ഫാത്തിമിയ ഖിലാഫത്ത്

AD 909 മുതൽ AD 1171 വരെ നിലനിന്നിരുന്ന ഒരു ശീഈ ഇസ്മാഈലി ഖിലാഫത്താണ് ഫാത്തിമിയ ഖിലാഫത്ത് (Arabic: الفاطميون/ al-Fāṭimiyyūn). ചെങ്കടൽ മുതൽ ആഫ്രിക്കയുടെ അറ്റ്‌ലാന്റിക് തീരം വരെ വിസ്തൃതിയുള്ള സാമ്രാജ്യമായിരുന്നു ഇത്.

ഫാത്തിമിയ ഖിലാഫത്ത് الدولة الفاطمية al-Fāṭimiyya'
909–1171
Fatimid green banner
The Fatimid Caliphate at its peak, c. 969.
തലസ്ഥാനം	Mahdia (909–969) Cairo (969–1171)
പൊതുവായ ഭാഷകൾ	Arabic
മതം	Shia Islam
ഭരണസമ്പ്രദായം	Islamic Caliphate
Caliph
• 909–934 (first)	al-Mahdi Billah
• 1160–1171 (last)	al-Adid
ചരിത്രം
• Established	January 5 909
• Foundation of Cairo	August 8, 969
• Disestablished	1171
വിസ്തീർണ്ണം
969	4,100,000 കി.m2 (1,600,000 ച മൈ)
ജനസംഖ്യ
•	6,200,000
നാണയവ്യവസ്ഥ	Dinar
മുൻപ് ശേഷം Abbasid Caliphate Ayyubid dynasty Almoravid dynasty Kingdom of Jerusalem Principality of Antioch County of Edessa County of Tripoli Zirid dynasty Emirate of Sicily County of Sicily
Today part of	Countries today Algeria Egypt Palestinian Authority Israel Italy Lebanon Sudan Libya Malta Morocco Saudi Arabia Tunisia Jordan Syria Spain

പേര്

ഇസ്ലാമിക പ്രവാചകനായ മുഹമ്മദിന്റെ മകളായ ഫാത്തിമയുടെ വംശപരമ്പരയാണ് ഫാത്തിമിഡ് രാജവംശം അവകാശപ്പെടുന്നത് . രാജവംശം മുഹമ്മദിന്റെ വംശപരമ്പരയിലൂടെ തന്റെ മകളുടെയും അവളുടെ ഭർത്താവായ അലിയുടെയും ആദ്യ ഷിയാ ഇമാം വഴി അതിന്റെ അവകാശവാദം നിയമവിധേയമാക്കി , അതിനാൽ രാജവംശത്തിന്റെ പേര് ഫാത്തിമി ( അറബി : فاطمي ), "ഫാത്തിമ" എന്നതിന്റെ അറബി ആപേക്ഷിക വിശേഷണമാണ് .

അലിദ് വംശാവലിയെ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞുകൊണ്ട് , ഈ രാജവംശം സ്വയം 'അലിദ് രാജവംശം' ( അൽ-ദവ്‌ല അൽ-അലവിയ്യ ) എന്ന് സ്വയം നാമകരണം ചെയ്തു, എന്നാൽ ശത്രുതയുള്ള പല സുന്നി സ്രോതസ്സുകളും അവരെ 'ഉബൈദിഡുകൾ' ( ബനു ഉബൈദ് ) എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ആദ്യത്തെ ഫാത്തിമിദ് ഖലീഫയുടെ പേരിന് ഉബൈദ് അള്ളാ എന്ന രൂപം നൽകി.

കലയും വാസ്തുവിദ്യയും

11-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു യോദ്ധാവിനെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന ഒരു പാത്രത്തിന്റെ ശകലം.

ഫാത്തിമികൾ അവരുടെ വിശിഷ്ടമായ കലകൾക്ക് പേരുകേട്ടവരായിരുന്നു. ഇസ്ലാമിക കലയുടെയും വാസ്തുവിദ്യയുടെയും ചരിത്രത്തിൽ ഫാത്തിമിഡ് കാലഘട്ടം വളരെ പ്രധാനമാണ്, കാരണം ഇത് അവരുടെ പരിണാമത്തെക്കുറിച്ച് വിശദമായ പഠനത്തിന് ആവശ്യമായ വസ്തുക്കൾ നിലനിൽക്കുന്ന ആദ്യകാല ഇസ്ലാമിക രാജവംശങ്ങളിലൊന്നാണ്. [206] ഫാത്തിമിഡ് കലയുടെ ശൈലീപരമായ വൈവിധ്യം മെഡിറ്ററേനിയൻ ലോകത്തിന്റെ അക്കാലത്തെ വിശാലമായ സാംസ്കാരിക അന്തരീക്ഷത്തിന്റെ പ്രതിഫലനമായിരുന്നു. [206] ചടുലമായ ആലങ്കാരിക രൂപങ്ങളുടെ ഉപയോഗവും അറബി ലിഖിതങ്ങൾക്ക് കോണാകൃതിയിലുള്ളതും പുഷ്പങ്ങളുള്ളതുമായ കുഫിക് ലിപിയുടെ ഉപയോഗവുമാണ് അവരുടെ അലങ്കാര കലകളുടെ ഏറ്റവും ശ്രദ്ധേയമായ സവിശേഷതകൾ . [206]ഒരു തരം സെറാമിക് ലുസ്‌ട്രിവെയറും സോളിഡ് റോക്ക് ക്രിസ്റ്റലിൽ കൊത്തിയെടുത്ത വസ്തുക്കളുടെ ക്രാഫ്റ്റിംഗും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിച്ച ഏറ്റവും അറിയപ്പെടുന്ന കലാരൂപങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു . ലിനൻ തുണിത്തരങ്ങളുടെ നിർമ്മാണവും ടിറാസ് വർക്ക്ഷോപ്പും രാജവംശം സ്പോൺസർ ചെയ്തു . വിവിധ ആഡംബര വസ്തുക്കളുടെ ഒരു വലിയ ശേഖരം ഒരിക്കൽ ഖലീഫയുടെ കൊട്ടാരങ്ങളിൽ നിലനിന്നിരുന്നു, എന്നാൽ അവയിൽ ചില ഉദാഹരണങ്ങൾ ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നു. [206]

ഈജിപ്തിലും ഇന്നത്തെ ടുണീഷ്യയിലും, പ്രത്യേകിച്ച് മുൻ തലസ്ഥാനങ്ങളായ മഹ്ദിയ (അൽ-മഹ്ദിയ്യ), കെയ്റോ (അൽ-ഖാഹിറ) എന്നിവിടങ്ങളിൽ ഫാത്തിമിഡ് വാസ്തുവിദ്യയുടെ നിരവധി അടയാളങ്ങൾ നിലവിലുണ്ട്. മഹ്ദിയയിൽ, അവശേഷിക്കുന്ന ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട സ്മാരകം ഗ്രേറ്റ് മോസ്‌ക് ആണ് . [67] കെയ്റോയിലെ പ്രമുഖ ഉദാഹരണങ്ങളിൽ അൽ-അസ്ഹർ മസ്ജിദ് , അൽ-ഹക്കീം മസ്ജിദ് എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു , കൂടാതെ അൽ-അഖ്മർ മസ്ജിദിന്റെ ചെറിയ സ്മാരകങ്ങൾ , സയ്യിദ റുഖയ്യയുടെ മഷ്ഹദ് , അൽ-സാലിഹ് തലായിയുടെ മസ്ജിദ് എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു . [207] [205] അൽ-അസ്ഹർ മസ്ജിദ്, ഇന്ന് അൽ-അസ്ഹർ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റി എന്നറിയപ്പെടുന്ന പഠനത്തിന്റെയും അധ്യാപനത്തിന്റെയും കേന്ദ്രം കൂടിയായിരുന്നു., ഫാത്തിമയുടെ (മുഹമ്മദിന്റെ മകൾ, ഫാത്തിമികൾ വംശജരാണെന്ന് അവകാശപ്പെട്ടിരുന്നു), അസ്-സഹ്‌റ (മിടുക്കി) എന്ന് വിളിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. [208] ഖാൻ എൽ-ഖലീലിക്ക് സമീപമുള്ള ബയ്ൻ അൽ-ഖസ്റൈനിനു ചുറ്റുമുള്ള ഒരു വലിയ പ്രദേശം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന രണ്ട് പ്രധാന ഫാത്തിമിഡ് കൊട്ടാരങ്ങൾ കെയ്റോയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. [209] ബദർ അൽ-ജമാലി നിർമ്മിച്ച നഗര മതിലുകളുടെ ഭാഗങ്ങൾ - പ്രധാനമായും അതിന്റെ മൂന്ന് കവാടങ്ങൾ - നിലനിൽക്കുന്നു.

For further reading

• Halm, Heinz. Empire of the Mahdi. Michael Bonner trans.
• Halm, Heinz. Die Kalifen von Kairo.
• Walker, Paul. Exploring an Islamic Empire: Fatimid History and Its Sources.