ആദിത്യ (കൃത്രിമോപഗ്രഹം)

ആദിത്യ
സംഘടന	ഐ.എസ്.ആർ.ഒ
ഉപയോഗലക്ഷ്യം	Solar study
Satellite of	ഭൂമി
വിക്ഷേപണ തീയതി	2023 itശ്രീഹരിക്കോട്ടയിൽ നിന്ന്, India
വിക്ഷേപണ വാഹനം	ജി.എസ്.എൽ.വി
പിണ്ഡം	400 kg

ബഹിരാകാശത്തു നിന്നും സൂര്യനെ നിരീക്ഷിക്കുന്നതിനുള്ള ഇന്ത്യൻ കൃത്രിമോപഗ്രഹമാണ്‌ ആദിത്യ (Aditya).(സംസ്കൃതം: आदित्य, lit: Sun^[2]) pronunciation^ⓘ സംസ്കൃതത്തിൽ ആദിത്യൻ എന്നാൽ സൂര്യൻ എന്നാണ് അർത്ഥം.

സൂര്യ പര്യവേക്ഷണത്തിനുള്ള ഈ ഉപഗ്രഹം വിക്ഷേപിക്കുന്നത് ഐ.എസ്.ആർ.ഒ ആണ്‌ . പൂനയിയ്ലെ അയൂക്ക (IUCAA), ബാംഗലൂരുവിലെ Indian Institute of Astrophysics , ഉദയ്പുരിലെ നാഷണൽ ഫിസികൽ ലബോറട്ടറി , ഫിസിക്കൽ റിസർച്ച് ലബോറട്ടറി , അഹമ്മദാബാദ്, വി.എസ് എസ്.സി, തിരുവനന്തപുരം, ബാംഗ്ലൂരിലെ ലബോറട്ടറി ഫോർ ഇലക്‌ട്രോ-ഒപ്റ്റിക്‌സ് സിസ്റ്റംസ് , യു.ആർ. റാവു സാറ്റലൈറ്റ് സെന്റർ തുടങ്ങിയ ഇന്ത്യയിലെ പ്രമുഖ സ്ഥാപനങ്ങളാാണ് പേ ലോഡുകൾ രൂപകല്പന ചെയ്തത്.^[3]

ലാങ്ഗ്രേജ് പോയന്റ്

ഈ അഞ്ച് പോയിന്റുകളിൽ ഏതെങ്കിലും ഒന്നിലുള്ള ഒരു ചെറിയ വസ്തു അതിന്റെ ആപേക്ഷിക സ്ഥാനം നിലനിർത്തും.

ആദിത്യ L1 എന്നതിലെ L1 സൂര്യ-ഭൗമ വ്യവസ്ഥയുടെ Lagrange Point 1 നെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. എളുപ്പം മനസ്സിലാവുന്ന ഭാഷയിൽ പറഞ്ഞാൽ സൂര്യനും ഭൂമിയും പോലുള്ള രണ്ട് ആകാശഗോളങ്ങളുടെ ഗുരുത്വാകർഷണ ബലങ്ങൾ സന്തുലിതാവസ്ഥയിലായിരിക്കുന്ന ബഹിരാകാശത്തെ ഒരു സ്ഥലമാണ് L1. ഇത് അവിടെ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു വസ്തുവിനെ രണ്ട് ആകാശഗോളങ്ങളുമായും താരതമ്യേന സ്ഥിരത നിലനിർത്താൻ അനുവദിക്കുന്നു.

L1 ലാഗ്രാഞ്ച് പോയിന്റിലെ തന്ത്രപരമായ സ്ഥാനം ആദിത്യ-L1 ന് സൂര്യന്റെ സ്ഥിരവും തടസ്സമില്ലാത്തതുമായ കാഴ്ച നിലനിർത്താൻ കഴിയുമെന്ന് ഉറപ്പാക്കുന്നു. ഭൂമിയുടെ കാന്തികക്ഷേത്രവും അന്തരീക്ഷവും സ്വാധീനിക്കുന്നതിനുമുമ്പ് സൗരവികിരണവും കാന്തിക കൊടുങ്കാറ്റുകളും പരിശോധിക്കാനും പഠിക്കാനും ഈ സ്ഥാനം ഉപഗ്രഹത്തെ അനുവദിക്കുന്നു. കൂടാതെ, L1 പോയിന്റിന്റെ ഗുരുത്വാകർഷണ സ്ഥിരത ഇടയ്ക്കിടെയുള്ള പരിക്രമണ പരിപാലന ശ്രമങ്ങളുടെ ആവശ്യകത കുറയ്ക്കുകയും ഉപഗ്രഹത്തിന്റെ പ്രവർത്തനക്ഷമത പരമാവധി ആക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സൂര്യോപരിതലത്തിലുള്ള കൊറോണയെപറ്റി വിശദമായി പഠിക്കുകയാണ് ‘ആദിത്യ’യുടെ ലക്ഷ്യം. ഭൂമിയിൽ നിന്നും 800 കിലോമീറ്റർ ദൂരെയുള്ള ഭ്രമണപഥത്തിലേക്കാണ് ആദിത്യയെ വിക്ഷേപിക്കുന്നത്. അവിടെനിന്നുമുള്ള നിരീക്ഷണവിവരങ്ങൾ ഭൂമിയിലേക്ക് അയയ്ക്കും. 400 കിലോഗ്രാമിനടുത്ത് ഭാരമുണ്ട്.

സ്ഥാനം

ആദിത്യ-L1 ഭൂമിയിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 1.5 ദശലക്ഷം കിലോമീറ്റർ അകലെ സൂര്യനഭിമുഖമായി നിലകൊള്ളും. ഇത് ഭൂമി-സൂര്യൻ ദൂരത്തിന്റെ 1% ആണ്. സൂര്യ-ഭൗമ വ്യവസ്ഥയിലെ ലാങ്ഗ്രേജ് പോയന്റ് ആണിത്. സൂര്യൻ ഒരു ഭീമൻ വാതകഗോളമാണ്, ആദിത്യ-എൽ1 സൂര്യന്റെ ബാഹ്യ അന്തരീക്ഷത്തെക്കുറിച്ച് പഠിക്കും. ആദിത്യ-എൽ1 സൂര്യനിൽ ഇറങ്ങുകയോ സൂര്യനെ അടുത്ത് സമീപിക്കുകയോ ചെയ്യില്ല.

ഇതിന്റെ ആശയം പൂർത്തീകരിച്ചത് ജനുവരി 2008 ൽ അഡൈസറി കമ്മിറ്റി ഫോർ സ്പേസ് റിസർച്ച് (Advisory Committee for Space Research) ആണ്‌. ^[1] ഇതിന്റെ രൂപകല്പനയും ^[4] നിർമ്മാണവും , പിന്നീട് ഇതിന്റെ വിക്ഷേപണവും നടത്തുന്നത് ഐ.എസ്.ആർ.ഒ (ISRO ആണ്‌.^[1] ഐ.എസ്.ആർ.ഒ യുടെ ചെയർമാൻ ജി.മാധവൻ നായർ ഇതിന്റെ പ്രഖ്യാപനവും അനുമതിയും 10 നവംബർ 2008 ന്‌ നൽകി.^[5]

ഇതിന്റെ വിക്ഷേപണം 2020 ൽ നടത്താനാണ് പദ്ധതിയിട്ടിരിക്കുന്നത്. പ്രധാനമായും കൊറോണയെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാനാണ്‌ ഇത് വിക്ഷേപിക്കുന്നത്. ഈ കൃത്രിമോപഗ്രഹം അത്യാധുനിക സോളാർ കൊറോണാഗ്രാഫ് വഹിക്കുന്നുണ്ട്.^[1] ഈ കൃത്രിമോപഗ്രഹത്തിന്റെ ഭാരം ഏകദേശം 100 കിലോഗ്രാം (220 lb) ഉണ്ട്. ഇതിന്റെ പദ്ധതി ചെലവ് ₹50 കോടി (US$10 million) ആകുമെന്ന് കരുതുന്നു. ^[1] ഭൂമിയുടെ ഭ്രമണപഥത്തിൽ ഏകദേശം 800 km ൽ ആണ്‌ ഇത് സ്ഥാപിക്കുന്നത്. ഇത് കൊറോണൽ ഹീറ്റിംഗിന്റെ അടിസ്ഥാന പ്രശ്നങ്ങൾ പഠിക്കുമെന്ന് കരുതുന്നു.

ലക്ഷ്യം

സോളാർ കോറോണ അഥവാ സൗര്യ പ്രഭാമണ്ഡലം ക്രമാതീതമായി ചൂടുപിടിക്കുന്നതിന്റെ കാരണം കണ്ടെത്തുകയാണ് ആദിത്യ 1 പ്രധാനമായും ലക്ഷ്യമിടുന്നത്. ഭൂമിക്കും സൂര്യനുമിടയിലുള്ള ലഗ്രാംജിയൻ പോയിന്റ് ഒന്നിൽ നിന്ന് സൂര്യനെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനം നടത്താനാണു പദ്ധതി. സൂര്യനെ മുഴുവൻ സമയവും തടസ്സങ്ങളില്ലാതെ കാണാനാകുമെന്നതാണ് എൽ-1 പോയിന്റിന്റെ പ്രത്യേകത. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ആദിത്യ -എൽ 1 എന്ന പേരിലാണ് ഇപ്പോൾ ഇന്ത്യയുടെ സൂര്യദൗത്യം അറിയപ്പെടുന്നത്.

പേലോഡുകൾ^[6]

വിക്ഷേപണ ഉപഗ്രഹത്തിൽ വിവിധ ദൗത്യങ്ങളുമായി സന്നിവേശിപ്പിച്ചിട്ടുള്ള ഉപകരണങ്ങളാണ് പേലോഡുകൾ

വിസിബിൾ എമിഷൻ ലൈൻ കൊറോണഗ്രാഫ് (VELC-)

Aditya-L1, ലെ ആദ്യപേലോദ് ആയ വി.ഇ.എൽ.സി ഒരേസമയം ഇമേജിംഗ്, സ്പെക്ട്രോസ്കോപ്പി, സ്പെക്ട്രോ-പോളാരിമെട്രി ചാനലുകൾ എന്നിവയുള്ള ആന്തരികമായി നിഗൂഢമായ സോളാർ കൊറോണഗ്രാഫാണ്. 1.05 R☉ മുതൽ 3 R☉ വരെയുള്ള സോളാർ കൊറോണ ചിത്രീകരിക്കുന്നതിനാണ് VELC രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്, ഒരു പിക്സലിന് 2.25 ആർക്ക് സെക്കൻഡ് എന്ന പ്ലേറ്റ് സ്കെയിൽ. VELC പേലോഡ് വഴി ലഭിച്ച ഇമേജിംഗും സ്പെക്ട്രോസ്കോപ്പിക് നിരീക്ഷണങ്ങളും സോളാർ കൊറോണയുടെയും ഡൈനാമിക്സിന്റെയും ഡയഗ്നോസ്റ്റിക് പാരാമീറ്ററുകളും കൊറോണൽ മാസ് എജക്ഷനുകളുടെ ഉത്ഭവവും സോളാർ കൊറോണയുടെ കാന്തികക്ഷേത്ര അളവുകളും പഠിക്കാൻ പ്രധാനമാണ്. ആകാശത്തിന്റെ തലത്തിലെ സ്റ്റോക്ക് വെക്റ്റർ അളവുകളും 1.05R☉ വരെ അടുത്തുള്ള വെള്ള-വെളിച്ചത്തിൽ ഇമേജിംഗും ഈ പേലോഡിന്റെ പ്രത്യേകതകളാണ്.

സ്യൂട്ട് (SUIT-Solar Ultraviolet Imaging Telescope)

പൂനയിലെ ഇന്റർ യൂണിവേഴ്സിറ്റി സെന്റർ ഫോർ അസ്റ്റ്രോണമി അന്റ് അസ്റ്റ്രോഫിസിക്സ് (IUCAA) ശാസ്ത്രജ്ഞർ രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത സോളാർ അൾട്രാവയലറ്റ് ഇമേജിംഗ് ടെലിസ്കോപ്പ് (സ്യൂട്ട്) സൂര്യന്റെ അൾട്രാവയലറ്റ് (യുവി) ഉദ്‌വമനം പഠിക്കുകയും വിവിധ യുവി തരംഗദൈർഘ്യങ്ങളിൽ കൊറോണ എന്നറിയപ്പെടുന്ന സൂര്യന്റെ അന്തരീക്ഷത്തിന്റെ ഉയർന്ന മിഴിവുള്ള ചിത്രങ്ങൾ പകർത്തുകയും ചെയ്യും. സൂര്യന്റെ ഫോട്ടോസ്ഫിയർ, ക്രോമോസ്ഫിയർ എന്നിവയുടെ വിശദപഠനം ലക്ഷ്യമിടുന്നു.

ഐഎസ്ആർഒയുമായി സഹകരിച്ച് സോളാർ അൾട്രാവയലറ്റ് ഇമേജിംഗ് ടെലിസ്കോപ്പ് (എസ്‌യുഐടി) വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത് എ എൻ രാംപ്രകാശും ദുർഗേഷ് ത്രിപാഠി, ശ്രീജിത് പടിഞ്ഞാറ്റീരി എന്നിവരാണ്^[7]. SUIT എന്ന ആശയം വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത് IUCAA യിലാണ്. ഭൂമിയെ ചുറ്റുന്ന ഒരു സൗരനിരീക്ഷണകേന്ദ്രം എന്നതായിരുന്നു തുടക്കത്തിൽ ആശയം. എന്നാൽ പിന്നീട് ‘ഐഎസ്ആർഒ’യുടെ സഹായത്തോടെ ഇന്നത്തെ നിരീക്ഷണകേന്ദ്രം എന്ന ആശയം ഉയർന്നുവന്നു. കൊറോണ കാലത്ത് പോലും, ഈ ശാസ്ത്രജ്ഞർ 'ആദിത്യ എൽ-1' ന്റെ പ്രധാന ഉപകരണങ്ങൾ വികസിപ്പിക്കുകയും പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്തു. രാജ്യത്തുടനീളമുള്ള നിരവധി സർവകലാശാലകളും ഗവേഷണ സ്ഥാപനങ്ങളും ഇതിൽ പങ്കെടുത്തു.ഏ.എൻ രാമപ്രകാശ്, ദുർഗ്ഗേഷ് ത്രിപാഠി, എന്നിവർ ആണ് ഈ ദൗത്യത്തിലെ പ്രധാന ശാസ്ത്രജ്ഞർ. (ഇതിൽ രാമപ്രകാശ് തൃശ്ശൂർ മണ്ണുത്തിസ്വദേശി ^[8]യും ശ്രീജിത് കാടാമ്പുഴ സ്വദേശിയും ^[9] ആണ്)

ആദിത്യ സോളർ വിൻഡ് പാർട്ടിക്കിൾ എക്സ്പെരിമെന്റ് (ASPEX-)

ആദിത്യ-എൽ1 ദൗത്യത്തിനായി ഉദയ്പൂരലെ പിസിക്കൽ റിസർച്ച് ലബോറട്ടറിയിൽ നിന്നുള്ള തിരഞ്ഞെടുത്ത പേലോഡാണ് ASPEX. എൽ1 പോയിന്റിൽ നിന്ന് സൗരവാത കണങ്ങളുടെ ത്വരിതപ്പെടുത്തലും ഊർജ്ജസ്വലതയുമുള്ള സൗര, ഗ്രഹാന്തര പ്രക്രിയകൾ (ഷോക്ക് ഇഫക്റ്റുകൾ, തരംഗ-കണിക ഇടപെടലുകൾ മുതലായവ) മനസ്സിലാക്കുക എന്നതാണ് ASPEX ന്റെ പ്രാഥമിക ലക്ഷ്യം. ഈ ലക്ഷ്യങ്ങൾ കൈവരിക്കുന്നതിന്, ASPEX സൗരവാതത്തിന്റെ വേഗത കുറഞ്ഞതും വേഗതയേറിയതുമായ ഘടകങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട താഴ്ന്നതും ഉയർന്നതുമായ ഊർജ കണങ്ങൾ, സൂപ്പർ തെർമൽ ജനസംഖ്യ, CME, CIR എന്നിവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആഘാതങ്ങൾ, സോളാർ എനർജറ്റിക് കണികകൾ (SEPs) എന്നിവ അളക്കുന്നു. ഈ ഉപകരണത്തിന് രണ്ട് ഭാഗങ്ങളുണ്ട്, അതായത് സോളാർ വിൻഡ് അയോൺ സ്പെക്ട്രോമീറ്റർ (SWIS) 100 eV മുതൽ 20 keV വരെയുള്ള ഊർജ്ജ ശ്രേണിയിലുള്ള അയോണുകളെ അളക്കുന്നു. 20 മെ.വി. സോളാർ വിൻഡ് അയോൺ അളക്കുന്നതിന് SWIS MCP ഡിറ്റക്ടറുകളും STEPS ഉയർന്ന ഊർജ്ജ കണികാ കണ്ടെത്തലിനായി ഇഷ്ടാനുസൃതമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത Si PIN ഉം Scintillators ഉം ഉപയോഗിക്കുന്നു. ASPEX

പ്ലാസ്മ അനലൈസർ പാക്കേജ് ഫോർ ആദിത്യ (പാപ)

ഈ പേലോഡ് സോളാർ കാറ്റ് പ്ലാസ്മയുടെ സാന്ദ്രത, താപനില, ഘടന തുടങ്ങിയ ഗുണങ്ങളെ അളക്കും. സൗരവാതവും ഭൂമിയുടെ കാന്തികമണ്ഡലവും തമ്മിലുള്ള പ്രതിപ്രവർത്തനം പഠിക്കാൻ ഇത് സഹായിക്കും. തിരുവനന്തപുരത്തെ വിക്രം സാരാഭായ് ബഹിരാകാശ കേന്ദ്രംആണ് ഇത് രൂപകല്പനചെയ്തത്.

സോളാർ ഇറേഡിയൻസ് മോണിറ്റർ (സിം)

ഈ പേലോഡ് സൗരവികിരണത്തെ അളക്കും, ഇത് സൂര്യൻ പുറത്തുവിടുന്ന മൊത്തം ഊർജ്ജത്തിന്റെ അളവാണ്. സൗരവികിരണത്തിന്റെ വ്യതിയാനവും ഭൂമിയുടെ കാലാവസ്ഥയിൽ അതിന്റെ സ്വാധീനവും പഠിക്കാൻ ഇത് സഹായിക്കും

സോളാർ ലോ എനർജി എക്സ്-റേ സ്പെക്ട്രോമീറ്റർ (സോലെക്സ്)

ഈ പേലോഡ് സോളാർ എക്സ്-റേകളുടെ സ്പെക്ട്രം അളക്കും. സോളാർ ഫ്ലെയറുകളും കൊറോണൽ മാസ് എജക്ഷനുകളും പഠിക്കാനും സൗര അന്തരീക്ഷത്തിന്റെ ഭൗതികശാസ്ത്രം മനസ്സിലാക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും.

ഹൈ എനർജി L1 ഓർബിറ്റിംഗ് എക്സ്-റേ സ്പെക്ട്രോമീറ്റർ (HEL1OS)

ഈ പേലോഡ് ഉയർന്ന ഊർജ്ജ ശ്രേണിയിലുള്ള സോളാർ എക്സ്-റേകളുടെ സ്പെക്ട്രം അളക്കും. സോളാർ ഫ്ലെയറുകളും കൊറോണൽ മാസ് എജക്ഷനുകളും പഠിക്കാനും സൗര അന്തരീക്ഷത്തിലെ കണങ്ങളുടെ ത്വരണം മനസ്സിലാക്കാനും ഇത് സഹായിക്കും.

മാഗ്നറ്റോമീറ്റർ

സൗരകാന്തികമേഖലയെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനം.

വിക്ഷേപണം

PSLV-C57ന്റെ ഫ്ലൈറ്റ് സീക്വൻസ്

22023 സെപ്റ്റംബർ 2-ാം തിയതി ഇന്ത്യൻ സമയം രാവിലെ 11:50ന് പോളാർ സാറ്റലൈറ്റ് ലോഞ്ച് വെഹിക്കിൾ (PSLV-C57) ഉപയോഗിച്ച് ശ്രീഹരിക്കോട്ടയിലെ സതീഷ് ധവാൻ ബഹിരാകാശ കേന്ദ്രത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ ലോഞ്ച് പാഡിൽ നിന്നായിരുന്നു വിക്ഷേപണം.

ആദിത്യ-എൽ1 വിക്ഷേപണത്തിനു ശേഷം 63 മിനിറ്റും 20 സെക്കൻഡും നീണ്ട യാത്രക്കു ശേഷം 12:54ന് ഭൂമിക്ക് ചുറ്റുമുള്ള ദീർഘവൃത്താകൃതിയിലുള്ള ഭ്രമണപഥത്തിൽ എത്തിച്ചേർന്നു.^[10] ഭൂമിക്കു ചുറ്റുമുള്ള പരിക്രമണ പഥം ഘട്ടം ഘട്ടമായി നാല് പ്രാവശ്യം ഉയർത്തിയതിനു ശേഷമായിരിക്കും ആദിത്യ-എൽ1 ലഗ്രാൻഷെ പോയന്റ് 1ലേയ്ക്ക് (L1) ഭൂഭ്രമണപഥം വിട്ട് യാത്രയാവുക. വിക്ഷേപിച്ച് ഏകദേശം 127 ദിവസങ്ങൾക്ക് ശേഷം ഇത് L1 പോയിന്റിൽ അതിന്റെ നിയുക്ത ഭ്രമണപഥത്തിലെത്തുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു.^[11]

ഭ്രമണപഥം ഉയർത്തൽ

2023 സെപ്‌റ്റംബർ 3-ന് ആദിത്യ-എൽ1 അതിന്റെ ആദ്യത്തെ ഭൗമ ഭ്രമണപഥം ഉയർത്തി. അപ്പോൾ അതിന്റെ ഭൂമിയിൽ നിന്നുള്ള കുറഞ്ഞ ദൂരം 245 കി.മീറ്ററും കൂടിയ ദൂരം 22,459 കി.മീറ്ററും ആയി.^[12] 2023 സെപ്റ്റംബർ 5-ന് പരിക്രമണപഥം രണ്ടാമതും ഉയർത്തിയപ്പോൾ ഭൂമിയിൽ നിന്നുള്ള ദൂരം 282 കി.മീ, 40,225 കി.മീ എന്നായി മാറി.

അവലംബം

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 "ISRO planning to launch satellite to study the sun". The Hindu. 2008-01-13. Archived from the original on 2008-06-05. Retrieved 2008-11-10.
↑ "Aditya". Spoken Sanskrit. Retrieved 2008-11-14.
↑ https://economictimes.indiatimes.com/news/science/aditya-l1-payloads-what-they-do-and-why-the-mission-is-unique/uniqueness-of-the-mission/slideshow/103215263.cms
↑ "After Chandrayaan-1's moon voyage, ISRO's Aditya to scout sun's surf". United News of India. 2008-11-11. Retrieved 2008-11-14.^{[പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി]}
↑ "ISRO to develop Sun mission 'Aditya'". Zee News. 2008-11-10. Archived from the original on 2013-01-06. Retrieved 2008-11-11.
↑ https://currentaffairs.adda247.com/aditya-l1-mission-payloads-unlocking-solar-mysteries/#:~:text=Plasma%20Analyser%20Package%20For%20Aditya%20(PAPA)%3A%20This%20payload%20will,wind%20and%20the%20Earth's%20magnetosphere.
↑ https://www.indiatoday.in/science/story/aditya-l-1-mission-launch-suit-isro-solar-telescope-iucaa-2394893-2023-06-19
↑ https://newspaper.mathrubhumi.com/news/kerala/kerala-1.8321140
↑ https://keralakaumudi.com/news/news.php?id=1141248&u=national-1141248
↑ "PSLV-C57 / ADITYA-L1 Mission - Press Release". www.isro.gov.in. Retrieved 2023-09-03.
↑ "PSLV-C57/ADITYA-L1 Mission". www.isro.gov.in. Archived from the original on 3 September 2023. Retrieved 2 September 2023.
↑ isro (3 September 2023). "Aditya L1" (Tweet). Retrieved 3 September 2023 – via Twitter. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (help)

വാർത്തയും വീക്ഷണവും(പേജ് 5) മാതൃഭൂമി ദിനപത്രം 09.08.2010

[Hindu1-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 "ISRO planning to launch satellite to study the sun". The Hindu. 2008-01-13. Archived from the original on 2008-06-05. Retrieved 2008-11-10.

[Aditya-2] "Aditya". Spoken Sanskrit. Retrieved 2008-11-14.

[3] ttps://economictimes.indiatimes.com/news/science/aditya-l1-payloads-what-they-do-and-why-the-mission-is-unique/uniqueness-of-the-mission/slideshow/103215263.cms

[UNI1-4] "After Chandrayaan-1's moon voyage, ISRO's Aditya to scout sun's surf". United News of India. 2008-11-11. Retrieved 2008-11-14.^{[പ്രവർത്തിക്കാത്ത കണ്ണി]}

[Zee1-5] "ISRO to develop Sun mission 'Aditya'". Zee News. 2008-11-10. Archived from the original on 2013-01-06. Retrieved 2008-11-11.

[6] ttps://currentaffairs.adda247.com/aditya-l1-mission-payloads-unlocking-solar-mysteries/#:~:text=Plasma%20Analyser%20Package%20For%20Aditya%20(PAPA)%3A%20This%20payload%20will,wind%20and%20the%20Earth's%20magnetosphere.

[7] ttps://www.indiatoday.in/science/story/aditya-l-1-mission-launch-suit-isro-solar-telescope-iucaa-2394893-2023-06-19

[8] ttps://newspaper.mathrubhumi.com/news/kerala/kerala-1.8321140

[9] ttps://keralakaumudi.com/news/news.php?id=1141248&u=national-1141248

[10] "PSLV-C57 / ADITYA-L1 Mission - Press Release". www.isro.gov.in. Retrieved 2023-09-03.

[isro_20230902_adityal1-11] "PSLV-C57/ADITYA-L1 Mission". www.isro.gov.in. Archived from the original on 3 September 2023. Retrieved 2 September 2023.

[12] sro (3 September 2023). "Aditya L1" (Tweet). Retrieved 3 September 2023 – via Twitter. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (help)

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]