ദൈവനഗരം

ഹിപ്പോയിലെ അഗസ്തീനോസ് രചിച്ച പ്രസിദ്ധ കൃതിയാണ്‌ ദൈവനഗരം (ലത്തീൻ: De Civitate Dei; ഇംഗ്ലീഷ്: City of God). 22 വാല്യങ്ങളുള്ള ഈ കൃതി അഗസ്തീനോസിന്റെ ഏറ്റവും ബൃഹത്തായ രചനയും തന്റെ കൃതികളിൽ അദ്ദേഹത്തിനു ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ടതും ആയിരുന്നു. പടിഞ്ഞാറൻ റോമാ സാമ്രാജ്യം, വടക്കുനിന്നു വന്ന 'പ്രാകൃതഗോത്രങ്ങളുടെ' ആക്രമണത്തിൽ തകരുന്നത് കണ്ട അഗസ്തീനോസിന്റെ പ്രതികരണമാണ് ഈ രചന. റോമാനഗരത്തെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള മനുഷ്യനിർമ്മിത സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തകർച്ച ചൂണ്ടിക്കാട്ടി, സ്വർഗ്ഗത്തിലെ ദൈവനഗരം മാത്രമേ ശാശ്വതമായുള്ളു എന്ന് പറയുകയാണ് അഗസ്തീനോസ് ആ കൃതിയിൽ. നിരന്തരം ആവർത്തിക്കുന്ന കാലചക്രങ്ങളെ അടിസ്ഥനമാക്കിയുള്ള യവന, പൗരസ്ത്യ ചരിത്രസങ്കല്പങ്ങളിൽ നിന്നു ഭിന്നമായി, കൃത്യമായ തുടക്കത്തിൽ നിന്ന് നിശ്ചിതമായ പരിസമാപ്തിയിലേയ്ക്കു ദൈവികപദ്ധതിയനുസരിച്ച് മുന്നേറ്റമാണ്‌ ഈ കൃതിയിൽ അഗസ്തീനോസ് വരച്ചുകാട്ടുന്ന ചരിത്രം.

അഗസ്തീനോസിന്റെ ദൈവനഗരം, 1470-ൽ സൃഷ്ടിച്ച ഒരു പ്രതിയുടെ ഒന്നാം പുറം

പശ്ചാത്തലം

പടിഞ്ഞാറൻ റോമാസാമ്രാജ്യത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായിരുന്ന റോമാനഗരം ക്രി.വ. 410-ൽ അലാറിക്കിന്റെ നേതൃത്ത്വത്തിൽ ഉത്തരയൂറോപ്പിൽ നിന്നു വന്ന വിസിഗോത്തുകളുടെ കൊള്ളക്കിരയായി. ക്രിസ്ത്യാനികളേയും പേഗന്മാരേയും ഒരുപോലെ ഞെട്ടിച്ച ആ അത്യാഹിതത്തിനു കാരണം റോമൻ ജനതയും ഭരണകൂടവും അവരുടെ പരമ്പാരാഗതദൈവങ്ങളെ അവഗണിച്ച് ക്രിസ്തുമതത്തിലേയ്ക്കു തിരിഞ്ഞതിൽ നിന്നുണ്ടായ ദൈവകോപമാണെന്ന് പരക്കെ വാദിക്കപ്പെട്ടു. വിസിഗോത്തുകളുടെ കൊള്ളയെ തുടർന്ന് റോമിൽ നിന്ന് അഭയാർത്ഥികളായി എത്തിയവരിൽ ചിലർ വഴി ഈ വാദം അഗസ്തീനോസ് ജീവിച്ചിരുന്ന ഉത്തരാഫ്രിക്കയിലും പടർന്നു. ദൈവനഗരത്തിന്റെ രചനയ്ക്ക് അഗസ്തീനോസിനെ പ്രേരിപ്പിച്ച സാഹചര്യം ഇതാണ്‌.

ഉള്ളടക്കം

De civitate Dei, 1483

വിനാശത്തിനു വിധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന മനുഷ്യനഗരവും, ദൈവപ്രതീക്ഷയിൽ ജീവിക്കുന്നവരുടെ ദൈവനഗരവും ഇടകലർന്നതാണ്‌ ഈ ലോകമെന്നും ഇരു നഗരങ്ങളുടേയും വേർതിരിവും അന്തിമഭാഗധേയങ്ങളിലേയ്ക്കുള്ള മടക്കമില്ലാത്ത യാത്രയും ലോകാവസാനത്തിൽ നടക്കാനിരിക്കുന്നെന്നും ഈ കൃതിയിൽ അഗസ്തീനോസ് വാദിച്ചു. ക്രിസ്തുമതം തീരെ പൗരാണികതയില്ലാത്ത പുതുവിശ്വാസമാണെന്ന പേഗൻ വിമർശനത്തിന്‌ അഗസ്തീനോസ് പറയുന്ന മറുപടി ബൈബിളിലെ ഉല്പത്തി പുസ്തകത്തിലെ കായേൻ ആബേൽ-മാരുടെ കഥ പരാമർശിച്ചാണ്‌. വിനാശത്തിനു വിധിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന മനുഷ്യനഗരത്തിന്റെ പിതാവ് ദുഷ്ടനായ കായേനും സ്നേഹത്തിലും പ്രതീക്ഷയിലും ഉറച്ച ദൈവനഗരത്തിലെ ആദ്യപൗരൻ നീതിമാനായ ആബേലും ആണ്‌. ദൈവനഗരത്തിലെ പൗരന്മാരായ യഥാർത്ഥ ക്രിസ്ത്യാനികൾ ഈ ലോകത്തിൽ തീർത്ഥാടകരും പരദേശികളുമായി തങ്ങളെത്തന്നെ കണ്ട് സ്വർഗ്ഗപ്രതീക്ഷയിൽ ജീവിക്കുന്നു. 22 വാല്യങ്ങളുള്ള ഈ ബൃഹദ്‌കൃതിയ്ക്ക് അഞ്ചു ഭാഗങ്ങൾ ചേർന്ന ഘടനയാണുള്ളത്. ഈ വിഭജനം താഴെപ്പറയുന്ന പ്രമേയങ്ങളെ ആധാരമാക്കിയാണ്‌:

• 1 മുതൽ 5 വരെ വാല്യങ്ങൾ: ഈ ലോകത്തിലെ ശാന്തിയ്ക്കായുള്ള പേഗൻ ആരാധന

• 6 മുതൽ 10 വരെ വാല്യങ്ങൾ: നിത്യശാന്തി മോഹിച്ചുള്ള പേഗൻ ആരാധന

• 11 മുതൽ 14 വരെ വാല്യങ്ങൾ: മനുഷ്യഗരത്തിന്റേയും ദൈവനഗരത്തിന്റേയും ഉല്പത്തി.

• 15 മുതൽ 18 വരെ വാല്യങ്ങൾ: ഇരു നഗരങ്ങളുടേയും ചരിത്രം

• 19 മുതൽ 22 വരെ വാല്യങ്ങൾ: ഇരുനഗരങ്ങളുടേയും അന്തിമവിധി

വിലയിരുത്തൽ

റോമാനഗരത്തിന്റെ ദുരവസ്ഥയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ എഴുതപ്പെട്ടതെങ്കിലും റോമിന്റെ പതനത്തോടുള്ള പ്രതികരണം മാത്രമായി ദൈവനഗരത്തെ കാണുന്നത് ശരിയാവില്ല. ആ സംഭവം ഈ കൃതിയുടെ വായനയ്ക്കുള്ള പശ്ചത്താലം ഒരുക്കിയെന്നേയുള്ളു. പേഗൻ സംസ്കൃതിയെ നേർക്കുനേർ വെല്ലുവിളിച്ചുകൊണ്ട്, പിൽക്കാലനൂറ്റാണ്ടുകളിൽ പാശ്ചാത്യക്രൈസ്തവലോകത്തിനു മാർഗ്ഗദർശകമായിത്തീർന്ന ചരിത്രവീക്ഷണവും ലോകവീക്ഷണവും രൂപപ്പെടുത്തുകയാണ്‌ ദൈവനഗരത്തിൽ അഗസ്തീനൊസ് ചെയ്തത്. ഈ കൃതിയിൽ അദ്ദേഹം പിന്തുടർന്ന ചരിത്രദർശനം, മദ്ധ്യകാലമനുഷ്യന്റെ ലോകവീക്ഷണത്തെ ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു. തിന്മയിലേയ്ക്ക് ചാഞ്ഞ മനുഷ്യനഗരത്തിന്റേയും ദൈവമക്കളുടെ നഗരമായ സഭടേയും ചിത്രം, രാഷ്ടീയാധികാരങ്ങളുമായുള്ള മുഖാമുഖങ്ങളിൽ മദ്ധ്യകാലപൗരോഹിത്യം അതിന്റെ മേൽക്കൊയ്മയുടെ സ്ഥാപനത്തിന്‌ ഫലപ്രദമായി ഉപയോഗിച്ചു. രാഷ്ടീയാധികാരത്തെ മനുഷ്യനഗരവും മതത്തെ ദൈവനഗരവും ആയി വ്യാഖ്യാനിക്കുകയായിരുന്നു പതിവ്. ഒരു ദർശനമെന്ന നിലയിൽ പേഗൻ മതത്തിന്റെ അന്ത്യത്തേയും ക്രിസ്തുമതത്തിന്റെ ആരംഭത്തേയും ഈ കൃതി സൂചിപ്പിക്കുന്നുവെന്ന് പറഞ്ഞ ചരിത്രകാരൻ വിൽ ഡുറാന്റ് ഇതിനെ മദ്ധ്യകാലമനസ്സിന്റെ ആദ്യത്തെ തികവുറ്റ ചിത്രം (the first definitive formulation of the medieval mind) എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു.