സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യ
സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യ ( Nepali: सुदूरपश्चिम प्रदेश, സുദുർപാഷ്ചിം പ്രവിശ്യ ) (പടിഞ്ഞാറൻ പ്രവിശ്യ ) 2015 സെപ്റ്റംബർ 20-ന് അംഗീകൃതമായ നേപ്പാളിന്റെ പുതിയ ഭരണഘടന മൂലം സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ട ഏഴ് പ്രവിശ്യകളിൽ ഒന്നാണ് [1] . ചൈനയുടെ വടക്ക് ടിബറ്റ് സ്വയംഭരണ പ്രദേശവും കിഴക്ക് കർണാലി പ്രവിശ്യയും ലുംബിനി പ്രവിശ്യയും പടിഞ്ഞാറ് ഇന്ത്യയുടെ കുമയൂണും തെക്ക് ഉത്തർപ്രദേശും അതിർത്തി പങ്കിടുന്നു. പ്രവിശ്യയുടെ വിസ്തീർണ്ണം 19,539 km 2 ആണ്- അതായത് നേപ്പാളിൻ്റെ മൊത്തം വിസ്തൃതിയുടെ ഏകദേശം 13.22%. തുടക്കത്തിൽ പ്രവിശ്യ നമ്പർ 7 എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ഈ പ്രവിശ്യയെ, പുതുതായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രൊവിൻഷ്യൽ അസംബ്ലി 2018 സെപ്റ്റംബറിൽ പ്രവിശ്യയുടെ സ്ഥിരം നാമമായി സുദുർപഷ്ചിം പ്രവിശ്യ എന്ന നാമം അംഗീകരിച്ചു [2] [3] ഈ പ്രവിശ്യ നേപ്പാളിലെ മുൻ ഫാർ-വെസ്റ്റേൺ ഡെവലപ്‌മെന്റ് റീജിയനുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ജനസംഖ്യയുടെയും സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയുടെയും അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള മൂന്ന് പ്രധാന നഗരങ്ങൾ ധംഗധി, ഭീംദത്ത (മഹേന്ദ്രനഗർ), ടികാപൂർ എന്നിവയാണ്. [4]
സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യ सुदूर-पश्चिम प्रदेश | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
പ്രവിശ്യ | ||||||||
സൈപാൽ പർവതം, ഘോടാഘോടി തടാകം, ശുക്ലപന്ത ദേശീയോദ്യാനത്തിലെ ചതുപ്പിലെ കലമാൻ, ബദിമാളിക ക്ഷേത്രം, ഖപ്താട് ക്ഷേത്രം, അപി പർവ്വതം | ||||||||
 സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയുടെ സ്ഥാനം | ||||||||
| Coordinates: 28°42′12″N 80°34′01″E / 28.70333°N 80.56694°E | ||||||||
| Country |  Nepal | |||||||
| Formation | 20 September 2015 | |||||||
| തലസ്ഥാനം | ധൻഗഡി | |||||||
| Districts | 9 | |||||||
| • ഭരണസമിതി | സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യ സർക്കാർ | |||||||
| • ഗവർണർ | ദേവ് രാജ് ജോഷി | |||||||
| • മുഖ്യമന്ത്രി | ത്രിലോചൻ ഭട്ട | |||||||
| • ആകെ | 19,515.52 ച.കി.മീ.(7,534.98 ച മൈ) | |||||||
| •റാങ്ക് | 6ആമത് | |||||||
(2021) | ||||||||
| • ആകെ | 27,11,270 | |||||||
| • റാങ്ക് | 5ആമത് | |||||||
| • ജനസാന്ദ്രത | 140/ച.കി.മീ.(360/ച മൈ) | |||||||
| • സാന്ദ്രതാ റാങ്ക് | 5ആമത് | |||||||
| Demonym(s) | Sudur Pashchimeli Nepali, Paschime Khasya | |||||||
| സമയമേഖല | UTC+5:45 | |||||||
| NP-SE | ||||||||
| Official language | നേപ്പാളി ഭാഷ | |||||||
| Other Official language(s) | 1. ഡോതെലി ഭാഷ, ഖാസ് 2. തരു ഭാഷ | |||||||
| HDI | 0.478 (low) | |||||||
| വെബ്സൈറ്റ് | sudurpashchim | |||||||
ചരിത്രം തിരുത്തുക
ഏകദേശം പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കുമയൂണിലെ കത്യുരി രാജ്യത്തിന്റെ ശിഥിലമായതിനു ശേഷം രൂപീകൃതമായ കുമയൂണിന്റെ വിദൂര പടിഞ്ഞാറൻ മേഖലയിലെ ഒരു പുരാതന രാജ്യമായിരുന്നു ദോതി. [5] കത്യുരി രാജ്യം അവിടുത്തെ എട്ട് രാജകുമാരന്മാർക്കായി വേണ്ടി എട്ട് നാട്ടുരാജ്യങ്ങളായി വിഭജിക്കപ്പെട്ടു. ആ എട്ട് വ്യത്യസ്ത നാട്ടുരാജ്യങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു ദോത്തി. ഈ എട്ട് നാട്ടുരാജ്യങ്ങളും വ്യത്യസ്ത സ്വതന്ത്ര രാജ്യങ്ങളായി പിന്നെ മാറുകയും ചെയ്തു; ബൈജ്നാഥ് -കത്യുരി, ദ്വാരഹത്ത്, ദോത്തി, ബാരാമണ്ടൽ, അസ്കോട്ട്, സിറ, സോറ, സുയി (കലി കുമയൂൺ). പിന്നീട്, പടിഞ്ഞാറ് രാംഗംഗയ്ക്കും ( ഉത്തരാഖണ്ഡ് ) കിഴക്ക് കർണാലിക്കും ഇടയിലുള്ള മുഴുവൻ ഭൂമിയും (ഇത് വിദൂര പടിഞ്ഞാറൻ പ്രദേശത്തെ നേപ്പാളിന്റെ മറ്റ് ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്ന് വേർതിരിക്കുന്നു), ദോത്തിയിലെ കത്യുരിസിലെ റൈക്കാസിന്റെ ഉത്ഭവത്തിന് ശേഷം റൈക്കകളുടെ കീഴിലായി. [6] മഹാകാളി സോണിലെ കാഞ്ചൻപൂർ ജില്ലയിലുള്ള "ബ്രഹ്മ ദേവ് മണ്ഡി" സ്ഥാപിച്ചത് കത്യുരി രാജാവായ ബ്രഹ്മദേവാണ്. [7]
നേപ്പാളിൽ പുതിയ പ്രവിശ്യകൾ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, ഈ പ്രവിശ്യയുടെ പ്രദേശം നേപ്പാളിന്റെ ഫാർ-വെസ്റ്റേൺ ഡെവലപ്‌മെന്റ് റീജിയൻ എന്നാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. ഈ പ്രവിശ്യ രൂപീകരിച്ചപ്പോൾ ഈ പ്രവിശ്യയിൽ മാറ്റങ്ങളൊന്നും വരുത്തിയിട്ടില്ല.
ദോത്തിയിലെ റൈക്കാസ് തിരുത്തുക
പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കത്യൂരി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പതനത്തിനുശേഷം ഖാസ് ദോത്തി രാജ്യത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായിരുന്നു നിരഞ്ജൻ മല്ല ദേവ്. കത്യുരി രാജ്യത്തിന്റെ അവസാനത്തെ കത്യുരിയുടെ മകനായിരുന്നു അദ്ദേഹം. [8]
ദോത്തിയിലെ രാജാക്കന്മാരെ റൈക്കാസ് (റൈങ്ക മഹാരാജ് എന്നും വിളിക്കുന്നു). [9] പിന്നീട്, കർണാലി സോണിലെ ഖാസ് മല്ലയെ തോൽപ്പിച്ച് റൈക്കാസിന് പടിഞ്ഞാറൻ പ്രദേശത്തും ദോത്തിയായിരുന്ന കുമയൂണിലും ശക്തമായ റൈക്കാസ് സാമ്രാജ്യം സ്ഥാപിക്കാൻ കഴിഞ്ഞു.
മുഗൾ അധിനിവേശം തിരുത്തുക
പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിൽ അക്ബറിന്റെ ഭരണകാലത്ത് മുഗളന്മാർ ദോത്തിയിലെ റൈക്കകളെ ആക്രമിച്ചിരുന്നു. അവർ റായ്ക രാജ്യത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായ അജമേരു ആക്രമിച്ചു. അജമേരു ഇപ്പോൾ നേപ്പാളിന്റെ പടിഞ്ഞാറൻ മേഖലയിലെ ദാദൽദുര ജില്ലയിലാണ് . ലഖ്‌നൗവിൽ താമസിച്ചിരുന്ന അക്ബറിന്റെ സൈനിക മേധാവി ആയിരുന്ന ഹുസൈൻ ഖാനാണ് ആക്രമണത്തിന് നേതൃത്വം നൽകിയത്. മുഗൾ സാമ്രാജ്യകാലത്തെ ഇന്തോ-പേർഷ്യൻ ചരിത്രകാരൻ, ലഖ്‌നൗവിലെ മുഗൾ സേനാ മേധാവി ഹുസിയാൻ ഖാൻ, റൈക്കാ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ സമ്പത്തിലും നിധികളിലും ആകൃഷ്ടനായി , അവിടം കൊള്ളയടിക്കാൻ ആഗ്രഹിച്ചു. ഇതായിരുന്നു ആക്രമണത്തിന് പിന്നിലെ ലക്ഷ്യം, പക്ഷേ അവർ വിജയിച്ചില്ല. [10]
ഗൂർഖകളുമായുള്ള സംഘർഷം തിരുത്തുക
നേപ്പാളിന്റെ ചരിത്രമനുസരിച്ച് 1790-ലെ ഗൂർഖ/ഖാസ് വിപുലീകരണ കാലഘട്ടത്തിൽ ഖാസ് ദോത്തി രാജ്യവും നേപ്പാളും ( ഖാസ് ഗൂർഖ രാജ്യം ) തമ്മിലുള്ള യുദ്ധത്തിന്റെ ചരിത്രപരമായ സ്ഥലം, സേതി നദിയുടെ തീരത്തുള്ള നാരി-ഡാങ് ആണ്. സ്വന്തം ഖാസ് ഗോർഖാലികൾക്കെതിരെ പോരാടുന്നതിന് ഖാസ് ദോത്തി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ആസ്ഥാനമായിരുന്നു ദുമ്രകോട്ട്.
ഖൈർഗഡ്-സിംഗായി സംസ്ഥാനം തിരുത്തുക
എഡി 1790-ൽ രാജാ ദീപ് ഷാഹി നേപ്പാളിൽ നിന്ന് പുറത്താക്കപ്പെട്ടു. ഔധിലെ തെരായിൽ (ഇപ്പോൾ ഇന്ത്യയിലെ ഉത്തർപ്രദേശിലെ ലഖിംപൂർ ഖേരി ജില്ലയിൽ) എത്തിയ അദ്ദേഹം ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയുടെ കീഴിൽ ഖൈരിഗഡിൽ ഖൈർഗഡ്-സിംഗായി സംസ്ഥാനം സ്ഥാപിച്ചു. [11] കാഞ്ചൻപൂർ പ്രഗന്ന (ഇന്നത്തെ കാഞ്ചൻപൂർ, കൈലാലി ജില്ലകൾ) അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ അല്ലെങ്കിൽ ജമീന്ദാരിയുടെ ഭാഗങ്ങൾ ആയിരുന്നു. ഖൈരിഗഡിലെ ബഞ്ചാരസിനെ പരാജയപ്പെടുത്തി ആ പർഗാനയിലും ഭുറിന്റെ ചില ഭാഗങ്ങളിലും സ്വയം നിലയുറപ്പിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം വിജയിച്ചു. ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷം 1947 ൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംസ്ഥാനം ഇന്ത്യയുമായി ലയിച്ചു.
സർക്കാരും ഭരണവും തിരുത്തുക
ഗവർണർ പ്രവിശ്യയുടെ തലവനായി പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ മുഖ്യമന്ത്രി പ്രവിശ്യാ ഗവൺമെന്റിന്റെ തലവനാണ്. ദിപായൽ ഹൈക്കോടതിയിലെ ചീഫ് ജഡ്ജിയാണ് ജുഡീഷ്യറിയുടെ തലവൻ. ഗംഗാ പ്രസാദ് യാദവ് (ഗവർണർ), ത്രിലോചൻ ഭട്ട (മുഖ്യമന്ത്രി), യജ്ഞ പ്രസാദ് ബസ്യാൽ എന്നിവരാണ് ഇപ്പോഴത്തെ ഗവർണറും മുഖ്യമന്ത്രിയും ചീഫ് ജഡ്ജും. [12] പ്രവിശ്യയിൽ 53 പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലി മണ്ഡലങ്ങളും 16 ജനപ്രതിനിധിസഭാ മണ്ഡലങ്ങളുമുണ്ട് .
നേപ്പാളിലെ മറ്റെല്ലാ പ്രവിശ്യകളെയും പോലെ സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയിലും ഒരു ഏകസഭമാത്രമുള്ള നിയമസഭയുണ്ട്. പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലിയുടെ കാലാവധി അഞ്ച് വർഷമാണ്. സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയുടെ പ്രവിശ്യാ അസംബ്ലി താൽകാലികമായി ദംഗധിയിലെ ജില്ലാ കോർഡിനേഷൻ കമ്മിറ്റി ഹാളിലാണ്.
ഭരണപരമായ ഉപവിഭാഗങ്ങൾ തിരുത്തുക
പ്രവിശ്യയെ ഒമ്പത് ജില്ലകളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു, അവ ചുവടെ പട്ടികപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ജില്ലാ കോർഡിനേഷൻ കമ്മിറ്റിയുടെ തലവനും ജില്ലാ അഡ്മിനിസ്ട്രേഷൻ ഓഫീസറുമാണ് ഒരു ജില്ലയുടെ ഭരണം നടത്തുന്നത്. ജില്ലകളെ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ അല്ലെങ്കിൽ ഗ്രാമീണ മുനിസിപ്പാലിറ്റികൾ എന്നിങ്ങനെ തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. മുനിസിപ്പാലിറ്റികളിൽ ഒരു സബ് മെട്രോപൊളിറ്റൻ നഗരവും 33 മുനിസിപ്പാലിറ്റികളും ഉൾപ്പെടുന്നു. പ്രവിശ്യയിൽ 54 ഗ്രാമീണ മുനിസിപ്പാലിറ്റികളുണ്ട്. [13]
- അച്ചം ജില്ല
- ബൈതാഡി ജില്ല
- ബജാങ് ജില്ല
- ബജുറ ജില്ല
- ദദെൽദുര ജില്ല
- ഡാർചുല ജില്ല
- ഡോട്ടി ജില്ല
- കൈലാലി ജില്ല
- കാഞ്ചൻപൂർ ജില്ല
ജനസംഖ്യാ തിരുത്തുക
സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയിലെ ജാതികൾ
സുദുർപശ്ചിം പ്രവിശ്യയിലെ ഭാഷകൾ (2011)
പ്രവിശ്യയിൽ 2,552,517 ജനസംഖ്യയുണ്ട്, ഇത് നേപ്പാളിലെ മൊത്തം ജനസംഖ്യയുടെ 9.63% ആണ്. ജനസാന്ദ്രത ഒരു ചതുരശ്ര കിലോമീറ്ററിന് ഏകദേശം 130 ആളുകളാണ്. പ്രവിശ്യയിൽ ജനസംഖ്യാ വളർച്ചാ നിരക്ക് 1.53% ആണ്. ലിംഗാനുപാതം 1000 സ്ത്രീകൾക്ക് 912 ആണ്, ആകെ 1,217,887 പുരുഷന്മാരും 1,334,630 സ്ത്രീകളും 2011 ൽ രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ പ്രദേശത്തെ നഗര ജനസംഖ്യ 1,504,279 (58.9%) ആണ്, ഗ്രാമീണ ജനസംഖ്യ 1,048,238 (41.1%) ആണ്. [14]
വംശീയ ഗ്രൂപ്പുകൾ തിരുത്തുക
ജനസംഖ്യയുടെ 44.09 % വരുന്ന ഖാസ്/ ഛേത്രിയാണ് ഏറ്റവും വലിയ തദ്ദേശീയ വിഭാഗങ്ങൾ. 17.15% വരുന്ന തരുവാണ് രണ്ടാം സ്ഥാനത്തുള്ളത്. ജനസംഖ്യയുടെ 11.90%, 7.22%, 4.40%, 2.56%, 1.67%, 1.17%, 1.01% എന്നിങ്ങനെ ഹിൽ ബ്രാഹ്മിൻ, കാമി, താക്കുരി, ദമായ്, സർക്കി, ലോഹർ, സന്യാസി എന്നിവയുൾപ്പെടെയുള്ള മറ്റ് ഖാസ് ഗ്രൂപ്പുകൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. ചില മഗറുകളും (2.18%) ഉണ്ട്. [15]
ഭാഷകൾ തിരുത്തുക
ജനസംഖ്യയുടെ ബഹുഭൂരിപക്ഷവും നേപ്പാളിയുമായി അടുത്ത ബന്ധമുള്ള ഭാഷാ ഇനങ്ങൾ സംസാരിക്കുന്നു. പക്ഷേ അവർക്ക് പരസ്പരം മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയില്ല. ബജൗരി, അച്ഛാമി തുടങ്ങിയ കിഴക്കൻ ഭാഷകൾ കർണാലി പ്രവിശ്യയിൽ സംസാരിക്കുന്ന ഖസ് ഭാഷയുമായി കൂടുതൽ അടുത്താണ്. പ്രവിശ്യയുടെ മധ്യഭാഗത്ത് സംസാരിക്കുന്ന ഡോട്ടേലിയാണ് പ്രവിശ്യയിലെ പ്രധാന ഭാഷാഭേദം, ഇത് അതിർത്തിയുടെ ഇന്ത്യൻ ഭാഗത്ത് സംസാരിക്കുന്ന കുമയോണിയുമായി അടുപ്പമുണ്ട്. 1950-കൾ വരെ, മലനിരകളിൽ നിന്ന് നിരവധി ഡോട്ടേലിയും നേപ്പാളിയും സംസാരിക്കുന്നവർ തെറായിയിലേക്ക് കുടിയേറുന്നത് വരെ ഏതാണ്ട് മുഴുവൻ തെരായ് ജനങ്ങളും തരു ഭാഷ സംസാരിച്ചു. പ്രാദേശിക തരു വകഭേദത്തിന് നേപ്പാളിയിൽ നിന്നും അതിർത്തിക്കപ്പുറം തെക്ക് സമതലങ്ങളിൽ സംസാരിക്കുന്ന ഹിന്ദി ഭാഷകളിൽ നിന്നും സ്വാധീനമുണ്ട്. ടിബറ്റിനടുത്തുള്ള ഉയർന്ന പർവതപ്രദേശങ്ങളിൽ ബയാങ്‌സി സംസാരിക്കുന്ന ചിലർ ഇപ്പോഴും ഉണ്ടെങ്കിലും, ഏറ്റവും വലിയ ചൈന-ടിബറ്റൻ ഭാഷ മഗർ ആണ്.
നേപ്പാളിലെ ഭാഷാ കമ്മീഷൻ പ്രവിശ്യയിൽ ഔദ്യോഗിക ഭാഷയായി ഡോട്ട്യാലിയും തരുവും ശുപാർശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പ്രവിശ്യയിലെ നിർദ്ദിഷ്ട പ്രദേശങ്ങൾക്കും പ്രത്യേക ആവശ്യങ്ങൾക്കുമായി ബൈതഡെലി, അച്ചാമി, ബജാംഗി എന്നിവ അധിക ഔദ്യോഗിക ഭാഷകളാക്കാനും കമ്മീഷൻ ശുപാർശ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. [16]
റഫറൻസുകൾ തിരുത്തുക
- ↑ "Nepal Provinces". statoids.com. Retrieved 21 March 2016.
- ↑ "Prov 7 named Sudurpashchim amid objection from NC, RJP". The Himalayan Times. 28 September 2018. Archived from the original on 2022-11-22. Retrieved 1 October 2018.
- ↑ "Province 7 named Sudurpashchim, Godawari capital". The Kathmandu Post. 28 September 2018. Archived from the original on 2019-04-12. Retrieved 1 October 2018.
- ↑ "Nepal Provinces". www.statoids.com.
- ↑ Dr.Y.S Kathoch, A New History of Uttarakhand; On Katyuri Dynasty "Around,13th Century Katyuri Dynasty established in Ranachulihat was broken into many sections" Doti was among them
- ↑ Advin T. Atkinson; Gazetteer Hindi Edition (2003); He wrote (Page 274) Whole territory to the east of Ram gang was belongs to Raikas during the late 16th century.
- ↑ Dr. Madam Chandra Bhatt; A New History of Uttarakhand (2006): " Champawat ke Chand Raja.
- ↑ Dr. Y.S Kathoch; A New History of Uttarakhand(2006). Founder of Doti was Niranjan Mall Dev..
- ↑ Badri Datt Pandey ; History of Kumaun (1937)
- ↑ "Kumaon History". Thekumaonhills.com. 29 March 1947. Archived from the original on 2020-02-19. Retrieved 4 June 2015.
- ↑ [1][പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി]
- ↑ "President of Nepal administers oath to Chiefs of seven provinces | DD News". ddnews.gov.in (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 27 April 2018.
- ↑ "स्थानिय तह". 103.69.124.141. Retrieved 27 April 2018.
- ↑ "Nepal Census 2011" (PDF). UN Stats.
- ↑ "National Data Portal-Nepal". nationaldata.gov.np. Retrieved 2021-05-26.
- ↑ "सरकारी कामकाजको भाषाका आधारहरूको निर्धारण तथा भाषासम्बन्धी सिफारिसहरू (पञ्चवर्षीय प्रतिवेदन- साराांश) २०७८" (PDF). Language Commission (in നേപ്പാളി). Language Commission of Nepal. Archived from the original (PDF) on 2021-09-06. Retrieved 28 October 2021.