ഇലി നദി
വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ചൈനയിലും തെക്കുകിഴക്കൻ കസാഖ്സ്ഥാനിലും സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഒരു നദിയാണ് ഇലി നദി. സിൻജിയാങ് ഉയിഗർ സ്വയംഭരണ പ്രദേശത്തെ ഇലി കസാഖ് ഓട്ടോണമസ് പ്രിഫെക്ചറിൽ നിന്ന് കസാക്കിസ്ഥാനിലെ അൽമാറ്റി മേഖലയിലേക്ക് ഇത് ഒഴുകുന്നു.
| ഇലി നദി | |
|---|---|
 ഇലി നദി | |
| രാജ്യം | കസാഖ്സ്ഥാൻ ചൈന |
| Physical characteristics | |
| പ്രധാന സ്രോതസ്സ് | ടെക്കെസ്, കുങ്കെസ് നദികൾ ടിയാൻ ഷാൻ |
| നദീമുഖം | ബാൽഖാഷ് തടാകം |
| നീളം | 1,439 കി.മീ (894 മൈ) |
| Discharge |
|
| നദീതട പ്രത്യേകതകൾ | |
| നദീതട വിസ്തൃതി | 140,000 കി.m2 (54,000 ച മൈ) |
Invalid designation | |
| Official name | ഇലി റിവർ ഡെൽറ്റയും സൗത്ത് ലേക്ക് ബാൽഖാഷും |
| Designated | 1 January 2012 |
| Reference no. | 2020[1] |
1,439 കിലോമീറ്റർ (894 മൈൽ) നീളത്തിൽ നിന്ന് 815 കിലോമീറ്റർ (506 മൈൽ) കസാഖ്സ്ഥാനിലാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. കിഴക്കൻ ടിയാൻ ഷാനിലെ ടെക്ക്സ്, കുംഗെസ് (അല്ലെങ്കിൽ കോനെസ്) നദികളിൽ നിന്നാണ് ഈ നദി ഉത്ഭവിക്കുന്നത്. ടിയാൻ ഷാനും ബോറോഹോറോ പർവതനിരകൾക്കും ഇടയിലുള്ള തടത്തിലൂടെ ഇലി നദി ഒഴുകുന്നു. ബാൽഖാഷ് തടാകത്തിലേക്ക് ഒഴുകുന്ന ഇലി തടാകങ്ങൾ, ചതുപ്പുകൾ, സസ്യങ്ങൾ എന്നിവയുടെ വിശാലമായ തണ്ണീർത്തട പ്രദേശങ്ങളുള്ള ഒരു വലിയ ഡെൽറ്റയായി ഇത് മാറുന്നു.[2][3]
പദോല്പത്തിതിരുത്തുക
മഹ്മൂദ് അൽ കഷ്ഗരിയുടെ തുർക്കിക് ഭാഷകളുടെ നിഘണ്ടുവായ ദാവാനു എൽ-ലുസാത്ത് അൽ-തുർക്ക് (1072–74 ൽ എഴുതിയത്) ആണ് ഇലി നദിയെക്കുറിച്ച് ആദ്യകാലങ്ങളിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്നത്. പുസ്തകത്തിൽ, രചയിതാവ് അതിനെ ഇനിപ്പറയുന്ന രീതിയിൽ നിർവചിക്കുന്നു: "ഇലി, ഒരു നദിയുടെ പേര് ആകുന്നു. യാഗ്മ, തോഖ്‌സി, ചിഗ്ലിഗ് എന്നീ തുർക്കി ഗോത്രങ്ങൾ അതിന്റെ തീരത്താണ് താമസിക്കുന്നത്. തുർക്കി രാജ്യങ്ങൾ നദിയെ തങ്ങളുടെ ജയ്ഹൗൻ (അമു ദര്യ) ആയി കണക്കാക്കുന്നു." [4]നദിയുടെ ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ ആകൃതിയോട് സാമ്യമുള്ള ഹുക്ക് എന്നർത്ഥമുള്ള ഉയ്ഘർ പദമായ ഐൽ എന്നതിൽ നിന്നാണ് ഈ പേര് ഉത്ഭവിച്ചത്.[5]
ചൈനീസ് മേഖലതിരുത്തുക
ഇലി താഴ്‌വരയ്ക്കുമുകളിൽ വടക്കുള്ള ഡുൻഗേറിയൻ തടത്തിൽ നിന്നും (ബോറോഹോറോ പർവതനിരകളിൽ നിന്നും) തെക്ക് ടാറിം തടത്തിൽ നിന്നും (ടിയാൻ ഷാൻ) വേർതിരിക്കുന്നു. 18, 19 നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ അവസാനത്തിൽ സിൻജിയാങ്ങിലെ ക്വിങ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ ശക്തികേന്ദ്രമായിരുന്നു ഈ പ്രദേശം. 1871 മുതൽ 1881 വരെ റഷ്യ ഇത് കൈവശപ്പെടുത്തിയിരുന്നു (യാക്കൂബ് ബെഗ് കലാപം മുതൽ സെന്റ് പീറ്റേഴ്‌സ്ബർഗ് ഉടമ്പടി വരെ (1881)).
നിലവിൽ ഈ പ്രദേശം സിൻജിയാങ്ങിലെ ഇലി കസാഖ് ഓട്ടോണമസ് പ്രിഫെക്ചറിന്റെ ഭാഗമാണ്. ഈ പ്രദേശത്തെ പ്രധാന നഗരമായ യിനിംഗ് (കുൽജ) നദിയുടെ വടക്കുവശത്താണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് (അന്താരാഷ്ട്ര അതിർത്തിയിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 100 കിലോമീറ്റർ (62 മൈൽ) മുകളിലേക്ക്). 1900 കളുടെ ആരംഭം വരെ, നഗരം പൊതുവെ നദിയുടെ അതേ പേരിലാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. 伊犁 (പിൻയിൻ: യെലി; വേഡ്-ഗൈൽസ്: ഇലി). തെക്ക് ഭാഗത്തായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന കപ്കാൽ സിബെ ഓട്ടോണമസ് കൗണ്ടി ചൈനയിലെ നിരവധി സിബെ ജനങ്ങളുടെ വാസസ്ഥലമാണ്(പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ മഞ്ചു ഗാരിസണിന്റെ ഭാഗമായി അവിടെ പുനരധിവസിപ്പിച്ചു).
ഇലിയുടെ പോഷകനദിയായ നീൽക കൗണ്ടിയിലെ കാഷ് നദിയിൽ (喀什 河), 43 ° 51′40 ″ N 82 ° 50′52 ″ E, 43 ° 51′14 ″ N 82 ° 48′08 ″ E. കുറഞ്ഞത് രണ്ട് ഡാമുകളെങ്കിലും കാണപ്പെടുന്നു. ഇലിയുടെ ഇടത് പോഷകനദിയായ ടെക്ക്സ് നദി, ടോക്കുസ്താര കൗണ്ടിയിലെ ക്വിയാപുകിഹായ് ജലവൈദ്യുത നിലയം (恰 甫 其 海 on) (43 ° 18′14 least N 82 ° 29′05 ″ E) എന്നിവയിൽ കുറഞ്ഞത് രണ്ട് ഡാമുകളെങ്കിലും നിർമ്മിച്ചിട്ടുണ്ട്. ടോക്കുസ്‌താരയുടെയും കോണസ് കൗണ്ടികളുടെയും അതിർത്തിയിൽ 43 ° 23′41 ″ N 82 ° 29′20 ″ E മറ്റൊരു ചെറിയ ഡാമും കാണപ്പെടുന്നു.
കസാഖ് മേഖലതിരുത്തുക
ഇലിയും അതിന്റെ പോഷകനദികളും ഭാഗികമായി ഒഴുകുന്ന കസാഖ്സ്ഥാൻ പ്രദേശത്തെ കസാഖിൽ ഷെട്ടിസു ('ഏഴ് നദികൾ') എന്നാണ് വിളിക്കുന്നത്. റഷ്യൻ ഭാഷയിൽ ഇതിനെ സെമിറെചെ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. 1965 നും 1970 നും ഇടയിൽ കപ്ഷാഗെ ജലവൈദ്യുത നിലയം കാപ്ചാഗെയ്ക്ക് സമീപം ഇലി നദിയുടെ മധ്യഭാഗത്ത് നിർമ്മിച്ചു.[6]
ചിത്രശാലതിരുത്തുക
ഇലി നദി
ഇലി നദിയിലെ ബുദ്ധമത പാറകൾ
ഇലി നദി
അൽറ്റിൻ-എമെൽ നാഷണൽ പാർക്ക്ലെ "ആലാപന ഡ്യൂൺ"
അവലംബംതിരുത്തുക
- ↑ "Ili River Delta and South Lake Balkhash". Ramsar Sites Information Service. ശേഖരിച്ചത് 25 April 2018.
- ↑ Ili River
- ↑ Ili river Kazakhstan
- ↑ Mahmud Kashgari, Dīwānu l-Luġat al-Turk (En: Compendium of the languages of the Turks). Vol I, p124. 1072–1074
- ↑ Adil Arup, Ili atalghusi heqqide (Etymology of Ili), Journal of Ili Darya, in Uyghur, 2007
- ↑ Kezer K, Matsuyama H 2006:Decrease of river runoff in the Lake Balkhash basin in Central Asia. Hydrological Processes Vol. 20 Is. 6 Pp 1407–1423
