത്തിൽ ഈ വാക്ക് ക്ഷേത്രത്തിനു പേരായി നൽകപ്പെട്ടു. മാത്രമല്ല ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് പഴയ ഗംഗാ രാജ്യത്തിന്റെയും ഭാരതത്തിന്റെയും കിഴക്കു ഭാഗത്താണ്. വിദേശീയർ ഈ ക്ഷേത്രത്തെ ബ്ലാക്ക് പഗോഡ എന്നു വിളിക്കുന്നു.

'ബ്രഹ്മപുരാണത്തിൽ' അർക്കക്ഷേത്രത്തിലെ സൂര്യദേവനെ കൊണാദിത്യ എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത് . അതിനാൽ കോണാദിത്യനെ (അല്ലെങ്കിൽ സൂര്യദേവനെ) ആരാധിച്ചിരുന്ന സ്ഥലത്തെ കൊണാർക്ക് എന്നും വിളിച്ചിരുന്നു . വിജയത്തിന്റെ , മഹത്ത്വത്തിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി വിഷ്ണു ഗായസൂർ എന്ന രാക്ഷസനെ കൊന്നശേഷം പുരിയിൽ തന്റെ ശക് , ഭുവനേശ്വറിൽ സുദർശന ചക്രം , ജജാപൂറിൽ ഗദ , കൊണാറക്കിൽ താമര എന്നിവ സ്ഥാപിച്ചതായി പുരുഷോത്തം മഹാത്മ്യയിൽ വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു . അവ പിന്നീട് യഥാക്രമം ശംഖക്ഷേത്രം , ചക്രക്ഷേത്രം , ഗദാക്ഷേത്രം , പത്മക്ഷേത്രം എന്നിങ്ങനെ അറിയപ്പെട്ടു . കിഴക്കൻ കടൽത്തീരത്തെ ഈ കോണിൽ കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു , കൊത്തുപണികളുള്ള ചക്രങ്ങളും നിരകളും പാനലുകളും ഉള്ള ഭീമാകാരമായ രഥത്തോട് സാമ്യമുള്ളതാണ് ഇത് . ഒറീസൻ വാസ്തുവിദ്യ അതിന്റെ പരകോടിയിലെത്തിയ കാലത്തെ ഒരു നിശ്ശബ്ദ ഓർമ്മപ്പെടുത്തലായി ഇത് നിലകൊള്ളുന്നു .

പ്രത്യേകതകൾ

ഈ ക്ഷേത്രം നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത് ഒരു രഥത്തിന്റെ മാതൃകയിലാണ്. ഏഴു കുതിരകൾ ഈ രഥം വലിക്കുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ദ്വാര പാലകരായി രണ്ടു സിംഹങ്ങളെ കാണാം. പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിനു മുന്നിലായി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മണ്ഡപം നടന മന്ദിരം എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ഇവിടെ പണ്ട് സൂര്യനോടുള്ള ആരാധന എന്ന നിലയിൽ കലാരൂപങ്ങൾ സംഘടിപ്പിച്ചിരുന്നു. രഥത്തിന്റെ ഇരു വശങ്ങളിലും പന്ത്രണ്ടു ചക്രങ്ങൾ വീതമുണ്ട്. വളരെ അത്ഭുതാവഹമായ ഒരു വസ്തുത, ഈ ചക്രങ്ങളുടെ നിലത്തു വീഴുന്ന നിഴൽ നോക്കി സമയം കൃത്യമായി തിട്ടപ്പെടുത്താൻ സാധിച്ചിരുന്നു എന്നുള്ളതാണ്. എല്ലാ ചക്രങ്ങളും ഇപ്രകാരമുള്ള സൂര്യഘടികാരങ്ങളാണ്. ഭാരതീയ ശില്പകലയുടെ മകുടോദാഹരണമാണ് ഈ ക്ഷേത്രം. ഇത് നിർമിച്ചിരിക്കുന്ന ഓരോ കല്പ്പാളികളിലും അത് കാണാൻ കഴിയും. ക്ഷേത്രത്തിലെ ചുമർ ശില്പങ്ങളിൽ ദേവീ ദേവന്മാരുടെ രൂപങ്ങൾ, പുരാണ കഥാപാത്രങ്ങൾ, ഗന്ധർവന്മാർ, യക്ഷികൾ, പുരാണ കഥാ സന്ദർഭങ്ങൾ, നൃത്തം ചെയ്യുന്ന അപ്സരസുകൾ എന്നിവ കാണാൻ കഴിയും. പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ചുറ്റിലുമായി അടി ഭാഗത്ത് രണ്ടായിരത്തോളം ആനകളുടെ ശില്പങ്ങൾ ഉണ്ട് .

കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രം, രാത്രിയിലെ ദൃശ്യം

വാത്സ്യായന മഹർഷിയുടെ കാമ ശാസ്ത്രത്തിൽ പ്രതിപാദിക്കുന്ന ലൈംഗിക ചേഷ്ടകൾ ഇവിടെ ശില്പങ്ങളായി കാണാൻ കഴിയും. അംഗ ലാവണ്യം തെറ്റാതെ വളരെ സൂക്ഷ്മതയോടെ ആണ് ഓരോ ശില്പവും നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത്. മനുഷ്യർ മാത്രമല്ല മൃഗങ്ങൾ പരസ്പരവും മൃഗങ്ങളും മനുഷ്യരും തമ്മിലുള്ളതുമായ ലൈംഗിക പ്രവൃത്തികളും ഇവിടെ ശില്പ രൂപത്തിൽ പ്രത്യക്ഷപെട്ടിരിക്കുന്നു. ബഹുസ്ത്രീ, ബഹുപുരുഷ എന്നിവ അതിൽ ചിലതാണ്.

229 അടി ഉയരമുണ്ടായിരുന്നു പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിന്. ഇതിനു മൂന്നു ഭാഗങ്ങളുണ്ട്. സൂര്യ ദേവന്റെ പൂജാ വിഗ്രഹം പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരുന്ന ശ്രീകോവിൽ അഥവാ ഗർഭഗൃഹം, ക്ഷേത്രസോപാനം, ജഗന്മോഹൻ മണ്ഡപം എന്നിവയാണവ. ആയിരത്തി ഇരുനൂറോളം പേർ പന്ത്രണ്ടു വർഷത്തോളം സമയമെടുത്താണ് ഈ ക്ഷേത്രം നിർമിച്ചത്. രാജ നരസിംഹദേവൻ തന്റെ രാജ്യത്തിൻറെ പന്ത്രണ്ടു വർഷക്കാലത്തെ വരുമാനം ഇതിനായി ചെലവഴിച്ചു. കിഴക്ക് ദർശനമായാണ്‌ ക്ഷേത്രം നില നിൽക്കുന്നത്. ഉദയ സൂര്യന്റെ പ്രകാശ രശ്മികൾ പ്രധാന വിഗ്രഹത്തിന്റെ മൂർധാവിൽ പതിക്കുന്ന രീതിയിലായിരുന്നു ഇതിന്റെ നിർമ്മാണം. സൂര്യദേവന്റെ മൂന്നു ഭാവങ്ങൾ (ഉദയം, മധ്യാഹ്നം, അസ്തമയം) എന്നിവ പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മൂന്നു ഭാഗങ്ങളിലായി നിർമിച്ചിരിക്കുന്നു.കല്ലുകൾ തമ്മിൽ യോജിപ്പിക്കാൻ സിമന്റോ കുമ്മായമോ ഉപയോഗിച്ചിട്ടില്ല എന്നതും ഒരു വസ്തുതയാണ്. ഓരോ കല്ലും പ്രത്യേക രീതിയിൽ കൂട്ടിയിണക്കിയാണ് ഇത് നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത്.

കൊണാർക്കിലെ ഒരു സൂര്യ വിഗ്രഹം. വിഗ്രഹത്തിന്റെ കൈകൾ ഭാഗികമായി തകർന്നിരിക്കുന്നു

ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണത്തിൽ പ്രധാന ആശാരി വിദ്വാൻ ബിസു മഹാറാണ ആയിരുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുകളിൽ പ്രതിഷ്ഠിക്കാനായി മാറ്റി വച്ചിരുന്ന ശില അവിടെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചതുമായി ബന്ധപ്പെട്ടു കൊണാർക്ക്‌ നിവാസികൾക്കിടയിൽ ഒരു കഥ പറഞ്ഞു കേൾക്കുന്നുണ്ട്. അതിപ്രകാരമാണ്‌: ക്ഷേത്രത്തിന് മുകളിൽ ശില ഉറപ്പിക്കാനായി ഒരുപാട് പ്രയത്നിച്ചിട്ടും അത് നടന്നില്ല. ആ സമയത്ത് പ്രധാന ആശാരി ആയിരുന്ന ബിസു മഹാരാണയുടെ പന്ത്രണ്ടു വയസ്സുള്ള മകൻ ധർമപാദർ അവിടെയെത്തി. എന്നിട്ട് ഒരു ബുദ്ധി പ്രയോഗിച്ച് ശില യഥാ സ്ഥാനത്ത് ഉറപ്പിച്ചു. പക്ഷേ ഈ കർമത്തിന് ശേഷം ധർമപാദർ ആത്മഹത്യ ചെയ്യുകയാണുണ്ടായത്. ക്ഷേത്രത്തെ രക്ഷിക്കാൻ ധർമപാദർ ജീവൻ വെടിയുകയായിരുന്നു എന്ന് വിശ്വസിക്കപെടുന്നു. കൊണാർക്കിന്റെ പരിസരങ്ങളിൽ കാണാത്ത പ്രത്യേക തരം കല്ലുകൾ ഉപയോഗിച്ചാണു ക്ഷേത്രം നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത്.പക്ഷേ സമുദ്രത്തിൽ നിന്നും വീശുന്ന ഉപ്പു കാറ്റ് ഈ ശിലാ സൗധത്തെ കാർന്നു തിന്നുന്നു.

കലിംഗ വാസ്തുവിദ്യയുടെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന നേട്ടമായി കൊണാർക്കിലെ ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രശസ്തി പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഒറീസയുടെ പരിധിക്കപ്പുറത്തേക്ക് വ്യാപിച്ചിരുന്നു . അക്ബറിന്റെ കൊട്ടാരത്തിലെ പ്രശസ്ത ചരിത്രകാരനായ അബുൽ-ഫസലിന്റെ ഐൻ-ഇ-അക്ബരിയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട വിശദമായ കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വിവരണം ഇതാണ് (AD-1556-1605)

 ........... " പുരി ജഗന്നാഥനടുത്ത് സൂര്യദേവനുവേണ്ടി സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു ക്ഷേത്രമുണ്ട് . എല്ലാവരെയും ഒരുപോലെ അതിശയിക്കുന്നു. കാഴ്ച " .......

പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ നിർമ്മിച്ച സൂര്യ ക്ഷേത്രം സൂര്യദേവന്റെ ഭീമാകാരമായ ഒരു രഥമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു , പന്ത്രണ്ട് ജോഡി മനോഹരമായി അലങ്കരിച്ച ചക്രങ്ങൾ . ഏഴ് ജോഡി കുതിരകളാൽ വലിച്ചെടുക്കപ്പെടുന്നു . ഭാവനയിൽ ഗാംഭീര്യമുള്ള ഈ ക്ഷേത്രം വാസ്തവത്തിൽ ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും മഹത്തായ സ്മാരകങ്ങളിലൊന്നാണ് . ക്ഷേത്രം അതിന്റെ അളവുകളും കുറ്റമറ്റ അനുപാതങ്ങളും കൊണ്ട് പ്രശസ്തമാണ്. ഒറീസയിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ക്ഷേത്രം ഇതാണ് . അതിന്റെ രൂപകൽപ്പനയും വാസ്തുവിദ്യാ വിശദാംശങ്ങളുമാണ് പ്രധാന ഗുണനിലവാരം . 229 അടി ഉയരത്തിലാണ് പ്രധാന ശ്രീകോവിൽ . പ്രധാന ദേവതയെ പ്രതിഷ്ഠിച്ച പ്രധാന ശ്രീകോവിൽ വീണുപോയി . കിഴക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് ദിശയിലാണ് സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന്റെ വിന്യാസം. പ്രകൃതിദത്ത ചുറ്റുപാടുകളിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്,

കൊണാർക്കിന്റെ പതനം

കാലക്രമേണ കൊണാറക്കിനും ക്ഷേത്രങ്ങൾക്കും പുണ്യ സ്ഥലങ്ങൾക്കും മഹത്ത്വം നഷ്ടപ്പെട്ടു . ഈ ക്ഷേത്രം അതിന്റെ മഹത്ത്വത്തിന്റെയും ആഡംബരത്തിന്റെയും പൂർണതയിൽ എത്രനാൾ നിലകൊണ്ടിരുന്നന്നോ അതിന്റെ തകർച്ചയുടെ കാരണങ്ങൾ എന്താണെന്നോ തീർച്ചയായും പറയാനാവില്ല . ഗംഭീരമായ ഈ സ്മാരകം ഇടിഞ്ഞതിന്റെ കൃത്യമായ തീയതിയും കാരണവും ഇപ്പോഴും ദുരൂഹമാണ് . ചരിത്രം ഇതിനെക്കുറിച്ച് ഏറെക്കുറെ നിശ്ശബ്ദമാണ് . പണ്ഡിതന്മാർ തമ്മിൽ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസങ്ങളുമുണ്ട് . ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പതനത്തിന് കാരണമായേക്കാവുന്ന വിവിധ ഘടകങ്ങൾ ചുവടെ നൽകിയിരിക്കുന്നു .

അപൂർണ്ണമായ ക്ഷേത്രം

ചില ചരിത്രകാരന്മാർ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പതനത്തെക്കുറിച്ച് പറയുന്നത് ഇപ്രകാരമാണ് : ഇത് പണി കഴിപ്പിച്ച നരസിംഹദേവൻ ഒന്നാമൻ രാജാവിന്റെ അകാലത്തിലുള്ള മരണം കാരണം ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണം പാതി വഴിയിൽ മുടങ്ങി. ഏറെ നാൾ ഇങ്ങനെ പണികളൊന്നും നടക്കതെയായപ്പോൾ ക്ഷേത്രം തകർന്നു വീണു. പക്ഷേ ഈ വാദത്തിനു ചരിത്രപരമായി തെളിവുകളൊന്നുമില്ല . ഇതിന്റെ ഫലമായി അപൂർണ്ണമായ ഘടന കാലക്രമേണ തകർന്നു . പല ചരിത്രകാരന്മാരും പറയുന്നത് ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണം എ. ഡി 1253 ഇൽ തുടങ്ങി എ ഡി 1260 ഇൽ അവസാനിച്ചു എന്നാണ് . പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ മഡാല പഞ്ജിയുടെ രേഖകളിൽ നിന്നും എ ഡി 1278 മുതൽ 1282 വരെയാണ് ലങ്കുല നരസിംഹ ദേവ രാജാവ് ഭരിച്ചിരുന്നതെന്ന് ചില ചെമ്പ് ഫലകങ്ങളിൽ നിന്നും ഇത് വ്യക്തമാണ് . കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നിർമ്മാണം പൂർത്തിയായതായാണ് പല ചരിത്രകാരന്മാരുടെയും അഭിപ്രായം . അതിനാൽ നിർമ്മാണം പൂർത്തിയാകാത്തതിനാൽ ക്ഷേത്രം തകർന്നുവെന്ന വാദം ശരിയല്ല . കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നല്ല ഭാഗവും നശിച്ചു കഴിഞ്ഞു. പ്രധാന ശ്രീകോവിൽ ഇപ്പോൾ നിലവിലില്ല. ഇത് 1837 ൽ തകർന്നു വീണതായി അനുമാനിക്കപ്പെടുന്നു. ഇവിടെ നിന്നും കിട്ടിയ പലതരത്തിലുള്ള വിഗ്രഹങ്ങൾ, ജ്യാമിതീയ രൂപങ്ങൾ, എന്നിവ ആർക്കിയോളജിക്കൽ സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള ഒരു മ്യൂസിയത്തിൽ സൂക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. നാശത്തിന്റെ വക്കിലായ ഈ ക്ഷേത്രം ഇടിഞ്ഞു വീഴാതിരിക്കാനായി ഉൾഭാഗം കല്ലും മണ്ണും നിറച്ച് അടച്ചിരിക്കുകയാണ്. കൂടാതെ ക്ഷേത്രം ഇപ്പോൾ ഇരുമ്പ് പൈപ്പുകളാൽ താങ്ങി നിർത്തിയിരിക്കുന്നു.പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിന് ചുറ്റും ഇരുപത്തി രണ്ട് ഉപക്ഷേത്രങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇപ്പോൾ വൈഷ്ണവ ക്ഷേത്രവും മായാ ദേവീ ക്ഷേത്രവും മാത്രമേ അവശേഷിക്കുന്നുള്ളൂ . നടന മണ്ഡപം, ഭോഗ മണ്ഡപം, ജഗന്മോഹൻ മണ്ഡപം എന്നിവ ഇപ്പോഴും നില നിൽക്കുന്നു. ഇപ്പോൾ കാണപ്പെടുന്ന വലിയ സമുച്ചയമാണു ജഗന്മോഹൻ മണ്ഡപം .

കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മാതൃക. നിർമിച്ച കാലത്ത് ക്ഷേത്രം ഇങ്ങനെ ആയിരുന്നു.

കാന്തികപ്രഭാവമുള്ള കല്ലിന്റെ സാന്നിധ്യം

സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന് മുകളിൽ ഒരു കാന്തികപ്രഭാവമുള്ള കല്ലുണ്ടായിരുന്നു . അതിന്റെ കാന്തിക സ്വാധീനം കാരണം കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന് മുന്നിലുള്ള സമുദ്രത്തിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുന്ന കപ്പലുകൾ വഴി തെറ്റി സഞ്ചരിക്കുകയും നശിക്കുകയും ചെയ്തതായി വിവരിക്കുന്നു . സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന് മുകളിൽ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്ന കാന്തികപ്രഭാവമുള്ള കല്ലിന്റെ കാന്തിക സ്വാധീനം കാരണം കപ്പലുകൾക്ക് ദിശ കാണിക്കുന്നതിനായി ഘടിപ്പിച്ചിട്ടുള്ള കോമ്പസ് പ്രവർത്തനരഹിതമായി . അതിനാൽ കപ്പിത്തന്മാർക്ക് തങ്ങളുടെ കപ്പലുകൾ ശരിയായ ദിശയിലേക്ക് നയിക്കുന്നതിന് ബുദ്ധിമുട്ടുണ്ടായി . അതിനാൽ കപ്പൽ വഴി തെറ്റാതിരിക്കാൻ മുസ്ലീം കച്ചവടക്കാർ സൂര്യക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും കാന്തികപ്രഭാവമുള്ള കല്ല് എടുത്തുകളഞ്ഞു . ക്ഷേത്ര ഭിത്തിയിലെ എല്ലാ കല്ലുകളും സന്തുലിതമായി നിലനിർത്തുന്ന കേന്ദ്ര കല്ലായി ക്ഷേത്രത്തിലെ ഈ കാന്തികപ്രഭാവമുള്ള കല്ല് പ്രവർത്തിച്ചിരുന്നു . തന്മൂലം പരസ്പരം കാന്തികമായി ബന്ധപെട്ടു കിടന്ന കല്ലുകൾക്ക് സ്ഥാന ഭ്രംശം സംഭവിക്കുകയും ചെയ്തു. കാന്തിക മണ്ഡലം തകർന്നതോടെ ക്ഷേത്രം ക്രമേണ നശിച്ചു എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. എന്നാൽ ഇങ്ങനെയൊരു കാന്തിക മണ്ഡലം ഉണ്ടായിരുന്നതിന് ശാസ്ത്രീയമായ തെളിവുകളൊന്നും ലഭിച്ചിട്ടില്ല . അത്തരമൊരു പ്രസ്താവനയ്ക്ക് ചരിത്രത്തിൽ ഒരു രേഖയും ഇല്ല. ക്ഷേത്ര ശ്രീകോവിലിനു മുകളിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്ന ഒരു കല്ലിന് കാന്തിക ശക്തിയുണ്ടായിരുന്നതായി ചിലർ വാദിക്കുന്നു. ഈ കല്ല് വായുവിൽ ഉയർന്നു എങ്ങും തൊടാതെ നിൽക്കുകയായിരുന്നു എന്നും പറയപ്പെടുന്നു . ഈ കാന്തിക ശക്തിയുടെ ബലത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലായിരുന്നുവത്രേ ക്ഷേത്രം നിർമിച്ചത് .

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പവിത്രത

ധർമ്മപദന്റെ ഐതിഹ്യമനുസരിച്ച് , കിരീടധാരണം നടത്തിയതിന് തൊട്ടുപിന്നാലെ ക്ഷേത്രത്തിൽ വെച്ച് ധർമ്മപദൻ ആത്മഹത്യ ചെയ്തതിനാൽ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പവിത്രത നഷ്ടപ്പെടുകയും അത് ഒരു നിർഭാഗ്യകരമായ ഘടകമായി കണക്കാക്കപ്പെടുകയും അങ്ങനെ ക്ഷേത്രം നിരസിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തുവെന്ന് ചിലർ പറയുന്നു . മഡാല പഞ്ജിയിൽ ഇങ്ങനെ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് എന്തെന്നാൽ സൂര്യദേവൻ ക്ഷേത്രത്തിൽ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടുവെന്നും വർഷങ്ങളായി ആരാധിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും നിരവധി ചരിത്രകാരന്മാർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു. അതിനാൽ ഈ വാദവും സ്വീകാര്യമല്ല .

സുമന്യുവിന്റെ ശാപം

ഒറീസയിലെ മഹാകവിയായ ശ്രീ രാധനാഥ് റേയുടെ 'ചന്ദ്രഭാഗ' എന്ന കൃതിയിൽ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പതനത്തിന് കാരണമായ ഒരു കഥ വിവരിച്ചിട്ടുണ്ട് . സുമന്യു എന്ന റിഷിയുടെ മകളായ ചന്ദ്രഭാഗയോട് മോശമായി പെരുമാറിയതിന് സുമന്യു സൂര്യദേവനെ ശപിച്ചുവെന്ന് ഈ കൃതി പറയുന്നു. അതിനാൽ സൂര്യദേവന്റെ ക്ഷേത്രം താഴെ വീണു . എന്നാൽ അത്തരമൊരു സാങ്കൽപ്പിക കഥയെ ചരിത്രപരമായ ഒരു സംഭവമായി കണക്കാക്കാനാവില്ല .

നിർമ്മാണ തകരാറുകൾ

ചില എഞ്ചിനീയർമാരുടെ അഭിപ്രായം , പതിവുപോലെ ക്ഷേത്ര മതിലുകളുടെ നിർമ്മാണ പുരോഗതിക്കൊപ്പം, അതിന്റെ പുറത്തും അകത്തും മണൽ നിറച്ചിരുന്നു . മതിലുകളുടെ മർദ്ദത്തിന്റെ അസന്തുലിതാവസ്ഥ കാരണം അകത്തും പുറത്തും നിറഞ്ഞിരുന്ന മണൽ വൃത്തിയാക്കിയപ്പോൾ ക്ഷേത്രം താഴെ വീണു . എന്നാൽ ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിൽ സൂര്യദേവന്റെ സിംഹാസനം ഉണ്ടെന്ന് കണ്ടെത്തുമ്പോൾ പല പണ്ഡിതന്മാരും ഈ വാദത്തോട് യോജിക്കുന്നില്ല . സൂര്യക്ഷേത്രം പണിയുന്നതിൽ അത്തരമൊരു നടപടിക്രമം പിന്തുടർന്നുവെന്നും അവർ അംഗീകരിക്കുന്നില്ല . കൂടാതെ, പുതുതായി നിർമ്മിച്ച ക്ഷേത്രത്തിൽ സൂര്യദേവനെ ആരാധിച്ചിരുന്നതായി ചരിത്രപരമായ രേഖകളും ഉണ്ട് .

ഭൂകമ്പം

ഭൂകമ്പത്തെത്തുടർന്ന് ക്ഷേത്രം താഴെ വീണു എന്നാണ് ചില പണ്ഡിതരുടെ അഭിപ്രായം . ശക്തമായ ഭൂകമ്പം ഇത്രയും വലിയൊരു ഘടന പൊളിച്ചുമാറ്റുക എന്നത് അസാധ്യമല്ല . എന്നാൽ ഈ പ്രദേശത്ത് ഇത്തരമൊരു ഭൂകമ്പം ഉണ്ടായതിന് തെളിവുകളൊന്നുമില്ല . ക്ഷേത്രത്തിന്റെ അടിത്തറ ഒരു ദിശയിലും അടിച്ചമർന്നതിന്റെ ലക്ഷണമില്ല. ഇത്രയും ശക്തമായ ഭൂകമ്പം സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന്റെ പതനത്തിന് കാരണമായിരുന്നെങ്കിൽ , അത് കൊണാർക്ക് പ്രദേശത്തും ഒരു വിനാശമുണ്ടാക്കുമായിരുന്നു . ധർമ്മപദൻ , രാമചണ്ഡി , ബിസു മഹാരാണ എന്നിവരുടെ കഥ ഓർമ്മിച്ചതിനാൽ അത്തരമൊരു സംഭവം ജനങ്ങൾക്ക് ഓർമിക്കാതിരിക്കാൻ കഴിയുമായിരുന്നില്ല . അത്തരമൊരു വിനാശകരമായ പ്രസ്താവന ഒരിടത്തും ഇല്ല .

ഇടിമിന്നൽ

ഇടിമിന്നൽ ക്ഷേത്രത്തെ ബാധിച്ചുവെന്ന വാദവും സ്വീകാര്യമല്ല . ക്ഷേത്ര മതിലുകൾക്ക് 20 മുതൽ 25 അടി വരെ കട്ടി ഉള്ളതിനാൽ ഒരു ഇടിമിന്നലിനും അതിനെ ഏതെങ്കിലും തരത്തിൽ നശിപ്പിക്കാൻ കഴിയുകയില്ല .

ദുർബലമായ അടിത്തറ

ഇത്രയും ഭാരമുള്ള ഘടനയുടെ അടിത്തറ ദുർബലമായതിനാൽ ക്ഷേത്രം താഴെ വീണു എന്നും പറയപ്പെടുന്നു . എന്നാൽ നേരത്തെ പറഞ്ഞതുപോലെ , ഒരു നദി കടന്നുപോകുന്ന മലയിടുക്കിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥാപിച്ചത് . ഒരു ഭാഗത്തും താന്നു പോയതിന്റെ ലക്ഷണങ്ങളുമില്ല . അതിനാൽ ഈ വാദവും അടിസ്ഥാനരഹിതമാണ് .

പറക്കുന്ന സിംഹത്തിന്റെ ചിത്രം

പൂമുഖത്തിന് തൊട്ട് മുകളിലായി സൂര്യക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുകൾ ഭാഗത്ത് പറക്കുന്ന സിംഹം എന്ന് വിളിക്കുന്ന ഒരു സിംഹത്തിന്റെ വലിയ ചിത്രമുണ്ടെന്ന് ചില പണ്ഡിതന്മാർ അഭിപ്രായപ്പെട്ടുന്നു . ഇപ്പോൾ പറഞ്ഞ ചിത്രം മൂന്ന് സ്ഥലങ്ങളിൽ നിലത്ത് തകർന്ന അവസ്ഥയിൽ കിടക്കുന്നു. ക്ഷേത്ര ഭിത്തികളിൽ ഇത്രയും കനത്ത കല്ല് സ്ഥാപിച്ചതിനാൽ അത് മതിലിന്റെ അസന്തുലിതാവസ്ഥയ്ക്ക്കും മതിലിന്റെ തകർച്ചയ്ക്കും കാരണമായി . എന്നാൽ ഒരു നിഗമനത്തിലെത്തുന്നതിനുമുമ്പ് അത്തരമൊരു വാദം ഇനിയും ശ്രദ്ധാപൂർവ്വം അവലോകനം ചെയ്തിട്ടില്ല .

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തിടുക്കത്തിലുള്ള പൂർത്തീകരണം

നരസിംഹ ദേവ രാജാവ് ശില്പികളോട് നിശ്ചിത സമയത്തേക്കാൾ രണ്ടാഴ്ച മുമ്പുതന്നെ ക്ഷേത്രം പൂർത്തീകരിക്കാൻ ഉത്തരവിട്ടിട്ടുണ്ടെന്നും നിശ്ചിത സമയത്തിനുള്ളിൽ ക്ഷേത്രം പൂർത്തീകരിക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ടാൽ അവരെ വധിക്കുമെന്നും ധർമ്മപദന്റെ കഥയിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം . ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണത്തിന്റെ ആദ്യ സൂത്രധാരൻ ശിവേയി സാമന്തരായർ എന്നയാളായിരുന്നു . ഒരിക്കൽ, ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണം നേരത്തെ തീരുമാനിച്ച സമയത്തിനും മുന്പ് തീർക്കണമെന്ന് രാജാവ്‌ ഉത്തരവിട്ടു . അല്ലെങ്കിൽ മരണമായിരുന്നു ശിക്ഷ . എന്നാൽ തന്നെകൊണ്ട് അതിനു കഴിയില്ല എന്ന് സാമന്തരായർ രാജാവിനെ അറിയിച്ചതു പ്രകാരം രാജാവ്‌ ബിസു മഹാറാണയെ ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണ ചുമതല ഏൽപ്പിക്കുകയായിരുന്നു . തന്റെ മകനായിരുന്ന ധർമപാദരുടെ സഹായത്തോടെ ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണം പൂർത്തീകരിക്കാൻ ബിസു മഹാരണയ്ക്ക് കഴിഞ്ഞു . എന്നാൽ ക്ഷേത്രത്തിനു ധാരാളം പാകപ്പിഴകൾ ‍ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇത് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നാശത്തിനു കാരണമായി എന്നും ഒരു വാദമുണ്ട് . രാജാവിന്റെ ക്ഷേത്ര നിർമ്മാണത്തിലുള്ള തിടുക്കവു അവസാന നിമിഷത്തിൽ സൂത്രധാരനെ മാറ്റുന്നതും കാരണം ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുകൾഭാഗത്തുളള കല്ലിന്റെ സ്ഥാപനം അതിന്റെ താഴത്തെ ഭാഗങ്ങളുമായി വേഗത കൈവരിക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല . തൽഫലമായി ക്ഷേത്ര മതിലുകൾ ചുരുങ്ങിയ സമയത്തിനുള്ളിൽ അസന്തുലിതാവസ്ഥയിലായി .

കാലാപഹദ്ദ്

ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പതനവുമായി ബന്ധപെട്ട് ഏറ്റവും വിശ്വസനീയമായ കഥ ബംഗാൾ സുൽത്താൻ ആയിരുന്ന സുലൈമാൻ ഖാൻ ഖരാനിയുടെ മന്ത്രി കാലാപഹദ്ദുമായി ബന്ധപെട്ട് കിടക്കുന്നു . ഒറീസയുടെ ചരിത്രം അനുസരിച്ച് , കലാപഹാദ് 1508 ൽ ഒറീസ ആക്രമിച്ചു . ഒരു ഹിന്ദു ആയിരുന്ന ഇദ്ദേഹം മതം മാറി മുസ്ലിം ആകുകയായിരുന്നു . പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ മദാല പഞ്ജിയിൽ 1568 ൽ കലാപഹാദ് ഒറീസയെ ആക്രമിച്ചതായും ഒറീസയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഒരു ദുഷിച്ച സമയമാണെന്നും വിവരിച്ചിരിക്കുന്നു . ഇദ്ദേഹം കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രം ആക്രമിച്ചു . ദാദിനൗതിയുടെ സ്ഥലം മാറ്റി സ്ഥാപിച്ചു . ദാദിനൗതിയുടെ സ്ഥലംമാറ്റം മൂലം ക്ഷേത്രം ക്രമേണ ഇടിഞ്ഞുവീഴുകയും മുകസാലയുടെ മേൽക്കൂരയ്ക്കും കേടുപാടുകൾ സംഭവിക്കുകയും ചെയ്തു . ഈ സംഭവത്തിന്‌ ശേഷം ഒറീസ്സ മുസ്ലിം ഭരണത്തിന് കീഴിലായി. ഈ കാല ഘട്ടങ്ങളിൽ പലരും ക്ഷേത്രം ആക്രമിച്ചതായി തെളിവുകളുണ്ട്. വൈദേശിക ആക്രമണങ്ങളെ ഭയന്ന പുരിയിലെ പാണ്ഡ വംശജർ സൂര്യ വിഗ്രഹം കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും മാറ്റി മണ്ണിൽ കുഴിച്ചിട്ടു. വർഷങ്ങൾക്കു ശേഷം വിഗ്രഹം കുഴിച്ചെടുത്ത് പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിലെ ഇന്ദ്ര ക്ഷേത്രത്തിൽ സ്ഥാപിച്ചു. ഈ വിഗ്രഹം ഇപ്പോഴും പുരി ക്ഷേത്രത്തിൽ കാണാനാവും. എന്നാൽ ചില ചരിത്രകാരന്മാർ പറയുന്നത് വിഗ്രഹം കുഴിച്ചിട്ടതല്ലാതെ പുറത്തെടുക്കാൻ ഇതുവരെ സാധിച്ചിട്ടില്ല എന്നാണ് . അവരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ സുന്ദരവും ആകർഷകവുമായ സൂര്യ വിഗ്രഹം ഇപ്പോഴും കൊണാർക്കിന്റെ പരിസരത്തെവിടെയോ മണ്ണിൽ പൂണ്ടു കിടക്കുന്നുണ്ട്. ചിലരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഡൽഹിയിലെ നാഷണൽ മ്യൂസിയത്തിൽ കാണുന്ന സൂര്യ വിഗ്രഹം കൊണാർക്കിലെ സൂര്യ വിഗ്രഹമാണ്‌ . ഈ സംഭവങ്ങൾക്ക് ശേഷം സൂര്യാരാധന ഇവിടെ പൂർണമായും നിലച്ചു. ആരും ഇവിടം സന്ദർശിക്കാതായി. ഏറെ നാളുകൾക്കു ശേഷം ഇവിടം പൂർണമായും വിസ്മരിക്കപ്പെടുകയും ഈ പ്രദേശം മരുഭൂമി സമാനമാവുകയും ചെയ്തു. അനേക വർഷങ്ങളോളം ഈ നില തുടർന്നു. ഇവയെല്ലാം കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിനെ നാമാവശേഷമാക്കി. ഇവിടം മുഴുവൻ കാട് പിടിച്ചു കിടന്നു. കാലക്രമേണ വന്യ ജീവികളുടെ വിഹാര കേന്ദ്രമായി ഇവിടം മാറി. പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തോടെ കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രം അതിന്റെ എല്ലാ മാഹാത്മ്യങ്ങളും നശിച്ച് ഒരു അസ്ഥി പഞ്ചരം പോലെ നില കൊണ്ടു. പകൽ സമയങ്ങളിൽ പോലും ഇവിടം സന്ദർശിക്കാൻ പരിസരവാസികൾ ഭയപ്പെട്ടു. കടൽക്കൊള്ളക്കാരുടെ ആക്രമണം മൂലം കൊണാർക്കിലെ തുറമുഖവും അടച്ചു. സൂര്യാരാധനയുടെ മഹത്തായ ഒരു നഗരമായിരുന്നു കൊണാർക്ക്. എന്നാൽ ഈ പ്രവർത്തനങ്ങൾ അവസാനിപ്പിച്ചതിനുശേഷം, കൊണാർക്ക് വിജനമായ ഒരു സ്ഥലമായി മാറി , കാലക്രമേണ അത് കടൽക്കൊള്ളക്കാരുടെയും വന്യമൃഗങ്ങളുടെയും ഒരു മേഖലയായി മാറി. 1626-ൽ അന്നത്തെ ഖുർദ രാജാവായിരുന്ന പുരുഷോത്തം ദേവിന്റെ മകൻ രാജ നരസിംഹ ദേവ് സൂര്യവിഗ്രഹവും ചന്ദ്രവിഗ്രഹവും പുരിയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി . പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഒരു ക്ഷേത്രത്തിലാണ് ഇപ്പോൾ ഇവ കാണപ്പെടുന്നത്.ഖുർദ രാജാക്കന്മാരും മറ്റും കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും അനേകം വിഗ്രഹങ്ങളും ശിലകളും കടത്തികൊണ്ടു പോയിട്ടുണ്ട്. ചില രേഖകൾ പ്രകാരം, പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ ചില ഭാഗങ്ങൾ നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത് കൊണാർക്കിൽ നിന്നും കൊണ്ടുവന്ന ശിലകൾ ഉപയോഗിച്ചാണ്. ഇത് കൂടാതെ മനോഹരങ്ങളായിരുന്ന അനേകം ശില്പങ്ങളും ഒറിസയിലെ പല ഭാഗങ്ങളിലേക്കും മാറ്റപെട്ടു. ജഗന്മോഹൻ മണ്ഡപത്തിന് മുന്നിലായി പതിനെട്ട് അടിയോളം മുകളിൽ ഏകദേശം ഇരുപത്തിയേഴ് ടണ്ണോളം ഭാരവും ആറ് മീറ്റർ നീളവും ഒന്നര മീറ്ററോളം ഉയരവും ഉണ്ടായിരുന്ന നവഗ്രഹ ശില അതി സുന്ദരമായ ഒരു സൃഷ്ടിയായിരുന്നു. ഇതിൽ നവഗ്രഹങ്ങളുടെ രൂപങ്ങൾ വിവിധ ഭാവങ്ങളിൽ കൊത്തി വച്ചിരുന്നു. രണ്ടു നൂറ്റാണ്ടുകൾക്കു മുമ്പ് ബംഗാൾ സർക്കാർ ഈ ശിലയെ കൽക്കട്ടയിലേക്ക് മാറ്റാൻ ഒരു ശ്രമം നടത്തി. എന്നാൽ ഇതത്ര എളുപ്പമല്ലെന്ന് മനസ്സിലാക്കിയപ്പോൾ ഈ ശില രണ്ടായി പകുത്തു. പക്ഷേ എന്നിട്ടും ഇത് മാറ്റാൻ അവർക്ക് സാധിച്ചില്ല. പിന്നീട് ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്നും അര കിലോമീറ്റർ അകലെവരെ നീക്കാൻ സാധിച്ചു. ഇവിടെ ഈ ശില ഏകദേശം അറുപത് വർഷത്തോളം അനാഥമായി കിടന്നു. ഈയടുത്ത കാലത്ത് സർക്കാർ ഇതെടുത്ത് കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വെളിയിലായി തെക്ക് കിഴക്ക് ഭാഗത്ത് സ്ഥാപിക്കാൻ ഉത്തരവിട്ടു. ഇപ്പോൾ ഇതിവിടെ കാണാവുന്നതാണ്. എ. ഡി 1779 ൽ മറാത്ത ഭരണ കാലത്ത് കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുന്നിലുണ്ടായിരുന്ന അരുണ സ്തൂപം അവിടെ നിന്നും മാറ്റി പുരി ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുന്നിൽ സ്ഥാപിച്ചു. ഇപ്പോഴും ഈ സ്തൂപം അവിടെ കാണാനാകും . പുരി ക്ഷേത്രത്തിലെ മഡാല പഞ്ജിയിൽ 1028 ൽ രാജ നരസിംഹ ദേവ് കൊണാർക്കിലെ എല്ലാ ക്ഷേത്രങ്ങളും അളക്കാൻ ഉത്തരവിട്ടതായും കൊണാർക്കിലെ ക്ഷേത്രങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഒരു വിവരണം നൽകാനായും ആവശ്യപ്പെട്ടതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് . അളക്കുന്ന സമയത്ത് സൂര്യക്ഷേത്രം അതിന്റെ അമലക് ശില വരെ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു . അളന്നപ്പോൾ ക്ഷേത്രത്തിന് ഏകദേശം 200 അടി ഉയരമുണ്ടായിരുന്നു . കാലാപഹദ് അതിന്റെ കലാസ , ഏറ്റവും മുകൾ ഭാഗത്തെ കല്ല് , പദ്മ-ധ്വജം , മുകളിലെ കുറച്ച് ഭാഗങ്ങൾ എന്നിവ മാത്രമേ നശിപ്പിച്ചിരുന്നുള്ളൂ . ഏറ്റവും മുകൾ ഭാഗത്തെ കല്ല് നീക്കം ചെയ്തതിനാൽ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ സന്തുലിതാവസ്ഥ നഷ്ടപ്പെടുകയും ക്രമേണ താഴേക്ക് വീഴുകയും ചെയ്തു. കനത്ത കല്ലുകളുടെ അടികൊണ്ട് പൂമുഖത്തിന് കാര്യമായ നാശമുണ്ടാക്കി . കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിലെ നട മന്ദിരം അല്ലെങ്കിൽ നൃത്ത മണ്ഡപം അതിന്റെ യഥാർഥ രൂപത്തിൽ കൂടുതൽ കാലം ഉണ്ടായിരുന്നുവെന്നും മറാത്ത ഭരണകാലത്ത് ഇത് അനാവശ്യമായ ഒരു ഘടനയായി കണക്കാക്കിയാണ് ഇത് തകർന്നതെന്നും രേഘപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് . 1779 ൽ ഒരു മർഹട്ട സാധു കൊണാർക്കിൽ നിന്ന് അരുണ സതംഭം എടുത്തു പുരി ജഗന്നാഥ ക്ഷേത്രത്തിലെ സിംഹ കവാടത്തിന് മുന്നിലേയ്ക്ക്ക്ക് മാറ്റി സ്ഥാപിച്ചു . പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തോടെ കൊണാർക്കിന്റെ എല്ലാ മഹത്ത്വവും നഷ്ടപ്പെടുകയും ഇടതൂർന്ന വനത്തിലേക്ക് മാറുകയും ചെയ്തു . വിശാലമായ പകൽ വെളിച്ചത്തിൽ പോലും കൊണാർക്കിലേക്ക് പോകാൻ പ്രദേശവാസികൾ പോലും ഭയപ്പെട്ടിരുന്നുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.

കൊണാർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഇപ്പോഴുള്ള ദൃശ്യം

ഇവിടെ ആയിരുന്നു ശ്രീകോവിൽ നില നിന്നിരുന്നത്

കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിലെ രഥ ചക്രം .

പിന്നീട് പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാന കാലഘട്ടങ്ങളിൽ ഗവണ്മെന്റ് ഈ സ്ഥലം ഏറ്റെടുക്കുകയും സംരക്ഷണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ തുടങ്ങുകയും ചെയ്തു. ഇന്ന് സംസ്ഥാന കേന്ദ്ര ഗവണ്മെന്റുകൾ കൊണാർക്ക്‌ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ സംരക്ഷണത്തിൽ അതീവ ശ്രദ്ധ ചെലുത്തുന്നു. ഇന്ന് ഇന്ത്യക്ക് അകത്തും പുറത്തുമുള്ള ഒരുപാട് സന്ദർശകരെ ഈ ക്ഷേത്രം ആകർഷിക്കുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിൽ ആരാധന അനുവദിക്കണം എന്ന ആവശ്യം ഒറീസ്സയിലെ വിവിധ ഹിന്ദു സംഘടനകൾ ഉന്നയിച്ചു എങ്കിലും സർക്കാർ അത് തള്ളി കളയുകയാണു ചെയ്തത്.

ചിത്രശാല

പഴയകാലത്തെ വരകളും ചിത്രങ്ങളും

രണ്ട് യൂറോപ്യൻ ഓഫീസർമാരും ഒരു പട്ടിയും ക്ഷേത്രത്തിന്റെ അകം പരിശോധിക്കുന്നു (1812)
1820 ലെ ഒരു ജലഛായാചിത്രം. ഇതിൽ പ്രധാന ഗോപുരത്തിന്റ ഭാഗം നിൽക്കുന്നതായി കാണിച്ചിരിക്കുന്നു.
തെക്കുകിഴക്കുനിന്നുള്ള ഒരു ചിത്രം (c.1890).
ജഗന്നാധ ക്ഷേത്രത്തിലെ സിംഖവാടത്തിലെ അരുണസ്തംഭം 1870

ഇപ്പോഴത്തെ ഫോട്ടോകൾ

Nata mandir
Front view of Nata mandir
A simha-gaja at the entrance
One of the carved wheels
A close-up of a wheel
A weathered horse sculpture
A secondary statue of the Sun god
A sculpture on the temple wall
Mayadevi Temple at Konark
Sculpture of a crocodile head on Mayadevi Temple
Vaishnava Temple
Sanctum of the Vaishnava Temple
A plaque declaring Konark to be a World Heritage Site
A plaque declaring Konark to be the Kainapara of the Periplus. It puts the date of construction at c. 1250.
A close-up of a wheel
Carvings on the Sun temple
A sculpture on the temple wall
A sculpture of a crocodile head
A sculpture taken from the site at the British Museum
A simha-gaja at the entrance
Konark Sun Temple
Replica of Sun Temple at Gwalior
Elephants of Konark Temple
Close up of Wheel Axle
Ornated Wheel of the temple chariot
GajaNarasimha – Lion on Elephant at the Gateway