ജെജകഭുക്തിയിലെ ചന്ദേലന്മാർ
ജെജകഭക്തിയിലെ ചണ്ഡേലന്മാർ മധ്യ ഇന്ത്യയിലെ ഒരു രാജവംശമായിരുന്നു. ഒൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിനും പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിനും ഇടയിൽ അവർ ബുണ്ടേൽഖണ്ഡ് പ്രദേശത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും (അന്ന് ജെജകഭുക്തി എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു) ഭരിച്ചു.
Chandelas of Jejakabhukti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 9th century CE–13th century CE | |||||||||
 Map of Asia in 1200 CE. Chandela kingdom is shown in central India. | |||||||||
| തലസ്ഥാനം | Khajuraho Kalanjara Mahoba | ||||||||
| പൊതുവായ ഭാഷകൾ | Sanskrit | ||||||||
| മതം | Hinduism Jainism | ||||||||
| ഭരണസമ്പ്രദായം | Monarchy | ||||||||
| ചരിത്രം | |||||||||
• Established | 9th century CE | ||||||||
• Disestablished | 13th century CE | ||||||||
| |||||||||
| Today part of | India | ||||||||
കന്യാകുബ്ജയിലെ (കാനൗജ്) ഗുർജാര-പ്രതിഹാരരുടെ സാമന്തരാജാക്കളായിരുന്നു ചന്ദേലന്മാർ ആദ്യം ഭരിച്ചിരുന്നത്. പത്താം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചന്ദേല ഭരണാധികാരി യശോവർമൻ പ്രതിഹാര ഭരണാധികാരം അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ടേയിരുന്നുവെങ്കിലും പ്രായോഗികമായി സ്വതന്ത്രനായി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമിയായ ധംഗയുടെ കാലമായപ്പോഴേക്കും ചണ്ഡേലന്മാർ ഒരു പരമാധികാര ശക്തിയായി മാറി. അവരുടെ ശക്തി ഉയർന്നു അവർ അയൽ രാജവംശങ്ങളുടെ, പ്രത്യേകിച്ച് കൂടെ യുദ്ധം കുറഞ്ഞിരിക്കുന്നു പരമരസ് ഓഫ് മാൽവ ആൻഡ് ജബല്പൂരിലെ ഓഫ് കലചൂരികൾക്ക് . 11-ആം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ, ചന്ദേല ഘജ്നവിദ്സ് ആൻഡ് ഘുരിദ്സ്ഉൾപ്പെടെവടക്കൻ മുസ്ലിം രാജവംശങ്ങളുടെ, ആക്രമണങ്ങൾ നേരിട്ടു . ചഹമന, ഗുരിദ് ആക്രമണങ്ങളെ തുടർന്ന് പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ ചന്ദേല ശക്തി ഫലപ്രദമായി അവസാനിച്ചു.
ചണ്ഡേലന്മാർ അവരുടെ കലയ്ക്കും വാസ്തുവിദ്യയ്ക്കും പേരുകേട്ടതാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് അവരുടെ യഥാർത്ഥ തലസ്ഥാനമായ ഖജുരാഹോയിലെ ക്ഷേത്രങ്ങൾക്ക്. അവരുടെ ശക്തികേന്ദ്രങ്ങളായ അജയ്ഗഡ്, കാളിഞ്ജർ, പിന്നീടുള്ള തലസ്ഥാനമായ മഹോബ എന്നിവയുൾപ്പെടെ നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങളും ജലാശയങ്ങളും കൊട്ടാരങ്ങളും കോട്ടകളും അവർ നിർമ്മിച്ചു.
ചരിത്രം
തിരുത്തുകആദ്യകാല ഭരണാധികാരികൾ
തിരുത്തുകചന്ദേലർ യഥാർത്ഥത്തിൽ ഗുർജാര-പ്രതിഹാരരുടെ സാമന്തന്മാരായിരുന്നു. [1] രാജവംശത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ നന്നുക (ആർസി 831-845 സിഇ) ഖജുരാഹോ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള ഒരു ചെറിയ രാജ്യത്തിന്റെ ഭരണാധികാരിയായിരുന്നു. [2]
ചന്ദേല ലിഖിതങ്ങൾ അനുസരിച്ച്, നന്നുകയുടെ പിൻഗാമിയായ വാക്പതി നിരവധി ശത്രുക്കളെ പരാജയപ്പെടുത്തി. [3] വക്പതിയുടെ പുത്രന്മാർ ജയശക്തി (ജെജ) ഉം വിജയശക്തി (വിജ) എന്നിവർ ചന്ദേല ശക്തി ശക്തിപ്പെടുത്തിയതും. [4] ഒരു മഹോബ ലിഖിതമനുസരിച്ച്, ചണ്ഡേല പ്രദേശത്തിന് ജയശക്തിയുടെ പേരിലാണ് "ജെജകഭക്തി" എന്ന് പേരിട്ടത്. [5] വിജയശക്തിയുടെ പിൻഗാമിയായ റാഹിലയ്ക്ക് സ്തുതിപരമായ ലിഖിതങ്ങളിൽ നിരവധി സൈനിക വിജയങ്ങൾ ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. [6] രഹില മകൻ ഹർഷൻ പ്രതിഹാര രാജാവായ മഹിപാലന്റെ ഭരണം പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട് , ഒരുപക്ഷേ അത് രാഷ്ട്രകൂട അധിനിവേശത്തിൽനിന്നൊ അവന്റെ അർഥസഹോദരനായ ഭൊജ രണ്ടാമനോടു മഹീപാലനുള്ള വൈരുദ്ധ്യം പരിഹരിക്കുന്നതിനോ ആകാം . [7]
- Nagara-style temples of Khajuraho
-
-
-
-
.jpg)
_(8638423582).jpg)
അധോഗതി
തിരുത്തുക
വിദ്യാധരന്റെ ഭരണത്തിന്റെ അവസാനത്തോടെ, ഗസ്നവിദ് അധിനിവേശങ്ങൾ ചന്ദേല രാജ്യത്തെ ദുർബലപ്പെടുത്തി. ഇത് മുതലെടുത്ത കലചൂരി രാജാവായ ഗാംഗേയ-ദേവ രാജ്യത്തിന്റെ കിഴക്കൻ ഭാഗങ്ങൾ കീഴടക്കി. [8] ചണ്ഡേല ലിഖിതങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത് വിദ്യാധരയുടെ പിൻഗാമിയായ വിജയപാലൻ (rc 1035-1050 CE) ഒരു യുദ്ധത്തിൽ ഗംഗേയയെ പരാജയപ്പെടുത്തി എന്നാണ്. [9] എന്നിരുന്നാലും, വിജയപാലന്റെ ഭരണകാലത്ത് ചന്തേല ശക്തി ക്ഷയിക്കാൻ തുടങ്ങി. [10] ഗ്വാളിയോറിലെ കച്ചപ്പഘടകൾ ഈ കാലയളവിൽ ചന്തേലരോടുള്ള കൂറ് ഉപേക്ഷിച്ചേക്കാം. [11]
കലയും വാസ്തുവിദ്യയും
തിരുത്തുകചന്തേലകൾ അവരുടെ കലയ്ക്കും വാസ്തുവിദ്യയ്ക്കും പേരുകേട്ടതാണ്. അവർ പല സ്ഥലങ്ങളിലും നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങളും ജലാശയങ്ങളും കൊട്ടാരങ്ങളും കോട്ടകളും കമ്മീഷൻ ചെയ്തു. അവരുടെ സാംസ്കാരിക നേട്ടങ്ങളുടെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ ഉദാഹരണമാണ് ഖജുരാഹോയിലെ ഹിന്ദു, ജൈന ക്ഷേത്രങ്ങൾ. ജയപുര-ദുർഗ (ആധുനിക അജയ്ഗഡ് ), കലഞ്ജര (ആധുനിക കലിഞ്ഞാർ ), മഹോത്സവ-നഗര (ആധുനിക മഹോബ ) എന്നിവയാണ് മറ്റ് മൂന്ന് പ്രധാന ചന്തേല കോട്ടകൾ. [12]
- Chandela architecture
-
ദുൽഹദേവോ ക്ഷേത്രം, ഖജുരാഹോ -
അജയ്ഗഡ് ക്ഷേത്രം -
മറ്റു ചെറിയ ചന്ദേലരജപുത്രരുടെ സൈറ്റുകൾ ഛംദ്പുര്, എന്നിവ ദെയൊഗട്ട്, ദുദഹി, കകദെഒ മദന്പുര് എന്നിവിടങ്ങളി;ൽ. [12]
- Chandela sculptures
-
ബ്രഹ്മാവും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാര്യ ഖജുരാഹോയും -
കല്ല് കൊത്തുപണി, അജയ്ഗഡ് -
ജൈന തീർത്ഥങ്കരന്മാരും സരസ്വതിയും, അജയ്ഗഡും -
ജൈന സ്വർഗ്ഗം, അജയ്ഗഡ് -
ജൈനശ്രമണർ, അജയ്ഗഡ് -
നിധി ചിഹ്നമുള്ള കന്നുകാലികൾ, അജയ്ഗഡ് -
പ്രിയപ്പെട്ട ദമ്പതികൾ, ഖജുരാഹോ -
സുരസുന്ദരി അപ്സര, ഖജുരാഹോ -
നൃത്തം ചെയ്യുന്ന ഗണേശൻ, ഖജുരാഹോ -
സുരസുന്ദരിയും വയലയും, ഖജുരാഹോ -
കണ്ടരിയ മഹാദേവ ക്ഷേത്രത്തിലെ കൊത്തുപണികൾ -
പാർശ്വനാഥ ക്ഷേത്ര കൊത്തുപണികൾ -
ലക്ഷ്മണ ക്ഷേത്ര കൊത്തുപണികൾ
_(8638391942).jpg)
_(8503001895).jpg)
_(8638393390).jpg)
_(8498182643).jpg)
ഭരണാധികാരികളുടെ പട്ടിക
തിരുത്തുകഎപ്പിഗ്രാഫിക് രേഖകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കി, ചരിത്രകാരന്മാർ ജെജാകഭുക്തിയുടെ ചന്തേല ഭരണാധികാരികളുടെ ഇനിപ്പറയുന്ന പട്ടിക കൊണ്ടുവന്നു ( ബ്രാക്കറ്റിലുള്ള IAST പേരുകൾ): [14] [15]
- നന്നുക, സി. 831-845 CE
- വാക്പതി (വാക്പതി), സി. 845-865 CE
- ജയശക്തി (ജയശക്തി) ഉം വിജയശക്തി (വിജയശക്തി), സി. 865-885 CE
- റാഹില (റാഹില), സി. 885-905 CE
- ശ്രീ ഹർഷ (śri Harśa), സി. 905-925 CE
- യശോ-വർമൻ (യാനോവർമൻ), സി. 925-950 CE
- ധംഗ-ദേവ (ധാഗദേവ), സി. 950-999 CE
- യെസ്-ദേവ (ഗംഡദെവ), സി. 999-1002 CE
- വിദ്യാധര (വിദ്യാധര), സി. 1003-1035 സിഇ
- വിജയ-പാലാ (വിജയപാല), സി. 1035-1050 CE
- ദേവ-വർമൻ, സി. 1050-1060 സിഇ
- കീർത്തി-വർമൻ (കാർത്തിവർമൻ), സി. 1060-1100 CE
- സല്ലക്ഷൻ-വർമ്മൻ (സല്ലാക്ഷവർമ്മൻ), സി. 1100-1110 സിഇ
- ജയ-വർമൻ, സി. 1110-1120 CE
- പൃഥ്വി-വർമൻ (പത്മവർമ്മൻ), സി. 1120-1128 CE
- മദന-വർമൻ, സി. 1128-1165 CE
- യാശോ-വർമൻ രണ്ടാമൻ (c. 1164-65 CE); വളരെ ചുരുങ്ങിയ കാലം ഭരിക്കുകയോ ഭരിക്കുകയോ ചെയ്തില്ല
- പരമാർദി-ദേവ, സി. 1165-1203 CE
- ട്രൈലോക്യ-വർമൻ, സി. 1203-1245 CE
- വീര-വർമ്മൻ (വീരവര്മന്), സി. 1245-1285 CE
- ഭോജ-വർമൻ, സി. 1285-1288 CE
- ഹമ്മിറ-വർമൻ (ഹമ്മരവർമൻ), സി. 1288-1311 CE
- വിര-വർമൻ രണ്ടാമൻ (താഴ്ന്ന സ്ഥാനപ്പേരുകളുള്ള ഒരു അവ്യക്തമായ ഭരണാധികാരി, 1315 CE ലിഖിതം മാത്രം സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തി) [16]
അവലംബം
തിരുത്തുക- ↑ Radhey Shyam Chaurasia, History of Ancient India: Earliest Times to 1000 A. D.
- ↑ Sailendra Sen (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus. p. 22. ISBN 978-93-80607-34-4.
- ↑ Sisirkumar Mitra 1977, പുറങ്ങൾ. 27–28.
- ↑ Sisirkumar Mitra 1977, പുറം. 30.
- ↑ R. K. Dikshit 1976, പുറം. 28.
- ↑ R. K. Dikshit 1976, പുറങ്ങൾ. 30–31.
- ↑ R. K. Dikshit 1976, പുറങ്ങൾ. 32–35.
- ↑ Sisirkumar Mitra 1977, പുറങ്ങൾ. 89–90.
- ↑ Sisirkumar Mitra 1977, പുറം. 88.
- ↑ R. K. Dikshit 1976, പുറം. 101.
- ↑ Sisirkumar Mitra 1977, പുറം. 90.
- ↑ 12.0 12.1 Sushil Kumar Sullerey 2004, പുറം. 17.
- ↑ Harihar Vitthal Trivedi 1991, പുറങ്ങൾ. 335–552.
- ↑ R. K. Dikshit 1976, പുറം. 25.
- ↑ Sushil Kumar Sullerey 2004, പുറം. 25.
- ↑ Peter Jackson 2003, പുറം. 199.
ഗ്രന്ഥസൂചിക
തിരുത്തുക- Harihar Vitthal Trivedi (1991). Inscriptions of the Paramāras (Part 2). Corpus Inscriptionum Indicarum Volume VII: Inscriptions of the Paramāras, Chandēllas, Kachchapaghātas, and two minor dynasties. Archaeological Survey of India.
- Om Prakash Misra (2003). Archaeological Excavations in Central India: Madhya Pradesh and Chhattisgarh. Mittal Publications. ISBN 978-81-7099-874-7.
- Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3.
- R. K. Dikshit (1976). The Candellas of Jejākabhukti. Abhinav. ISBN 9788170170464.
- Romila Thapar (2013). The Past Before Us. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-72651-2.
- Sisirkumar Mitra (1977). The Early Rulers of Khajurāho. Motilal Banarsidass. ISBN 9788120819979.
- Sushil Kumar Sullerey (2004). Chandella Art. Aakar Books. ISBN 978-81-87879-32-9.
ബാഹ്യ ലിങ്കുകൾ
തിരുത്തുക
Chandelas of Jejakabhukti എന്ന വിഷയവുമായി ബന്ധമുള്ള കൂടുതൽ പ്രമാണങ്ങൾ (വിക്കിമീഡിയ കോമൺസിൽ)
