വിക്കിപീഡിയ

2020 ലെ ചൈന - ഇന്ത്യ ഏറ്റുമുട്ടൽ

2020 ചൈന-ഇന്ത്യ ഏറ്റുമുട്ടലുകൾ ചൈനയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള സൈനിക നിലപാടിന്റെ ഭാഗമാണ്. 2020 മേയ് 5 മുതൽ ചൈന-ഇന്ത്യൻ സൈനികർ ചൈന-ഇന്ത്യൻ അതിർത്തിയിലെ സ്ഥലങ്ങളിൽ ആക്രമണാത്മക നടപടികളിലും മുഖാമുഖങ്ങളിലും ഏറ്റുമുട്ടലുകളിലും ഏർപ്പെട്ടിരുന്നു. 2020 ജൂൺ 16 ന്‌ നടത്തിയ പോരാട്ടത്തിൽ 20 ഇന്ത്യൻ സൈനികർ (ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ ഉൾപ്പെടെ)[8] മരിച്ചു.ഇതുവരെ 43 ചൈനീസ് സൈനികർ മരണമടഞ്ഞിട്ടുണ്ടെന്നും[6] (ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെ മരണം ഉൾപ്പെടെ)നിരവധി സൈനികർക്ക് പരിക്കേറ്റതായും ഇന്ത്യൻ മാധ്യമ വൃത്തങ്ങൾ അവകാശപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.[9][10]ലഡാക്കിലെ പാങ്കോംഗ് തടാകത്തിനും സിക്കിമിലെ നാഥു ലാ ചുരത്തിനും സമീപമാണ് സംഭവങ്ങൾ. കൂടാതെ കിഴക്കൻ ലഡാക്കിലെ സ്ഥലങ്ങളിൽ1962 ലെ ചൈന-ഇന്ത്യൻ യുദ്ധത്തിൽ തുടരുന്ന യഥാർത്ഥ നിയന്ത്രണ രേഖയ്ക്കൊപ്പം (എൽ‌എസി) യുദ്ധസമാനമായ അന്തരീക്ഷമാണ് നടക്കുന്നത്.ഗാൽവാൻ നദീതടത്തിലാണ് ഏറ്റവും പുതിയസംഭവം. ഇന്ത്യൻ പ്രദേശത്തിനുള്ളിൽ ഇന്ത്യയുടെ റോഡ് നിർമ്മാണത്തെ ചൈനീസ് സൈന്യം എതിർത്തു..[11][12]

ചൈന-ഇന്ത്യ ഏറ്റുമുട്ടൽ
ചൈന-ഇന്ത്യൻ അതിർത്തി തർക്കപ്രദേശ ഭാഗം

കശ്മീരിലെ സിഐഎ മാപ്പ്
തിയതി2020 മേയ് 5 – തുടരുന്നു
സ്ഥലംയഥാർത്ഥ നിയന്ത്രണ രേഖ (LAC),
ഇന്തോ-ചൈന അതിർത്തി
സ്ഥിതിനടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു
യുദ്ധത്തിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്നവർ
 ഇന്ത്യ

അനുകൂലം:

 ചൈന

അനുകൂലം:

പടനായകരും മറ്റു നേതാക്കളും
റാം നാഥ് കോവിന്ദ് (രാഷ്ട്രപതി)
നരേന്ദ്ര മോദി
(ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി)
രാജ്‌നാഥ് സിങ് (ഇന്ത്യൻ പ്രതിരോധ മന്ത്രി)
Gen Bipin Rawat
(Chief of Defence Staff)
Gen Manoj Mukund Naravane
(ചീഫ് ഓഫ് ആർമി സ്റ്റാഫ്)
Lt Gen Yogesh Kumar Joshi
(GOC-in-C, Northern Command)		 ഷി ജിൻപിങ്
(CCP General Secretary, പ്രസിഡണ്ട് and CMC Chairman)[2]
Xu Qiliang
(CMC Vice Chairman)
Zhang Youxia
(CMC Vice Chairman)
Han Weiguo
(Commander, PLA Ground Force)
Zhang Shulin
(Commander, PLA Ground Force Western Theater Command)[3]
Units involved
പ്രമാണം:Armed forces flag.png ഇന്ത്യൻ സൈന്യം പ്രമാണം:Indo-Tibetan Border Police Logo.png ഇന്തോ ടിബറ്റൻ പോലീസ് ചൈന Armed Forces
നാശനഷ്ടങ്ങൾ
ഇന്ത്യൻ സ്രോതസ്സുകൾ:

20 മരണം (ജൂൺ 15)[3]

4 പേർക്ക് പരിക്ക് (മേയ് 10)[4][5]		ഇന്ത്യൻ സ്രോതസ്സുകൾ:
43 മരണം (ജൂൺ 15)[6][7]
7 പേർക്ക് പരിക്ക് (മേയ് 10)[4]

അതിനിടയിൽ അടിസ്ഥാന സൗകര്യ വികസനം പൂർത്തിയാക്കുന്നതിനായി 12,000 ത്തോളം അധിക തൊഴിലാളികളെ ഈ മേഖലയിലേക്ക് മാറ്റാൻ ഇന്ത്യ തീരുമാനിച്ചു.[13][14]1,600 തൊഴിലാളികളുള്ള ആദ്യ ട്രെയിൻ 2020 ജൂൺ 14 ന് ജാർഖണ്ഡിൽ നിന്ന് ഉദംപൂരിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടു. ചൈന-ഇന്ത്യൻ അതിർത്തിയിലെ ഇന്ത്യയുടെ ബോർഡർ റോഡ്‌സ് ഓർഗനൈസേഷനെ സഹായിക്കാൻ അവർ എവിടെ നിന്ന് പോകും.[15][16] [17] ലഡാക്കിലെ ഡാർബുക്ക്-ഷ്യോക്-ഡിബിഒ റോഡ് ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ പ്രോജക്ടിന് മറുപടിയായി ചൈനയുടെ ഭാഗത്തുനിന്നുള്ള മുൻകൂർ നടപടികളുടെ ഫലമായിട്ടാണ് ഈ നിലപാട് ഉണ്ടായതെന്ന് വിദഗ്ദ്ധർ പറയുന്നു.തർക്കത്തിലുള്ള ഈ അതിർത്തി പ്രദേശങ്ങളിൽ വിപുലമായ ചൈനീസ് അടിസ്ഥാന വികസനവും നടക്കുന്നുണ്ട്..[18] [19]

2019 ഓഗസ്റ്റിലെ ഇന്ത്യൻ സർക്കാറിന്റെ ജമ്മു കശ്മീരിലെ പദവിയും വിഭജനവും ചൈനക്കാരെ പ്രകോപിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്..[20] [21][22] എന്നിരുന്നാലും സമാധാനപരമായ നയതന്ത്രത്തിലൂടെ നിലവിലുള്ള സാഹചര്യം പരിഹരിക്കുന്നതിന് ആവശ്യമായ ഉഭയകക്ഷി സംവിധാനങ്ങളുണ്ടെന്ന് ഇന്ത്യയും ചൈനയും വാദിച്ചു.15 ജൂൺ ഗൽവാൻ വാലി ഏറ്റുമുട്ടലിൽ തുടർന്ന് ചൈനീസ് ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ ബഹിഷ്കരിക്കാനുള്ള പ്രചരണത്തിലും നിരവധി ഇന്ത്യൻ സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർ അതിർത്തി സംഘർഷങ്ങൾ ഇന്ത്യയും ചൈനയും തമ്മിലുള്ള വ്യാപാരബന്ധത്തെ ബാധിക്കില്ലെന്നു പറഞ്ഞു.[23][24]

പശ്ചാത്തലം

തിരുത്തുക

ചൈനയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള അതിർത്തികൾ ഇരുപത് വ്യത്യസ്ത സ്ഥലങ്ങളിൽ തർക്കത്തിലാണ്. 1980 മുതൽ ഈ അതിർത്തി പ്രശ്‌നങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ഇരുരാജ്യങ്ങളും തമ്മിൽ 20 ലധികം ചർച്ചകൾ നടന്നിട്ടുണ്ട്.[25]2010 നും 2014 നും ഇടയിൽ നടന്ന അതിർത്തി സംഭവങ്ങളിൽ 1 മുതൽ 2 ശതമാനം വരെ മാത്രമേ ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള വിവരങ്ങൾ മാധ്യമങ്ങൾ ലഭിച്ചിട്ടുള്ളൂവെന്ന് ഒരു ഒബ്സർവർ റിസർച്ച് ഫൗണ്ടേഷന്റെ (ORF) പഠനം ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നു.[25][26] പീപ്പിൾസ് ലിബറേഷൻ ആർമിയുടെ 660 യഥാർത്ഥ നിയന്ത്രണ രേഖാ ലംഘനങ്ങളും 108 വ്യോമാക്രമണങ്ങളും 2019 ൽ ഇന്ത്യ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തു.ഇത് 2018 ലെ സംഭവങ്ങളുടെ എണ്ണത്തേക്കാൾ വളരെ കൂടുതലാണ്.[27] "യഥാർത്ഥ നിയന്ത്രണ രേഖയുടെ ഇന്ത്യൻ പതിപ്പിനെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന മാപ്പ് പൊതുവായി ലഭ്യമല്ല.കൂടാതെ സർ‌വേ ഓഫ് ഇന്ത്യ മാപ്പുകൾ മാത്രമാണ് ഇന്ത്യൻ അതിർത്തിയുടെ ഒൗദ്യോഗിക തെളിവ്.[28] യഥാർത്ഥ നിയന്ത്രണ രേഖയുടെ ചൈനീസ് പതിപ്പ് കൂടുതലും ലഡാക്ക് മേഖലയിലേക്കാണ് അവകാശംപ്പെടുന്നത്.എന്നാൽ വടക്കുകിഴക്കൻ ഇന്ത്യയിൽ അരുണാചൽ പ്രദേശിനുവേണ്ടിയും ചൈന അവകാശമുന്നയിക്കുന്നുണ്ട്..[28] In 2013 ചൈനീസ് പട്രോളിംഗിന്റെ ഏരിയ നിഷേധം മൂലം ഇന്ത്യക്ക് 640 കിലോമീറ്റർ നഷ്ടമായെന്ന് 2013 ൽ ഇന്ത്യൻ നയതന്ത്രജ്ഞൻ ശ്യാം ശരൺ അവകാശപ്പെട്ടു.[29]ചൈനീസ് കടന്നുകയറ്റംമൂലം ഇന്ത്യൻ പ്രദേശത്തിന്റെ നഷ്ടം സംബന്ധിച്ച അവകാശവാദങ്ങൾ അദ്ദേഹം പിന്നീട് പിൻവലിച്ചു.[30] തർക്കങ്ങളും ഏറ്റുമുട്ടലുകളും വ്യത്യസ്ത നിലപാടുകളും ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും 50 വർഷത്തിലേറെയായി അതിർത്തിയിൽ ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിൽ ഒരു വെടിവയ്പ്പ് പോലും നടത്തിയിട്ടില്ല.[31] ചൈനീസ് പാരാമൗണ്ട് നേതാവ് സി ജിൻപിങ്ങിന്റെ[2] 2014 സെപ്റ്റംബറിൽ ദില്ലി സന്ദർശന വേളയിൽ ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി അതിർത്തി സംബന്ധിച്ച ചോദ്യം ചർച്ച ചെയ്യുകയും പരിഹാരം ആവശ്യപ്പെടുകയും ചെയ്തു.അതിർത്തി പ്രശ്‌നങ്ങളുടെ വ്യക്തത ഇരുരാജ്യങ്ങളെയും ഞങ്ങളുടെ ബന്ധങ്ങളുടെ സാധ്യതകൾ മനസ്സിലാക്കാൻ സഹായിക്കുമെന്നും മോദി വാദിച്ചു.[32]എന്നിരുന്നാലും, 2017ൽ ഡോക്ലാമിൽവെച്ച് ചൈനയും ഇന്ത്യയും 73 ദിവസം നീണ്ടുനിന്ന ഒരു വലിയ ഏറ്റുമുട്ടലിൽ ഏർപ്പെട്ടു.[33][34] ടിബറ്റൻ പീഠഭൂമിയിൽ ചൈനയുടെ സൈനിക സാന്നിധ്യം വർദ്ധിപ്പിച്ച് ടൈപ്പ് 15 ടാങ്കുകൾ, ഹാർബിൻ Z-20 ഹെലികോപ്റ്ററുകൾ, സി‌എ‌ജി വിംഗ് ലൂംഗ് II യു‌എ‌വികൾ, പി‌സി‌എൽ -181 സ്വയം പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്ന ഹോവിറ്റ്‌സറുകൾ എന്നിവ കൊണ്ടുവന്നു.[35]ലഡാക്കിലെ പാങ്കോങ്‌സോയിൽ നിന്ന് 200 കിലോമീറ്റർ (124 മൈൽ) അകലെയുള്ള എൻഗാരി ഗുൻസ വിമാനത്താവളത്തിൽ ചൈന പുതിയ ഷെൻയാങ് ജെ -16, ജെ -11 യുദ്ധവിമാനങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചു..[35][36]

കാരണങ്ങൾ

തിരുത്തുക

ചൈനയും ഇന്ത്യയും തമ്മിലുള്ള ഏറ്റുമുട്ടലുകൾക്ക് ഒന്നിലധികം കാരണങ്ങൾ ചൂണ്ടിക്കാണിക്കപ്പെടുന്നു. ലഡാക്കിലെ ഇന്ത്യൻ ഇൻഫ്രാസ്ട്രക്ചർ വികസിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള ചൈനയുടെ പ്രതികരണമാണിതെന്ന് മസ്സാചുസെറ്റ്സ് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് ഓഫ് ടെക്നോളജി പ്രൊഫസർ ടെയ്‌ലർ ഫ്രേവൽ പറഞ്ഞു.പ്രത്യേകിച്ച് ഡാർബുക്ക്-ഷ്യോക്ക്-ഡിബിഒ റോഡ്.ചൈനീസ് സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെയും അന്താരാഷ്ട്ര പ്രശസ്തിയെയും തകർത്ത കോവിഡ് -19 പകർച്ചവ്യാധികൾക്കിടയിൽ ഇത് ചൈനയ്ക്ക് കരുത്തേകുന്നതാണെന്നും അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു. [ചൈനയ്ക്കുള്ളിലെ ആഭ്യന്തര പ്രശ്‌നങ്ങളും ചൈനയിൽ കോവിഡ് -19 ന് മേൽ അന്താരാഷ്ട്ര സമ്മർദ്ദം ചെലുത്തുന്നതുമൂലം അതിർത്തി പ്രശ്‌നങ്ങൾ ചൈന ഉയർത്തുകയാണെന്ന് ടിബറ്റൻ-ഗവൺമെന്റ് നാടകടത്തിയ മുൻ പ്രസിഡന്റ് ലോബ്‌സാങ് സംഗേ പറഞ്ഞു.[37][38]

അവലംബം

തിരുത്തുക
  1. ↑ "Nepal seems to be following China's road map". 2020 ജൂൺ 16. Retrieved 2020 ജൂൺ 16. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)
  2. ↑ 2.0 2.1 Li, Nan (2018 ഫെബ്രുവരി 26). "Party Congress Reshuffle Strengthens Xi's Hold on Central Military Commission". The Jamestown Foundation . Archived from the original on 2019 ഒക്ടോബർ 26. Retrieved 2020 മേയ് 27. Xi Jinping has introduced major institutional changes to strengthen his control of the PLA in his roles as Party leader and chair of the Central Military Commission (CMC)... {{cite web}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (help)
  3. ↑ 3.0 3.1 Safi, Michael; Ellis-Petersen, Hannah (2020 ജൂൺ 16). "ഇന്ത്യ പറയുന്നു 20 സൈനികർ ചൈനയുമായുള്ള സംഘർഷത്തിൽ ഹിമയാലയൻ അതിർത്തിയിൽ കൊല്ലപ്പെട്ടുവെന്ന്". Retrieved 2020 ജൂൺ 16. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)
  4. ↑ 4.0 4.1 Vedika Sud; Ben Westcott (11 May 2020). "Chinese and Indian soldiers engage in 'aggressive' cross-border skirmish". CNN. Archived from the original on 12 May 2020. Retrieved 12 May 2020.
  5. ↑ Chauhan, Neha (2020 മേയ് 26). "Over 5000 Chinese Soldiers Intrusion in the Indian Territory". ദി പോളിസി ടൈംസ്. Archived from the original on 2020 ജൂൺ 4. Retrieved 2020 ജൂൺ 4. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate=, |date=, and |archive-date= (help)
  6. ↑ 6.0 6.1 "China suffered 43 casualties during face-off with India in Ladakh: Report". ഇന്ത്യ ടുഡേ. 2020 ജൂൺ 16. Retrieved 2020 ജൂൺ 17. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
  7. ↑ Chaudhuri, Pooja (2020 ജൂൺ 17). "India-China dispute: 43 Chinese soldiers killed? Media outlets and journalists mislead". Alt News. Archived from the original on 2020-06-17. Retrieved 2020 ജൂൺ 17. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help)
  8. ↑ "India soldiers killed in clash with Chinese forces". BBC News (in ബ്രിട്ടീഷ് ഇംഗ്ലീഷ്). 16 June 2020. Retrieved 16 June 2020.
  9. ↑ Commanding Officer of Chinese Unit among those killed in face-off with Indian troops in Galwan Valley
  10. ↑ "Chinese military urges India to return to correct track of dialogue, negotiations". People's Daily. 2020-06-17. Retrieved 2020-06-17.
  11. ↑ ഫിലിപ്പ്, സ്നേഹേഷ് അലക്സ് (2020 മേയ് 24). "Chinese troops challenge India at multiple locations in eastern Ladakh, standoff continues". ദി പ്രിന്റ്. Archived from the original on 2020 മേയ് 27. Retrieved 2020 മേയ് 24. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (help)
  12. ↑ സുശാന്ത് സിംഗ്. "ലഡാക്കിലെ മൂന്ന് സ്ഥലങ്ങളിൽ ചൈനീസ് നുഴഞ്ഞുകയറ്റം, Army chief takes stock". Archived from the original on 2020-05-30. Retrieved 2020-06-17.{{cite news}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)|work=ദി ഇന്ത്യൻ എക്സ്പ്രസ്സ് |date=2020 മേയ് 24}}
  13. ↑ Singh, Rahul; Choudhury, Sunetra (31 May 2020). "Amid Ladakh standoff, 12,000 workers to be moved to complete projects near China border". Hindustan Times (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 4 June 2020. Retrieved 4 June 2020.
  14. ↑ "Amid border tension, India sends out a strong message to China". Deccan Herald (in ഇംഗ്ലീഷ്). 1 June 2020. Archived from the original on 4 June 2020. Retrieved 4 June 2020.
  15. ↑ Kumar, Rajesh (14 June 2020). "CM flags off train with 1,600 workers for border projects | Ranchi News – Times of India". The Times of India (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 15 June 2020.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  16. ↑ "Special Train Carrying Construction Workers For BRO Work in Ladakh Reaches J&K's Udhampur". CNN-News18. 2020 ജൂൺ 15. Retrieved 15 June 2020. {{cite news}}: Check date values in: |date= (help)CS1 maint: url-status (link)
  17. ↑ "Indian border infrastructure or Chinese assertiveness? Experts dissect what triggered China border moves". The Indian Express. 26 May 2020. Archived from the original on 1 June 2020. Retrieved 26 May 2020.
  18. ↑ "China starts construction activities near Pangong Lake amid border tensions with India". Business Today. 2020 മേയ് 27. Archived from the original on 2020 ജൂൺ 5. Retrieved 2020 ജൂൺ 5. {{cite news}}: Check date values in: |access-date=, |date=, and |archive-date= (help)
  19. ↑ Desai, Shweta (3 June 2020). "Beyond Ladakh: Here's how China is scaling up its assets along the India-Tibet frontier". Newslaundry (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 5 June 2020. Retrieved 5 June 2020.
  20. ↑ Krishnan, Ananth (2020 ജൂൺ 12). "Beijing think-tank links scrapping of Article 370 to LAC tensions". ദി ഹിന്ദു (in ഇംഗ്ലീഷ്). ISSN 0971-751X. Retrieved 2020 ജൂൺ 15. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |date= (help)
  21. ↑ ചൗധുരി, ദിപഞ്ചൻ റോയ് (29 മേയ് 2020). "India-China activate 5 pacts to defuse LAC tensions". The Economic Times. Archived from the original on 2020 മേയ് 29. Retrieved 2020 ജൂൺ 3. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= and |archive-date= (help)
  22. ↑ Roche, Elizabeth (8 June 2020). "India, China to continue quiet diplomacy on border dispute". livemint.com (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 9 June 2020. Retrieved 2020 ജൂൺ 9. {{cite news}}: Check date values in: |access-date= (help)
  23. ↑ Suneja, Kirtika; Agarwal, Surabhi (17 June 2020). "Is This Hindi-Chini Bye Bye on Trade Front? Maybe Not: No immediate impact likely on business relations, say govt officials" (print version). The Economic Times.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  24. ↑ P, Neelam; ey (2020-06-16). "Traders' body calls for boycott of 3,000 Chinese products over 'continued' border clashes". ThePrint (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2020-06-17.
  25. ↑ 25.0 25.1 Ladwig, Walter (21 May 2020). "Not the 'Spirit of Wuhan': Skirmishes Between India and China". Royal United Services Institute. Archived from the original on 28 May 2020. Retrieved 26 May 2020.
  26. ↑ Bhonsale, Mihir (12 February 2018). "Understanding Sino-Indian border issues: An analysis of incidents reported in the Indian media". Observer Research Foundation. Archived from the original on 3 June 2020. Retrieved 26 May 2020.
  27. ↑ Smith, Jeff M. (13 June 2020). "The Simmering Boundary: A "new normal" at the India–China border? | Part 1". ORF (in അമേരിക്കൻ ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 15 June 2020.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  28. ↑ 28.0 28.1 Singh, Sushant (2 June 2020). "Line of Actual Control: Where it is located, and where India and China differ". The Indian Express (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 1 June 2020. Retrieved 3 June 2020.
  29. ↑ Stobdan, P (26 May 2020). "As China intrudes across LAC, India must be alert to a larger strategic shift" (in ഇംഗ്ലീഷ്). The Indian Express. Archived from the original on 3 June 2020. Retrieved 27 May 2020.
  30. ↑ "Shyam Saran: Shyam Saran denies any report on Chinese incursions". The Times of India (in ഇംഗ്ലീഷ്). 6 September 2013. Archived from the original on 6 September 2013. Retrieved 27 May 2020.
  31. ↑ Lau, Staurt (6 July 2017). "How a strip of road led to China, India's worst stand-off in years". South China Morning Post (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 16 December 2019. Retrieved 4 June 2020.
  32. ↑ Lt Gen Vinod Bhatia (2016). China’s Infrastructure In Tibet And Pok - Implications And Options For India Archived 2020-06-17 at the Wayback Machine.. Centre for Joint Warfare Studies. New Delhi.
  33. ↑ France-Presse, Agence (11 May 2020). "Indian and Chinese soldiers injured in cross-border fistfight, says Delhi". The Guardian. ISSN 0261-3077. Archived from the original on 12 May 2020. Retrieved 12 May 2020.
  34. ↑ Som, Vishnu (10 May 2020). Sanyal, Anindita (ed.). "India, China troops clash in Sikkim, pull back after dialogue". NDTV. Archived from the original on 11 May 2020. Retrieved 12 May 2020.
  35. ↑ 35.0 35.1 Chan, Minnie (4 June 2020). "China flexing military muscle in border dispute with India". South China Morning Post (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 4 June 2020. Retrieved 4 June 2020.
  36. ↑ "China starts construction activities near Pangong Lake amid border tensions with India". Business Today (India). 27 May 2020. Archived from the original on 5 June 2020. Retrieved 5 June 2020.
  37. ↑ "China raking border issue to curb internal issues, COVID-19 paranoia: Lobsang Sangay". The Statesman (in അമേരിക്കൻ ഇംഗ്ലീഷ്). 16 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
  38. ↑ "LAC stand-off will go on unless Tibet issue is resolved, says exiled govt". Hindustan Times (in ഇംഗ്ലീഷ്). 17 June 2020. Retrieved 18 June 2020.
"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=2020_ലെ_ചൈന_-_ഇന്ത്യ_ഏറ്റുമുട്ടൽ&oldid=4118617" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്