ഗൗഹർ ജാൻ
ഗൗഹർ ജാൻ (26 ജൂൺ1873-17 ജനവരി 1930), കൊൽക്കത്തയിലെ പേരുകേട്ട സംഗീതജ്ഞയും നർത്തകിയും ആയിരുന്നു. 1902 ഒക്റ്റോബറിൽ കൊൽക്കത്തയിലെത്തിയ ഗ്രാമഫോൺ കമ്പനി ലേഖനം ചെയ്ത ആദ്യത്തെ ഇന്ത്യൻ ശബ്ദം ഗൗഹർ ജാൻറേതായിരുന്നു[2], [3],[4]
Gauhar Jaan. | ||
|---|---|---|
 ഗൗഹർ ജാൻ | ||
| പശ്ചാത്തല വിവരങ്ങൾ | ||
| ജന്മനാമം | ആഞ്ജലീനാ യോവാഡ് | |
| പുറമേ അറിയപ്പെടുന്ന | ഗൗഹർ ജാൻ | |
| ജനനം | 26 ജൂൺ 1873 അസംഗർ, വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ പ്രവിശ്യകൾ, ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യ | |
| മരണം | 17 ജനുവരി 1930 (പ്രായം 56) മൈസൂർ ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യ | |
| വിഭാഗങ്ങൾ | ഗസൽ, ഠുമ്രി, ദാദ്രാ | |
| തൊഴിൽ(കൾ) | സംഗീതം, നൃത്തം | |
| വർഷങ്ങളായി സജീവം | 1887–1930[1] | |
| ||
My Name is Gauhar Jaan: The Life and Times of a Musician എന്ന പേരിൽ വിക്രം സമ്പത്ത് എഴുതിയ ഗൗഹർ ജാൻറെ ജീവചരിത്രത് [5]
ആദ്യകാലജീവിതം
അർമേനിയൻ വംശജനായ ഗൗഹർ ജാൻ, 1873 ജൂൺ 26-ന് അസംഗഢിൽ എലൻ ആഞ്ജലീന യെവാർഡ് ജനിച്ചു. [4] [5] അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പിതാവ് റോബർട്ട് വില്യം യോവാർഡ് ഒരു ഡ്രൈ ഐസ് ഫാക്ടറിയിൽ എഞ്ചിനീയറായി ജോലി ചെയ്യുകയും 1872-ൽ അമ്മ അഡ്‌ലിൻ വിക്ടോറിയ ഹെമിംഗ്‌സിനെ വിവാഹം കഴിക്കുകയും ചെയ്തു. ബ്രിട്ടീഷ് പട്ടാളക്കാരനായ ഹാർഡി ഹെമിംഗ്സിൻ്റെയും രുക്മിണിയുടെയും മകളാണ് വിക്ടോറിയ. അലഹബാദിനും അവൾക്ക് ഒരു സഹോദരി ഉണ്ടായിരുന്നു. വിക്കി എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു അവിടെ അവൾ സംഗീതത്തിലും നൃത്തത്തിലും പരിശീലനം നേടി.
1879-ൽ വിവാഹബന്ധം അവസാനിച്ചു. അമ്മയ്ക്കും മകൾക്കും ജീവിക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ടായി . 1881-ൽ ബനാറസിലേക്ക് താമസം മാറിയ വിക്ടോറിയ 'ഖുർഷിദ്' എന്ന കുലീലനായ മുസ്ലീമിന്റെ കൂടെ ജീവിച്ചു. വിക്ടോറിയയുടെ സംഗീതത്തെ മുൻ ഭർത്താവിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ഖുർഷിദിന് ഇഷ്ടമായിരുന്നു. വിക്ടോറിയ പിന്നീട് ഇസ്ലാം മതം സ്വീകരിക്കുകയും ആഞ്ജലീനയുടെ പേര് 'ഗൗഹർ ജാൻ' എന്നും സ്വന്തം പേര് 'മൽക്ക ജാൻ' എന്നും മാറ്റുകയും ചെയ്തു.
ഉപജീവനം
കാലക്രമേണ, വിക്ടോറിയ ( മൽക്ക ജാൻ ) ബനാറസിലെ ഒരു പ്രഗത്ഭ ഗായികയും കഥക് നർത്തകിയും വേശ്യയും ആയിത്തീരുകയും മൂത്ത മൽക്ക ജാൻ എന്ന പേരിൽ സ്വയം കുപ്രശസ്തി നേടുകയും ചെയ്തു; അക്കാലത്ത് മറ്റ് മൂന്ന് മൽക്ക ജാനുകൾ പ്രശസ്തരായതിനാൽ അവളെ ബഡി മൽക്കാ ജാൻ എന്ന് വിളിച്ചിരുന്നു: ആഗ്രയിലെ മൽക്ക ജാൻ, മുൽക്ക് പുഖ്രാജിലെ മൽക്ക ജാൻ, ചുൽബുലിയിലെ മൽക്ക ജാൻ, അവരിൽ മൂത്തവളായിരുന്നു അവൾ.
1883-ൽ മൽക്ക ജാൻ വീണ്ടും കൽക്കട്ടയിലേക്ക് താമസം മാറി, നവാബ് വാജിദ് അലി ഷായുടെ കൊട്ടാരത്തിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കി, കൊൽക്കത്തക്കടുത്തുള്ള മെതിയബുർജിൽ (ഗാർഡൻ റീച്ച്) സ്ഥിരതാമസമാക്കി, മൂന്ന് വർഷത്തിനുള്ളിൽ 24 ചിറ്റ് പോർ റോഡിൽ (ഇപ്പോൾ രബീന്ദ്ര സരണി). 40,000 രൂപയ്ക്ക് ഒരു കെട്ടിടം വാങ്ങി. പട്യാലയിലെ കാലേ ഖാൻ, 'കാലു ഉസ്താദ്', ഉസ്താദ് അലി ബക്ഷ് ജർനൈൽ (പട്യാല ഘരാനയുടെ സ്ഥാപക അംഗം) എന്നിവരിൽ നിന്ന് ശുദ്ധവും ലളിതവുമായ ഹിന്ദുസ്ഥാനി ആലാപനവും മഹാനായ ബൃന്ദാദിൻ മഹാരാജിൽ ( ബിർജു മഹാരാജിൻ്റെ ചെറുമകൻ) നിന്ന് കഥകും പഠിച്ചു. യുവ ഗൗഹർ പരിശീലനം ആരംഭിച്ചത് ഇവിടെ വെച്ചാണ്. സൃജൻബായിയിൽ നിന്നുള്ള ധ്രുപദ് ധമർ, ചരൺ ദാസിൽ നിന്നുള്ള ബംഗാളി കീർത്തനം. താമസിയാതെ അവൾ 'ഹംദും' എന്ന ഓമനപ്പേരിൽ ഗസലുകൾ എഴുതാനും രചിക്കാനും തുടങ്ങി, രബീന്ദ്ര സംഗീതത്തിൽ പ്രാവീണ്യവും നേടി.
ഗൗഹർ ജാൻ തൻ്റെ ആദ്യ പ്രകടനം 1887-ൽ ദർഭംഗ രാജിലെ രാജകൊട്ടാരത്തിൽ നടത്തി, ബനാറസിലെ ഒരു പ്രൊഫഷണൽ നർത്തകിയിൽ നിന്ന് വിപുലമായ നൃത്ത-സംഗീത പരിശീലനത്തിന് ശേഷം, അവരെ കൊട്ടാര സംഗീതജ്ഞനായി നിയമിച്ചു. ഗൗഹർ ജാൻ 1896-ൽ കൽക്കട്ടയിൽ അവതരിപ്പിച്ചു തുടങ്ങി. അവളുടെ രേഖകളിൽ 'ആദ്യ നൃത്തം ചെയ്യുന്ന പെൺകുട്ടി' എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്. 1904-1905 കാലഘട്ടത്തിൽ ഗുജറാത്തി പാഴ്‌സി നാടക കലാകാരനായ അമൃത് കേശവ് നായക്കിനെ അവർ കണ്ടുമുട്ടി 1907-ൽ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പെട്ടെന്നുള്ള മരണത്തിന് മുമ്പ് അദ്ദേഹവുമായി ഒരു ചെറിയ ബന്ധം ഉണ്ടായിരുന്നു. അമ്മയുടെ മരണത്തിനു ശേഷമുള്ള ആഘാതം മറികടക്കാൻ അവൾ അവനെ സഹായിച്ചു.
1910-ൽ വിക്ടോറിയ പബ്ലിക് ഹാളിൽ ഒരു കച്ചേരിക്കായി ഗൗഹർ ജാൻ ആദ്യമായി മദ്രാസിലേക്ക് പോയി, താമസിയാതെ അവളുടെ ഹിന്ദുസ്ഥാനി, ഉറുദു ഗാനങ്ങൾ ഒരു തമിഴ് സംഗീത പുസ്തകത്തിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. 1911 ഡിസംബറിൽ, ഡൽഹി ദർബാറിൽ ജോർജ്ജ് അഞ്ചാമൻ രാജാവിൻ്റെ പട്ടാഭിഷേകത്തിൽ പങ്കെടുക്കാൻ അവർ പ്രശസ്തയായി ക്ഷണിക്കപ്പെട്ടു, അവിടെ അലഹബാദിലെ ജാനകിബായിക്കൊപ്പം യേ ഹേ താജ്പോഷി കാ ജൽസ, മുബാറക് ഹോ മുബാറക് ഹോ എന്ന യുഗ്മഗാനം ആലപിച്ചു.
അവളുടെ അവസാന നാളുകളിൽ മൈസൂരിലെ കൃഷ്ണ രാജ വാഡിയാർ നാലാമന്റെ ക്ഷണപ്രകാരം അവർ മൈസൂരിലേക്ക് താമസം മാറി. 1928 ഓഗസ്റ്റ് 1 ന് അവളെ 'കൊട്ടാരം സംഗീതജ്ഞ' ആയി നിയമിച്ചു, എന്നിരുന്നാലും 18 മാസത്തിനുള്ളിൽ, 1930 ജനുവരി 17 ന് മൈസൂരിൽ വച്ച് അവർ മരിച്ചു.
തന്റെ ജീവിതകാലത്ത്, ബംഗാളി, ഹിന്ദുസ്ഥാനി, ഗുജറാത്തി, തമിഴ്, മറാത്തി, അറബിക്, പേർഷ്യൻ, പാഷ്തോ, ഫ്രഞ്ച്, ഇംഗ്ലീഷ് എന്നിവയുൾപ്പെടെ പത്തിലധികം ഭാഷകളിലായി 1902 മുതൽ 1920 വരെ അവരുടെ 600-ലധികം ഗാനങ്ങൾ റെക്കോർഡുചെയ്‌തു. 'മൈ നെയിം ഈസ് ഗോഹർ ജാൻ' എന്ന് പ്രഖ്യാപിച്ചുകൊണ്ടായിരുന്നു ഓരോ റെക്കാർഡിങ്ങും അവസാനിപ്പിച്ചിരുന്നത്.
തുംരി, ദാദ്ര, കജ്‌രി, ചൈതി, ഭജൻ, തരാന എന്നിവയിലൂടെ ചെറിയ തോതിൽ ഹിന്ദുസ്ഥാനി ശാസ്ത്രീയ സംഗീതത്തെ അവർ ജനപ്രിയമാക്കി. കൂടാതെ ഹിന്ദുസ്ഥാനി ക്ലാസിക്കൽ ശൈലിയിൽ വിപുലമായ രാഗങ്ങൾ കേവലം മൂന്നര മിനിറ്റിനുള്ളിൽ റെക്കോർഡ് ചെയ്യാനുള്ള സാങ്കേതികതയിൽ വൈദഗ്ദ്ധ്യം നേടി. അവരുടെ വളരെ പ്രശസ്തമായ പാട്ടുകൾ ഭൈരവിയിൽ പാടിയിട്ടുള്ള ടുമരിയാണ്. ഹായ് മോരാ നഹക് ലയേ ഗവൻവ, ജബ്‌സേ ഗയേ മോറി സൂദ് ഹുനാ ലൈവ്, റാസ് കേ ഭരേ തോരെ നൈൻ, മേരേ ദർദ്-ഇ-ജിഗർ തുടങ്ങിയവയും കൂടാതെ ഭജനിൽ രാധേ കൃഷ്ണ ബോൽ മൂഖ് സേ തുടങ്ങിയവയും പ്രശസ്തമാണ്.
ബീഗം അക്തർ തന്റെ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ ഹിന്ദി സിനിമകളിൽ ഒരു കരിയർ തുടരാൻ ആഗ്രഹിച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ ഗൗഹറിന്റെയും അമ്മയുടെയും ആലാപനം കേട്ടതോടെ അവർ ആ ആശയം പൂർണ്ണമായും ഉപേക്ഷിച്ച് ഹിന്ദുസ്ഥാനി ശാസ്ത്രീയ സംഗീതം പഠിക്കുകയായിരുന്നു എന്ന് പറയുന്നു. ഉസ്താദ് ഇംദാദ് ഖാൻ ആയിരുന്നു അവരുടെ ആദ്യ അധ്യാപകൻ, സാരംഗിയിൽ അമ്മ-മകൾ ജോഡികൾക്കൊപ്പം ഉണ്ടായിരുന്നു.
2018 ജൂൺ 26-ന്, ഗൗഹർ ജാനിന്റെ 145-മത് ജന്മദിനത്തിൽ ഗൂഗിൾ ഒരു ഡൂഡിൽ അദ്ദേഹത്തെ അനുസ്മരിച്ചു.
"ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിൽ ഉയർന്നുവന്ന ഗൗഹർ ജാൻ, തന്റെ ആലാപനത്തിലൂടെയും നൃത്തത്തിലൂടെയും ജനപ്രീതി നേടുകയും ഇന്ത്യൻ പെർഫോമിംഗ് ആർട്‌സിന്റെ ഭാവി നിർവചിക്കുകയും ചെയ്തു." എന്ന് ഗൂഗിൾ അഭിപ്രായപ്പെട്ടു:
ഗാനങ്ങളുടെ റെക്കോർഡിങ്ങുകൾ
ഇന്ത്യയിൽ നിന്ന് ആദ്യമായി ഒരു ഗാനം റെക്കോർഡ് ചെയ്തത് 1902 നവംബർ ഏട്ടിന് ഗൗഹർ ജാൻ എന്ന ഗായിക പാടിയ രാഗം ജോഗിയയിൽ ഖയാൽ എന്ന ഗാനമാണ്.
ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ റെക്കോർഡിംഗ് സെഷനിൽ ഗൗഹർ ജാൻ ജോഗിയ രാഗത്തിൽ ഖയാൽ ആലപിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെടുന്നു. ഇത് ഗ്രാമഫോൺ കമ്പനിയിലെ ഫ്രെഡ് ഗെയ്‌സ്‌ബെർഗ് റെക്കോർഡുചെയ്‌തു. 1902 നവംബർ 8-ന് സെഷനുകൾ ആരംഭിച്ചു. ആറാഴ്ചകൊണ്ട്, പ്രാദേശിക കലാകാരന്മാരിൽ നിന്ന് 500-ലധികം മെട്രിക്‌സ് റെക്കോർഡ് ചെയ്യപ്പെട്ടു. റെക്കോർഡുകൾ ജർമ്മനിയിൽ നിർമ്മിക്കുകയും 1903 ഏപ്രിലിൽ ഇന്ത്യയിലേക്ക് അയയ്ക്കുകയും ചെയ്തു. പാശ്ചാത്യ സംഗീതത്തോട് പ്രാദേശിക ജനങ്ങൾക്ക് താൽപ്പര്യമോ വിലമതിപ്പോ ഇല്ലാതിരുന്ന ഇന്ത്യയിൽ ഗ്രാമഫോൺ ജനപ്രിയമാക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം മികച്ച വിജയം നേടി.
ഗൗഹർ ജാനിന്റെ സമകാലികരായ നാല് ഗായകർ ഉണ്ടായിരുന്നു, അവരുടെ ആദ്യ പേരുകൾ അവളുടെ പേരുകൾ പോലെ ഗൗഹർ എന്നായിരുന്നു.
പട്യാലയിലെ ഗൗഹർ ജാൻ;
ബോംബെയിലെ (മുംബൈ) പാഴ്‌സി തിയേറ്റർ കമ്പനിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്ന മിസ് ഗോഹാർ;
ബോംബെയിലെ രഞ്ജിത് ഫിലിംസിൻ്റെ (സ്റ്റുഡിയോ) സർദാർ ചന്ദുലാൽ ഷായുടെ യജമാനത്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്ന ഗായിക നടിയായ ഗോഹർ ഖയ്യൂം മമാജിവാല (മിസ് ഗോഹർ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു).കൂടാതെ കർണാടകയിലെ ബിജാപൂരിലെ ഗൗഹർ ബായി.
ജീവചരിത്രം
തിരുത്തുകജനനം, ബാല്യം
തിരുത്തുകആംഗ്ലോ ഇന്ത്യൻ വംശജയായ വിക്റ്റോറിയാ ഹെമ്മിന്റേയും റോബർട്ട് യോവാഡിന്റേയും പുത്രിയായി 1873-ൽ അലഹബാദിലാണ് ഐലീൻ ആഞ്ജലിനാ യോവാഡ് ജനിച്ചത്. ജനനവർഷം 1870, എന്നും ചിലയിടത്ത് രേഖപ്പെടുത്തിക്കാണുന്നു[6]. വിക്റ്റോറിയക്ക് സംഗീതത്തിലും നൃത്തത്തിലും പരിശീലനം ലഭിച്ചിരുന്നു. 1879-ൽ വിവാഹബന്ധം അലസിപ്പിരിഞ്ഞു[7] ഖുർഷിദ് എന്ന സുഹൃത്തിനോടൊപ്പം മകളേയും കൂട്ടി വിക്റ്റോറിയ ബനാറസിലേക്ക് താമസം മാറ്റി. അവിടെ വെച്ച് ഇസ്ലാം മതം സ്വീകരിച്ച് സ്വയം മൽകാ ജാനെന്നും മകൾക്ക് ഗൗഹർ ജാനെന്നും പേരു നല്കി. മൽകാ ജാൻ സംഗീതവും നൃത്തവും ഉപജീവനമാർഗ്ഗമാക്കി[8]. പേരും പണവും സമ്പാദിച്ച് ബ്രിട്ടീഷ് ഇന്ത്യയുടെ തലസ്ഥാനനഗരി കൊൽക്കത്തയിൽ സ്ഥിരതാമസത്തിനായെത്തി. ചിത്പൂർറോഡിലെ (ഇന്നത്തെ രബീന്ദ്ര സരണി) മുന്നു നില മാളിക അവർ വിലക്കെടുത്തു, ഗൗഹർ ബിൽഡിംഗ് എന്ന പേരും നല്കി[9].
സംഗീതവേദിയിലേക്ക്
തിരുത്തുകദർഭംഗയിലെ മഹാരാജാവിന്റെ മുന്നിലാണ് പതിനാലുകാരിയായ ഗൗഹർജാന്റെ അരങ്ങേറ്റം നടന്നതത്രെ. ഖയാൽ, ദ്രുപദ്, ഠുമ്രി എന്നീ സംഗീതശൈലികളിലും കഥക് നൃത്തത്തിലും നിപുണയായിരുന്ന ഗൗഹറിന് താമസിയാതെ ദർബാർ ഗായികയും നർത്തകിയുമെന്ന പദവി ലഭിച്ചു[10].
1902- ഒക്റ്റോബർ 28-ന് ഗൈസ്ബർഗിന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ ഗ്രാമഫോൺ കമ്പനിയുടെ പ്രതിനിധിസംഘം ഇന്ത്യയിലെത്തി. ഗൗഹർജാനെക്കുറിച്ച് ഗൈസ്ബർഗ് തന്റെ ഡയറിയിൽ കുറിച്ചിട്ടിട്ടുണ്ട്.[11] ഗ്രാമഫോൺ കമ്പനി ആദ്യമായി രേഖപ്പെടുത്തിയ, ശബ്ദം ഗൗഹർ ജാന്റേതായിരുന്നു. ഇരുപതു വർഷക്കാലത്തിനിടയിൽ കമ്പനി ഗൗഹറുടെ അറുനൂറോളം ആലാപനങ്ങൾ റെകോഡു ചെയ്തു. ഓരോ തവണയും ഗൗഹറിനു മൂവായിരം രൂപ വീതം ലഭിച്ചതായി പറയപ്പെടുന്നു[4]. ഓരോ ആലാപനത്തിന്റേയും അവസാനം മെ നെയിം ഈസ് ഗൗഹർ ജാൻ എന്ന് ഗൗഹർ സ്വന്തം പരിചയം നല്കുമായിരുന്നു. ഗൗഹറുടെ 78rpm റെകോഡുകളിലെ ആലാപനങ്ങൾ C.Dയിലും MP3-യിലും ലഭ്യമാണ്.[12],[13]
പ്രണയ ബന്ധങ്ങൾ, ബന്ധനങ്ങൾ
തിരുത്തുകഗൗഹറിന്റെ സംഗീതത്തിലും ലാവണ്യത്തിലും ആകൃഷ്ടരായ പലരും ഗൗഹറിന്റെ രക്ഷകരാകാൻ (Patrons) മുന്നോട്ടു വന്നു. പക്ഷെ അവരാരും തന്നെ വിവാഹ ബന്ധത്തിന് തയ്യാറായിരുന്നില്ല. തന്റെ ആശ്രിതനും പിന്നീട് മാനേജരുമായിത്തീർന്ന സയ്യദ് ഗുലാം അബ്ബാസുമായി ഗൗഹർ മുത്അ വിവാഹം(Arabic: نكاح المتعة, nikāḥ al-mutʿah,) നടത്തി. ഈ ബന്ധം അസ്വാരസ്യപ്പെടുകയും തുടർന്ന് അബ്ബാസ് ഗൗഹറിനെ നിയമക്കുരുക്കുകളിൽ കുടുക്കുകയും ചെയ്തതായി രേഖകളുണ്ട്. കോടതിവിധി പ്രകാരം 1918 നവമ്പർ21-ന് ഈ ബന്ധം റദ്ദാക്കപ്പെട്ടു. [2],[14].
അവസാനകാലം
തിരുത്തുകഗൗഹർ ജാൻ സംഗീതാലാപനത്തിലൂടെ കണക്കിലധികം സമ്പാദിച്ചെങ്കിലും അത്രതന്നെ ധാരാളിത്തത്തോടെ ചെലവഴിക്കുകയും ചെയ്തു. അവസാനകാലത്ത് പൈസക്ക് ഏറെ ഞെരക്കമനുഭവിച്ചു. തന്റെ സ്വത്തുക്കൾ വിൽക്കേണ്ട നിലയിലെത്തി. ഗൗഹർ മഹലും വിറ്റുപോയി. ഇന്ന് അതേ സ്ഥാനത്ത് സലിം മൻസിൽ കാണപ്പെടുന്നു[15]. 1928-ൽ മൈസൂർ മഹാരാജ കൃഷ്ണരാജ വൊഡയാർ ഗൗഹറിനെ മൈസൂർ ദർബാറിൽ ആസ്ഥാനഗായിക പദവിയിലേക്ക് ക്ഷണിച്ചു. ക്ഷണം സ്വീകരിച്ച് ഗൗഹർ ജാൻ മൈസൂരിലെത്തി. ഗൗഹറിനും അകമ്പടിക്കാർക്കുമടക്കെ പ്രതിമാസം അഞ്ഞൂറു രൂപ നല്കപ്പെട്ടു. അതിനകം ഗൗഹർ ശാരീരികമായും മാനസികമായും അവശയായിക്കഴിഞ്ഞിരുന്നു. കഠിനമായ ജ്വരം ബാധിച്ച് മൈസൂരിലെ കൃഷ്ണരാജേന്ദ്ര ഹോസ്പിറ്റലിൽ പ്രവേശിപ്പിക്കപ്പെട്ട ഗൗഹർ 1930 ജനവരി17 ന് മരണമടഞ്ഞു. മരണസർട്ടിഫിക്കറ്റിൽ അച്ഛനമ്മമാരുടേയോ, മുൻഭർത്താവിന്റേയോ പേരുകളില്ല.[16]
മരണാനന്തരം
തിരുത്തുക1930 ജനുവരി 28-ന് സ്റ്റേറ്റ്സ്മാൻ പത്രം ഗൗഹർ ജാന്റെ മരണവാർത്ത പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. അബ്ബാസടക്കം പലരും ഗൗഹറിന്രെ ഭർത്താവെന്നവകാശപ്പെട്ടും, റോബർട്ട് യോവാഡ് അച്ഛനെന്ന നിലക്കും ശേഷിച്ച സ്വത്തുക്കളും പണവും കൈപ്പറ്റാൻ ശ്രമിച്ചതിന്റെ രേഖകൾ ലഭ്യമാണ്[17].
അവലംബം
തിരുത്തുക- ↑ Nevile, Pran (13 April 2008). "Melodies on record". The Tribune. Retrieved 26 June 2018.
- ↑ 2.0 2.1 "My name is Gauhar Jan". mustrad.org.uk. Musical Traditions web series. Retrieved 2019-03-07.
- ↑ Gaisberg, Fred W. Music in Record. pp. 54–55.
- ↑ 4.0 4.1 Nevile, Pran (2008-04-13). "The Sunday Tribune: Melodies on Record". tribuneindia.com. Retrieved 2019-03-08.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan!: The Life and Times of a Musician. Rupa. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Mehta, S.R (1991-12-19). "Late Miss Gauhar Jaan of Calcutta (1870-1930)" (PDF). The Record News, The Journal of 'The Society of Indian Record Collectors' (SIRC). The Society of Indian Record Collectors' (SIRC). Retrieved 2019-03-08.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan: The Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. p. 12. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan : Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. pp. 16–24. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan : The Life and Times of a Musician. New delhi: Rupa. p. 39. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram. My Name is Gauhar:The Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. pp. 42–45. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Gaisberg, Fred. "Gaisberg Diaries 2" (PDF). recordingpioneers.com. Hugo Strotbaum. Retrieved 2019-03-08.
- ↑ "Gauhar Jan 78rpms". courses.nus.edu.sg. Archived from the original on 2018-07-26. Retrieved 2019-03-08.
- ↑ Shaha, Subhro (2002-01-11). "Our Masters' Voices: Album lined up to mark 100 years of recording". telegraphindia.com. The Telegraph, India.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan: The Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. pp. 172–182. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). Gauhar Jaan: The Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. pp. 230–231. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan. New Delhi: Rupa. p. 282. ISBN 978812911618-5.
- ↑ Sampath, Vikram (2010). My Name is Gauhar Jaan: The Life and Times of a Musician. New Delhi: Rupa. pp. 218–227. ISBN 978812911618-5.