അഭിനന്ദൻ

രാമചരിതം എന്ന സംസ്കൃതമഹാകാവ്യത്തിന്റെ കർത്താവാണ് അഭിനന്ദൻ. ഗൌഡാഭിനന്ദൻ, ശതാനന്ദി, ആര്യാവിലാസൻ, വിലാസൻ എന്നീ പേരുകളും ഇദ്ദേഹത്തിനുണ്ട്.

ജീവിതകാലം

എ.ഡി. 11-ആം ശതകത്തിന്റെ പൂർവാർധത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്നുവെന്ന് മിക്കവാറും തീർച്ചപ്പെട്ടിട്ടുള്ള സോഡ്ഢലന്റെ ഉദയസുന്ദരീകഥ എന്ന ചമ്പുകാവ്യമാണ് അഭിനന്ദനെപ്പറ്റി പരാമർശിക്കുന്ന കൃതികളിൽ ഏറ്റവും പ്രാചീനം. ബംഗാളിലെ പാലരാജവംശത്തിലെ ധർമപാലനെയും ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ പുത്രൻ ദേവപാലനെയും അഭിനന്ദൻ തന്റെ കൃതിയിൽ പ്രശംസിക്കുന്നുണ്ട്. ഈ രണ്ടു രാജാക്കന്മാരുടെയും ജീവിതകാലം എ.ഡി. 800-നും 900-നും ഇടയ്ക്കാണ്. ഹാരവർഷനെന്നും യുവരാജനെന്നും കൂടി പേരുള്ള ദേവപാലൻ അഭിനന്ദന്റെ രക്ഷാധികാരിയായിരുന്നു. ഇതിൽ നിന്ന് എ.ഡി. 9-ആം ശതകത്തിന്റെ ഉത്തരാർധത്തിലായിരുന്നു അഭിനന്ദൻ ജീവിച്ചിരുന്നത് എന്ന് അനുമാനിക്കാം.

ബംഗാളി കവി

അഭിനന്ദന്റെ കൃതികളിൽനിന്നും ഉദ്ധാരണങ്ങൾ സ്വീകരിച്ചിട്ടുള്ളവർ അധികവും ബംഗാളി ഗ്രന്ഥകാരന്മാരാണ്. അഭിനന്ദൻ, ആര്യാവിലാസൻ എന്ന പേർ സ്വീകരിച്ചത് ഇദ്ദേഹം ബംഗാളിന്റെ ഇഷ്ടദേവതയായ ആര്യാദേവിയുടെ ആരാധകനായിരുന്നതുകൊണ്ടാവണം. ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ പിതാവ് ശതാനന്ദൻ എന്നൊരാളായിരുന്നു എന്ന് രാമചരിതത്തിൽനിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. ഈ ശതാനന്ദൻ ബംഗാളി ഗ്രന്ഥകാരൻമാർക്ക് സമ്മതനായ ഒരു കവിയായിരുന്നു. ഈ സാഹചര്യങ്ങളെല്ലാം, അഭിനന്ദൻ ഒരു ബംഗാളിയായിരുന്നു എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

അഭിനന്ദന്റെ പ്രശസ്തി ബംഗാളിൽ മാത്രമല്ല വിദേശങ്ങളിലും വ്യാപിച്ചിരുന്നു. കാശ്മീരിലെ മഹിമഭട്ടനും ധാരയിലെ ഭോജനും ദക്ഷിണാപഥത്തിലെ സോഡ്ഢലനുമെല്ലാം അഭിനന്ദന്റെ കൃതികളിൽനിന്ന് ധാരാളം പദ്യങ്ങൾ ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവർ തങ്ങളുടെ കവിതാസമാഹാരങ്ങളിലും അലങ്കാരഗ്രന്ഥങ്ങളിലും മാന്യമായ ഒരു സ്ഥാനമാണ് അഭിനന്ദനു നല്കിയിട്ടുള്ളത്. കാളിദാസനും ബാണനും വാക്പതിരാജനും തുല്യമായ സ്ഥാനംതന്നെ സോഡ്ഢലൻ ഇദ്ദേഹത്തിനു കല്പിച്ചുകൊടുത്തിരിക്കുന്നു.

“ വാഗീശ്വരം ഹന്ത ഭജേ∫ഭിനന്ദം
അർഥേശ്വരം വാക്പതിരാജമീഡേ
രസേശ്വരം സ്തൌമി ച കാളിദാസം
ബാണം തു സർവേശ്വരമാനതോ∫സ്മി ”

(ഞാൻ വാഗീശ്വരനായ അഭിനന്ദനെ ഭജിക്കുകയും അർഥേശ്വരനായ വാക്പതിരാജനെ വന്ദിക്കുകയും രസേശ്വരനായ കാളിദാസനെ സ്തുതിക്കുകയും സർവേശ്വരനായ ബാണനെ നമസ്കരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.)

അഭിനന്ദന്റെ കൃതി

അഭിനന്ദന്റെ കൃതിയായി രാമചരിതം മഹാകാവ്യം മാത്രമേ ലഭിച്ചിട്ടുള്ളൂ. രാമായണകഥയാണ് അതിലെ പ്രതിപാദ്യം. 1930-ൽ ബറോഡയിലെ ഓറിയന്റൽ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിൽനിന്നാണ് ഈ ഗ്രന്ഥം ആദ്യമായി അച്ചടിച്ചു പ്രസിദ്ധപ്പെടുത്തിയത്.

40 സർഗങ്ങളുള്ള ഒരു ബൃഹത്കാവ്യമാണ് രാമചരിതം. ഇതിൽ 36 സർഗങ്ങളേ അഭിനന്ദൻ എഴുതിയിട്ടുള്ളു. പക്ഷേ, കഥ അത്രയുംകൊണ്ട് പൂർണമാകുന്നില്ല; യുദ്ധകാണ്ഡത്തിലെ കുംഭനികുംഭവധത്തോടുകൂടി അഭിനന്ദന്റെ രചന അവസാനിക്കുന്നു. പിന്നീട് രാവണനിഗ്രഹം കഴിഞ്ഞ് സീതയുടെ പരിശുദ്ധി പരീക്ഷിക്കപ്പെടുന്നതുവരെയുള്ള കഥ ഉൾക്കൊള്ളിച്ച് നാലു സർഗങ്ങളായി ഒരു പരിശിഷ്ടം ആരോ എഴുതിച്ചേർത്തിട്ടുണ്ട്. ഈ നാലു സർഗങ്ങളിൽവച്ച് ഭേദപ്പെട്ട നിലവാരമുള്ള നാലാം സർഗവും അപൂർണമായ നിലയിലാണ് അവസാനിക്കുന്നത്. അഭിനന്ദൻ അവസാനിപ്പിച്ചേടത്തുനിന്നും തുടങ്ങി രാമന്റെ പട്ടാഭിഷേകം വരെയുള്ള കഥ ആഖ്യാനം ചെയ്യുന്ന നാലു സർഗങ്ങളുള്ള മറ്റൊരു പരിശിഷ്ടവും ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. മഹ? ശ്രീദേവപാലന്റെ മകനും ഗുജറാത്തുകാരനെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്ന കവിയുമായ ഒരു ഭീമനാണ് ഈ രണ്ടാമത്തെ പരിശിഷ്ടത്തിന്റെ കർത്താവ്. രണ്ടു പരിശിഷ്ടവും അഭിനന്ദന്റെ കവിതയോട് കിടനില്ക്കുന്നവയല്ല.

രാമായണകഥ മുഴുവൻ പറയാനല്ല അഭിനന്ദൻ തുനിഞ്ഞിട്ടുള്ളത്. ബാലിവധം വരെയുള്ള കഥ ഉപേക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നു. വിരഹാർത്തനായ ശ്രീരാമനെ അവതരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടാണ് രാമചരിതം തുടങ്ങുന്നത്. മഴക്കാലം തീർന്നിട്ടും കണ്ണീരുപെയ്തു തീരാത്ത മുഖവും സഖ്യത്തിലേർപ്പെട്ട സുഗ്രീവൻ വരാൻ വൈകുന്നതുകൊണ്ട് സംശയിക്കുന്ന ഹൃദയവുമായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന ശ്രീരാമൻ വായനക്കാരുടെ ശ്രദ്ധ വളരെവേഗം പിടിച്ചുപറ്റുന്നു. വിയോഗവും ദുഃഖവും വർണിക്കുവാൻ പ്രത്യേക താത്പര്യം അഭിനന്ദനുണ്ട്. അനുവാചകർക്ക് ആഭിമുഖ്യം ജനിപ്പിക്കാനായി വാല്മീകി രാമായണത്തിൽനിന്ന് ചില മാറ്റങ്ങൾ വരുത്താനും ഇദ്ദേഹം മടിച്ചിട്ടില്ല. വരാൻ വൈകുന്ന സുഗ്രീവനെ വിളിക്കാൻ ലക്ഷ്മണനെ അയയ്ക്കാതിരിക്കുന്നതും സുഗ്രീവൻ സൈന്യസമേതനായി സ്വയം വന്നുചേരുന്നതും സേവനസന്നദ്ധതയില്ലെങ്കിൽ സൈന്യവുമായി തിരിച്ചുപൊയ്ക്കൊള്ളാൻ സുഗ്രീവനോട് രാമൻ പറയുന്നതുമെല്ലാം ഇതിനുദാഹരണങ്ങളാണ്.

നാടകീയ സന്ദർഭങ്ങൾ, സമുചിതമായ അലങ്കാരങ്ങൾ, അയത്നലളിതമായ ശൈലി എന്നിവയുടെ ഉചിതമായ പ്രയോഗം രാമചരിതത്തിന്റെ സവിശേഷതയാണ്.

ചില പ്രാചീന കാവ്യസമാഹാരങ്ങൾ അഭിനന്ദന്റേതായി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ള പദ്യങ്ങൾ രാമചരിതത്തിൽ ഇല്ലാത്തവയാണ്. അതുകൊണ്ട് മറ്റു കൃതികളും അഭിനന്ദന്റെ വകയായി ഉണ്ടായിരുന്നിരിക്കണം എന്ന് അനുമാനിക്കാം. പക്ഷേ, രാമചരിതമല്ലാതെ വേറൊന്നും കണ്ടുകിട്ടിയിട്ടില്ല.

മറ്റൊരു അഭിനന്ദൻ

ന്യായശാസ്ത്രജ്ഞനും ന്യായമഞ്ജരീകാരനുമായ ജയന്തഭട്ടന്റെ പുത്രനായ മറ്റൊരു അഭിനന്ദനും സംസ്കൃതസാഹിത്യത്തിൽ ശ്രദ്ധേയനായിട്ടുണ്ട്. കാശ്മീരത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ഒരു സംസ്കൃതകവിയായ ഇദ്ദേഹം കാദംബരീകഥാസാരം എന്ന പദ്യകൃതിയുടെ കർത്താവാണ്.

എ.ഡി. 1000- മുതലുള്ള നാലു ശതകങ്ങളിലെ ഗ്രന്ഥകാരന്മാരാണ് അഭിനന്ദന്റെ കൃതികളിൽനിന്ന് പദ്യങ്ങളുദ്ധരിച്ചിട്ടുള്ളത്. അതുകൊണ്ട് 11-ആം ശതകത്തിനു മുൻപാണ് അഭിനന്ദൻ ജീവിച്ചിരുന്നതെന്നു സിദ്ധിക്കുന്നു. ബംഗാളിയായ അഭിനന്ദന്റെ കാലത്തോടടുപ്പിച്ച്, 10-ആം ശതകത്തിന്റെ പൂർവാർധമായിരിക്കണം ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലം എന്ന് പണ്ഡിതന്മാർ ഊഹിക്കുന്നു.

അഭിനന്ദന്റെ പൂർവികനായ ശക്തി, ബംഗാൾ (ഗൌഡ) ദേശക്കാരനായിരുന്നു. വിവാഹബന്ധം വഴി ഇദ്ദേഹം കാശ്മീരത്തിൽ കുടിയേറിപ്പാർത്തു. ശക്തിക്കുശേഷം അഞ്ചാറു തലമുറ കഴിഞ്ഞു ജനിച്ച അഭിനന്ദൻ കാശ്മീർകാരനായി. പക്ഷേ, മൂലകുടുംബം ഗൌഡദേശത്തിലായിരുന്നതുകൊണ്ട് ഗൌഢാഭിനന്ദൻ എന്ന പേര് ഈ കവിക്കും യോജിക്കും.

ശക്തിയുടെ പൌത്രൻ ശക്തിസ്വാമി, ശക്തിസ്വാമിയുടെ മകൻ കല്യാണസ്വാമിയുടെ പൌത്രൻ ജയന്തഭട്ടൻ, ജയന്തഭട്ടന്റെ പുത്രൻ അഭിനന്ദൻ എന്നിങ്ങനെയാണ് തന്റെ കുലപരമ്പരയെക്കുറിച്ച് അഭിനന്ദൻ തന്നെ കാദംബരികഥാസാരത്തിൽ വിവരിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഇവരിൽ ജയന്തഭട്ടൻ ന്യായമഞ്ജരി എന്ന ന്യായശാസ്ത്രഗ്രന്ഥം രചിച്ചയാൾ എന്ന നിലയിലും ശക്തിസ്വാമി കാർക്കോടക രാജവംശീയനായ ലളിതാദിത്യമുക്താപീഡന്റെ മന്ത്രി എന്ന നിലയിലും പ്രസിദ്ധരാണ്.

കൃതികൾ

കാദംബരീകഥാസാരവും ലഘുയോഗവാസിഷ്ഠവുമാണ് ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ കൃതികൾ. കാദംബരീകഥാസാരം ബാണഭട്ടന്റെ കാദംബരി എന്ന ബൃഹത്തായ ആഖ്യായികയുടെ കാവ്യരൂപത്തിലുള്ള സംഗ്രഹമാണ്.

ലഘുയോഗവാസിഷ്ഠം വാല്മീകിയുടേതെന്നു വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്ന യോഗവാസിഷ്ഠത്തിന്റെ സംക്ഷേപമാണ്. 32,000 പദ്യങ്ങളുള്ള യോഗവാസിഷ്ഠത്തിൽ 6,000 പദ്യങ്ങൾ ഉദ്ധരിച്ചു രൂപപ്പെടുത്തിയിട്ടുള്ളതാണ് ഈ കൃതി. വൈരാഗ്യം, മുമുക്ഷു, വ്യവഹാരം, ഉത്പത്തി, സ്ഥിതി, ഉപശമം, നിർവാണം എന്ന് യോഗവാസിഷ്ഠത്തിനുള്ള ആറു പ്രകാരങ്ങൾക്ക് ആത്മസുഖൻ, വാസിഷ്ഠചന്ദ്രിക എന്നും ബാക്കി മൂന്നു പ്രകരണങ്ങൾക്ക് മുമ്മഡിദേവൻ സംസാരതരണി എന്നും വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. സംസ്കൃതസാഹിത്യചരിത്രകാരന്മാരായ എ.ബി. കീത്ത്, വി. വരദാചാരി തുടങ്ങിയവർ ഈ കൃതിക്ക് യോഗവാസിഷ്ഠസാരം എന്നാണ് പേരു കൊടുത്തിരിക്കുന്നത്. പക്ഷേ, അജ്ഞാതനാമാവായ ഒരു ഗ്രന്ഥകാരൻ ഇരുന്നൂറു പദ്യങ്ങളിലായി രചിച്ചിട്ടുള്ള മറ്റൊരു ഗ്രന്ഥത്തിന്റെ പേരാണ് യോഗവാസിഷ്ഠസാരം എന്ന് ഡോ. ബി.എൽ. അത്രേയ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നു.

കടപ്പാട്: കേരള സർക്കാർ ഗ്നൂ സ്വതന്ത്ര പ്രസിദ്ധീകരണാനുമതി പ്രകാരം ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച മലയാളം സർ‌വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിലെ അഭിനന്ദൻ എന്ന ലേഖനത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കം ഈ ലേഖനത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക് പകർത്തിയതിന് ശേഷം പ്രസ്തുത ഉള്ളടക്കത്തിന് സാരമായ മാറ്റങ്ങൾ വന്നിട്ടുണ്ടാകാം.