വിക്കിപീഡിയ

സീനോഈസ്ട്രോജൻ

ഈസ്ട്രജനെ അനുകരിക്കുന്ന ഒരു തരം സെനോഹോർമോണാണ് സീനോഈസ്ട്രോജൻ. അവ കൃത്രിമമായി അല്ലെങ്കിൽ പ്രകൃതിദത്ത രാസ സംയുക്തങ്ങൾ ചേർന്നുണ്ടായതും ആകാം. ഇംഗ്ലീഷ്:Xenoestrogens ഏതെങ്കിലും ജീവിയുടെ എൻഡോക്രൈൻ സിസ്റ്റം ആന്തരികമായി ഉൽപ്പാദിപ്പിക്കുന്ന ഈസ്ട്രജനിക് പദാർത്ഥങ്ങളിൽ നിന്ന് രാസപരമായി വ്യത്യസ്തമാണെങ്കിലും, ഒരു ജീവജാലത്തിൽ ഈസ്ട്രജനിക് സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്ന PCB, BPA, phthalates പോലുള്ള വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കുന്ന ചില വ്യാവസായിക സംയുക്തങ്ങൾ സിന്തറ്റിക് സീനോഈസ്ട്രോജൻ-ൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. സസ്യങ്ങളിൽ നിന്ന് ഭക്ഷണത്തിലൂടെ ലഭിക്കുന്ന ഈസ്ട്രജനുകൾ മനുഷ്യന്റെ ശരീരത്തിൽ ഉണ്ടാക്കുന്ന അനാവശ്യമായ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പെൺകുട്ടികളിൽ അകാലത്തിൽ അഥവാ നേരത്തേ ഉണ്ടാവുന്ന ഋതുവാകലും അമിതവണ്ണവും കൊഴുപ്പുകൾ വയറ്റിൽ അടിഞ്ഞുകൂടുന്നതുമടക്കം നിരവധി പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് കാരണമാകുന്നുണ്ട് എന്ന് ഗവേഷണഫലങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. [1] [2] [3] [4]

പദോല്പത്തി

തിരുത്തുക

ഗ്രീക്ക് പദങ്ങളായ ξένο (സീനോ, വിദേശ അർത്ഥം), οἶστρος (എസ്ട്രസ്, ലൈംഗികാസക്തി എന്നർത്ഥം), γόνο (ജീൻ, "ഉത്പാദിപ്പിക്കുക" എന്നർത്ഥം) എന്നീ ഗ്രീക്ക് പദങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞതാണ് xenoestrogen എന്ന വാക്ക്, അക്ഷരാർത്ഥത്തിൽ "വിദേശ ഈസ്ട്രജൻ " എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്.

പ്രകൃതിയിൽ

തിരുത്തുക

പ്രകൃതിദത്തമായ സീനോഈസ്ട്രോജൻ-ൽ സസ്യജന്യമായ സീനോഈസ്ട്രോജൻ ആയ ഫൈറ്റോഈസ്റ്റ്രജൻ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഈ സംയുക്തങ്ങൾ എക്സ്പോഷർ ചെയ്യുന്നതിനുള്ള പ്രാഥമിക മാർഗ്ഗം ഫൈറ്റോ ഈസ്ട്രജനിക് സസ്യങ്ങളുടെ ഉപഭോഗമാണ്, അവയെ ചിലപ്പോൾ "ഡയറ്ററി ഈസ്ട്രജൻ" എന്നും വിളിക്കുന്നു. മൈക്കോ ഈസ്ട്രജൻ, ഫംഗസിൽ നിന്നുള്ള ഈസ്ട്രജനിക് പദാർത്ഥങ്ങൾ, മൈക്കോടോക്സിനുകളായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന മറ്റൊരു തരം സീനോഈസ്ട്രോജൻ ആണ്.

എൻഡോജെനസ് ഈസ്ട്രജന്റെ ഫലങ്ങളെ അനുകരിക്കാൻ കഴിയുമെന്നതിനാൽ സെനോഈസ്ട്രജനുകൾക്ക് ക്ലിനിക്കലി പ്രാധാന്യമുണ്ട്, അതിനാൽ അകാലത്തിൽ പ്രായപൂർത്തിയാവുന്ന അവസ്ഥക്കും പ്രത്യുൽപാദന വ്യവസ്ഥയുടെ മറ്റ് തകരാറുകൾക്കും ഇത് കാരണമാകുന്നു.

സീനോഈസ്ട്രോജൻ-ൽ ഫാർമക്കോളജിക്കൽ ഈസ്ട്രജൻ ഉൾപ്പെടുന്നു (ഇതിൽ ഈസ്ട്രജനിക് പ്രവർത്തനം ഉദ്ദേശിച്ച ഫലമാണ്, ഗർഭനിരോധന ഗുളികകളിൽ ഉപയോഗിക്കുന്ന എഥിനൈൽസ്ട്രാഡിയോൾ എന്ന മരുന്ന് പോലെ), എന്നാൽ മറ്റ് രാസവസ്തുക്കൾക്കും ഈസ്ട്രജനിക് ഫലമുണ്ടാകാം. വ്യാവസായിക, കാർഷിക, രാസ കമ്പനികളും ഉപഭോക്താക്കളും കഴിഞ്ഞ 70 വർഷങ്ങളിൽ മാത്രമാണ് സീനോഈസ്ട്രോജനുകൾ പരിസ്ഥിതിയിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നത്, എന്നാൽ ആർക്കിസ്ട്രോജനുകൾ സ്വാഭാവികമായും നിലനിൽക്കുന്നു. ചില സസ്യങ്ങൾ (ധാന്യങ്ങളും പയർവർഗ്ഗങ്ങളും പോലെ) അവ തിന്നുന്ന സസ്യഭുക്കുകളായ ജീവികളുടെ ശരീരത്തിൽ ഈസ്റ്റ്രജന്റെ അളവ് കൂട്ടുന്നതിലൂടെ അവയുടെ പ്രത്യുല്പാദനം നിയന്ത്രിക്കുന്നുണ്ട് എന്ന് ഗവേഷണങ്ങൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.[5]

സീനോഈസ്ട്രജന്റെ പാരിസ്ഥിതികവും മനുഷ്യന്റെ ആരോഗ്യപരവുമായ ആഘാതം വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന ഒരു ആശങ്കയാണ്.[6] സീനോഈസ്ട്രജനുകളെ"പരിസ്ഥിതി ഹോർമോണുകൾ" അല്ലെങ്കിൽ "EDC" (എൻഡോക്രൈൻ ഡിസ്‌റപ്റ്റിംഗ് കോമ്പൗണ്ടുകൾ) എന്നും വിളിക്കുന്നു. എൻഡോക്രൈൻ സൊസൈറ്റി ഉൾപ്പെടെയുള്ള സെനോസ്ട്രോജനുകളെ കുറിച്ച് പഠിക്കുന്ന മിക്ക ശാസ്ത്രജ്ഞരും, വന്യജീവികളിലും മനുഷ്യരിലും ഹോർമോൺ വിനാശകരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്ന ഗുരുതരമായ പാരിസ്ഥിതിക അപകടങ്ങളായി കണക്കാക്കുന്നു. [1] [2] [3] [4] [7]

രാസ പ്രവർത്തനം

തിരുത്തുക

ഹൈപ്പോഥലാമിക് ഗോണഡോട്രോപിൻ റിലീസിംഗ് ഹോർമോണിന്റെ (ജിഎൻആർഎച്ച്) അളവ് വർദ്ധിക്കുന്നതാണ് പ്രായപൂർത്തിയാകുന്നതിന്റെ സവിശേഷത. മുൻ പിറ്റ്യൂട്ടറി ഗ്രന്ഥിയിൽ നിന്ന് ല്യൂട്ടിനൈസിംഗ് ഹോർമോൺ (എൽഎച്ച്), ഫോളിക്കിൾ-സ്റ്റിമുലേറ്റിംഗ് ഹോർമോൺ (എഫ്എസ്എച്ച്) എന്നിവയുടെ സ്രവണം ജിഎൻആർഎച്ചിനെ ത്വരിതപ്പെടുത്തുന്നു. ഇത് അണ്ഡാശയത്തെ പ്രതികരിക്കാനും എസ്ട്രാഡിയോൾ സ്രവിക്കാനും കാരണമാകുന്നു. ഗൊണാഡൽ ഈസ്ട്രജന്റെ വർദ്ധനവ് സ്തനവളർച്ച, സ്ത്രീകളിലെ കൊഴുപ്പപ്പിന്റെ വിതരണം, എല്ലിൻറെ വളർച്ച എന്നിവ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നു. അഡ്രീനൽ ആൻഡ്രോജൻ, ഗൊണാഡൽ ആൻഡ്രോജൻ എന്നിവ പ്യൂബിക്, കക്ഷത്തിലെ രോമങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്നു. [8] [9] എക്സോജനസ് ഈസ്ട്രജൻ മൂലമുണ്ടാകുന്ന പെരിഫറൽ പ്രീകോസിയസ് പ്രായപൂർത്തിയാകുന്നത് ഗോണഡോട്രോഫിനുകളുടെ അളവ് കുറയുന്നത് വിലയിരുത്തുന്നതിലൂടെയാണ്. [10]

പ്ലാസ്റ്റിക്കുകൾ, പാക്ക് ചെയ്ത ഭക്ഷണം, ഡ്രിങ്ക് ട്രേകൾ, പാത്രങ്ങൾ എന്നിവയിലെ സെനോസ്‌ട്രോജനുകൾ (സൂര്യനിൽ അല്ലെങ്കിൽ അടുപ്പിൽ ചൂടാക്കിയാൽ പ്രത്യേകിച്ചും), വിവിധ തലങ്ങളിലുള്ള പ്രവർത്തനങ്ങളാൽ സ്ത്രീകൾ പ്രായപൂർത്തിയാകുന്നതിന്റെ വികാസത്തെ തടസ്സപ്പെടുത്തിയേക്കാം - ഹൈപ്പോഥലാമിക്-പിറ്റ്യൂട്ടറി അച്ചുതണ്ട്, ഗൊണാഡുകൾ, ഉപരിതല അവയങ്ങളായ സ്തനങ്ങൾ, രോമകൂപങ്ങൾ, ജനനേന്ദ്രിയങ്ങൾ തുടങ്ങിയവെയാണ് ലക്ഷ്യമിടുക. ഈസ്ട്രജനെ അനുകരിക്കുന്ന ബാഹ്യ രാസവസ്തുക്കൾ എൻഡോക്രൈൻ സിസ്റ്റത്തിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ മാറ്റം വരുത്തുകയും പ്രകൃതിദത്ത ഈസ്ട്രജന്റെ സിന്തസിസ്, മെറ്റബോളിസം, ബൈൻഡിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ സെല്ലുലാർ പ്രതികരണങ്ങൾ എന്നിവയിൽ ഇടപെടുന്നതിലൂടെ വിവിധ ആരോഗ്യ വൈകല്യങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്യും. [11] [12] [13] [14]

ഫലങ്ങൾ

തിരുത്തുക

സീനോഈസ്ട്രോജനുകൾ വിവിധ മെഡിക്കൽ പ്രശ്‌നങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്, കഴിഞ്ഞ 10 വർഷത്തിനിടയിൽ നിരവധി ശാസ്ത്രീയ പഠനങ്ങൾ മനുഷ്യന്റെയും മൃഗങ്ങളുടെയും ആരോഗ്യത്തെ പ്രതികൂലമായി ബാധിക്കുന്നതിന്റെ ശക്തമായ തെളിവുകൾ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.[26]

സീനോഈസ്ട്രോജനുകൾ തെറ്റായ സന്ദേശവാഹകരായി പ്രവർത്തിക്കുകയും പ്രത്യുൽപാദന പ്രക്രിയയെ തടസ്സപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുമെന്ന ആശങ്കയുണ്ട്. എല്ലാ ഈസ്ട്രജനുകളെയും പോലെ സെനോസ്ട്രോജനുകൾക്കും എൻഡോമെട്രിയത്തിന്റെ വളർച്ച വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ കഴിയും, അതിനാൽ എൻഡോമെട്രിയോസിസിനുള്ള ചികിത്സകളിൽ അവ അടങ്ങിയ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നതും ഉൾപ്പെടുന്നു. അതുപോലെ, അഡെനോമിയോസിസിന്റെ ആരംഭം അല്ലെങ്കിൽ തീവ്രത തടയുന്നതിന് അവ ഒഴിവാക്കപ്പെടുന്നു. ഈസ്ട്രജനിക് എക്സ്പോഷർ ഉപയോഗിച്ച് വന്യജീവികളിൽ ഉണ്ടാകുന്ന അസ്വസ്ഥതകളുടെ നിരീക്ഷണങ്ങൾ പഠനങ്ങൾ സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാന്റുകളിൽ നിന്ന് ഒഴുകുന്ന ജലം ഉൾപ്പെടെയുള്ള മനുഷ്യവാസസ്ഥലങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള പുറന്തള്ളൽ വലിയ അളവിൽ സെനോ ഈസ്ട്രജനുകളെ അരുവികളിലേക്ക് വിടുന്നു, ഇത് ജലജീവികളിൽ വലിയ മാറ്റങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. 10 5-10 6 എന്ന ബയോഅക്യുമുലേഷൻ ഫാക്ടർ ഉള്ളതിനാൽ, മത്സ്യങ്ങൾ ജലമലിനീകരണത്തിലൂടെ ഇതിന്റെ ഇരയാകുന്നു. [27]

മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാന്റിന് മുകളിലും മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാന്റിന് താഴെയും ജീവിക്കുന്ന മത്സ്യങ്ങളെ താരതമ്യം ചെയ്യുമ്പോൾ, പ്ലാന്റിന്റെ താഴെയായി ജീവിക്കുന്ന മീനുകളിൽ അണ്ഡാശയത്തിന്റെയും വൃഷണത്തിന്റെയും ഹിസ്റ്റോപത്തോളജി, ഗൊണാഡൽ ഇന്റർസെക്‌സ്, ഗോണാഡിന്റെ വലുപ്പം കുറയൽ, വിറ്റല്ലോജെനിൻ ഇൻഡക്ഷൻ, മാറ്റം വരുത്തിയ ലിംഗാനുപാതം എന്നിവയെ തടസ്സപ്പെടുത്തിയതായി പഠനങ്ങൾ കണ്ടെത്തി. [28][29]

സീനോ ഈസ്ട്രജനുമായി സമ്പർക്കം പുലർത്തുന്ന മലിനീകരണ ശുദ്ധീകരണ പ്ലാാന്റിന്റെ താഴെയുള്ള ആൺ മത്സ്യങ്ങളിൽ ബീജത്തിന്റെ സാന്ദ്രതയും ചലനാത്മക ചുറ്റളവുകളും കുറയുന്നു. ബീജസങ്കലനത്തിന്റെ ഘട്ടങ്ങളെ തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നതിനു പുറമേയാണിത്. [30] കൂടാതെ, സീനോസ്ട്രോജനുകൾ മത്സ്യത്തിൽ വലിയ അളവിൽ രണ്ടു തരം ലിംഗങ്ങളും ഉള്ളതായി കാണുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, വൈറ്റ് സക്കർ ഫിഷിലെ ഇന്റർസെക്‌സിന്റെ എണ്ണം ഒരു മലിനജല ശുദ്ധീകരണ പ്ലാന്റിന്റെ താഴെയുള്ള ജനസംഖ്യയിലെ പുരുഷന്മാരുടെ എണ്ണത്തിന് തുല്യമാണെന്ന് ഒരു പഠനം സൂചിപ്പിക്കുന്നു. പ്ലാന്റിന് മുകളിൽ നിന്ന് ഇന്റർസെക്‌സ് (ആണും പെണ്ണൂം ചേർന്നത്) അംഗങ്ങളെ കണ്ടെത്തിയില്ല. കൂടാതെ, വൃഷണത്തിന്റെയും അണ്ഡാശയ കോശങ്ങളുടെയും അനുപാതത്തിലും ഇന്റർസെക്‌സ് മത്സ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള അതിന്റെ ഓർഗനൈസേഷന്റെ അളവിലും അവർ വ്യത്യാസങ്ങൾ കണ്ടെത്തി. [30] കൂടാതെ, ക്യാൻസറിന്റെ എപ്പിജൂട്ടിക്സുമായും ട്യൂമറുകളുടെ തുടക്കവുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഒരു പുട്ടേറ്റീവ് ലേബൽ പ്രോട്ടീനിനെ തടയുന്നതിലൂടെയും Ah റിസപ്റ്ററിനെ വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിലൂടെയും സീനോസ്ട്രോജനുകൾ CYP1A ഇൻഡ്യൂസറുകളിലേക്ക് മത്സ്യത്തെ തള്ളിവിടുന്നു. [31]

റഫറൻസുകൾ

തിരുത്തുക
  1. ↑ 1.0 1.1 Bern HA, Blair P, Brasseur S, Colborn T, Cunha GR, Davis W, Dohler KD, Fox G, Fry M (1992). "Statement from the Work Session on Chemically-Induced Alterations in Sexual Development: The Wildlife/Human Connection" (PDF). In Clement C, Colborn T (eds.). Chemically-induced alterations in sexual and functional development -- the wildlife/human connection. Princeton, N.J: Princeton Scientific Pub. Co. pp. 1–8. ISBN 978-0-911131-35-2. Archived from the original (PDF) on 2013-05-24. Retrieved 2023-02-03.
  2. ↑ 2.0 2.1 Bantle J; Bowerman WW IV; Carey C; Colborn T; Deguise S; Dodson S; Facemire CF; Fox G; Fry M (May 1995). "Statement from the Work Session on Environmentally induced Alterations in Development: A Focus on Wildlife". Environ. Health Perspect. 103 (Suppl 4): 3–5. doi:10.2307/3432404. JSTOR 3432404. PMC 1519268. PMID 17539108.
  3. ↑ 3.0 3.1 Benson WH, Bern HA, Bue B, Colborn T, Cook P, Davis WP, Denslow N, Donaldson EM, Edsall CC, Fournier M, Gilbertson M, Johnson R, Kocan R, Monosson E, Norrgren L, Peterson RE, Rolland R, Smolen M, Spies R, Sullivan C, Thomas P, Van Der Kraak G (1997). "Statement from the work session on chemically induced alterations in functional development and reproduction of fishes". In Rolland RM, Gilbertson M, Peterson RE (eds.). Chemically Induced Alterations in Functional Development and Reproduction of Fishes. Society of Environmental Toxicology & Chemist. pp. 3–8. ISBN 978-1-880611-19-7.
  4. ↑ 4.0 4.1 Alleva E, Brock J, Brouwer A, Colborn T, Fossi MC, Gray E, Guillette L, Hauser P, Leatherland J, MacLusky N, Mutti A, Palanza P, Parmigiani S, Porterfield, Santi R, Stein SA, vom Saal F (1998). "Statement from the work session on environmental endocrine-disrupting chemicals: neural, endocrine, and behavioral effects". Toxicol Ind Health. 14 (1–2): 1–8. doi:10.1177/074823379801400103. PMID 9460166.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  5. ↑ Hughes CL (June 1988). "Phytochemical mimicry of reproductive hormones and modulation of herbivore fertility by phytoestrogens". Environ. Health Perspect. 78: 171–4. doi:10.1289/ehp.8878171. PMC 1474615. PMID 3203635.
  6. ↑ Korach, Kenneth S. (1998). Reproductive and Developmental Toxicology. Marcel Dekker Ltd. pp. 278–279, 294–295. ISBN 978-0-8247-9857-4.
  7. ↑ "Statement from the Work Session on Health Effects of Contemporary-Use Pesticides: the Wildlife / Human Connection". Toxicol Ind Health. 15 (1–2): 1–5. 1999. doi:10.1191/074823399678846547.
  8. ↑ Kase NG, Speroff L, Glass RL (1994). Clinical gynecologic endocrinology and infertility (5 ed.). Baltimore: Williams & Wilkins. pp. 371–382. ISBN 978-0-683-07899-2.
  9. ↑ "Estrogen-like endocrine disrupting chemicals affecting puberty in humans--a review". Med. Sci. Monit. 15 (6): RA137–45. June 2009. PMID 19478717.
  10. ↑ "How do environmental estrogen disruptors induce precocious puberty?". Minerva Pediatr. 58 (3): 247–54. June 2006. PMID 16832329.
  11. ↑ "Estrogen-like endocrine disrupting chemicals affecting puberty in humans--a review". Med. Sci. Monit. 15 (6): RA137–45. June 2009. PMID 19478717.
  12. ↑ "Trends in puberty timing in humans and environmental modifiers". Mol. Cell. Endocrinol. 324 (1–2): 39–44. August 2010. doi:10.1016/j.mce.2010.03.011. PMID 20298746.
  13. ↑ "Impact of endocrine disruptor chemicals in gynaecology". Hum. Reprod. Update. 14 (1): 59–72. 2008. doi:10.1093/humupd/dmm025. PMID 18070835.
  14. ↑ Danzo BJ (November 1998). "The effects of environmental hormones on reproduction". Cell. Mol. Life Sci. 54 (11): 1249–64. doi:10.1007/s000180050251. PMID 9849617.
  15. ↑ Aravindakshan J, Paquet V, Gregory M, Dufresne J, Fournier M, Marcogliese DJ, Cyr DG (March 2004). "Consequences of xenoestrogen exposure on male reproductive function in spottail shiners (Notropis hudsonius)". Toxicol. Sci. 78 (1): 156–65. doi:10.1093/toxsci/kfh042. PMID 14657511.
  16. ↑ vom Saal FS, Cooke PS, Buchanan DL, Palanza P, Thayer KA, Nagel SC, Parmigiani S, Welshons WV (1998). "A physiologically based approach to the study of bisphenol A and other estrogenic chemicals on the size of reproductive organs, daily sperm production, and behavior". Toxicol Ind Health. 14 (1–2): 239–60. doi:10.1177/074823379801400115. PMID 9460178. S2CID 27382573.
  17. ↑ Aravindakshan J, Gregory M, Marcogliese DJ, Fournier M, Cyr DG (September 2004). "Consumption of xenoestrogen-contaminated fish during lactation alters adult male reproductive function". Toxicol. Sci. 81 (1): 179–89. doi:10.1093/toxsci/kfh174. PMID 15159524.
  18. ↑ Luconi M, Bonaccorsi L, Forti G, Baldi E (June 2001). "Effects of estrogenic compounds on human spermatozoa: evidence for interaction with a nongenomic receptor for estrogen on human sperm membrane". Mol. Cell. Endocrinol. 178 (1–2): 39–45. doi:10.1016/S0303-7207(01)00416-6. PMID 11403892. S2CID 27021549.
  19. ↑ Rozati R, Reddy PP, Reddanna P, Mujtaba R (December 2002). "Role of environmental estrogens in the deterioration of male factor fertility". Fertil. Steril. 78 (6): 1187–94. doi:10.1016/S0015-0282(02)04389-3. PMID 12477510.
  20. ↑ Sharpe RM, Fisher JS, Millar MM, Jobling S, Sumpter JP (December 1995). "Gestational and lactational exposure of rats to xenoestrogens results in reduced testicular size and sperm production". Environ. Health Perspect. 103 (12): 1136–43. doi:10.1289/ehp.951031136. PMC 1519239. PMID 8747020.
  21. ↑ Dallinga JW, Moonen EJ, Dumoulin JC, Evers JL, Geraedts JP, Kleinjans JC (August 2002). "Decreased human semen quality and organochlorine compounds in blood". Hum. Reprod. 17 (8): 1973–9. doi:10.1093/humrep/17.8.1973. PMID 12151423.
  22. ↑ Palmlund I (June 1996). "Exposure to a xenoestrogen before birth: the diethylstilbestrol experience". J Psychosom Obstet Gynecol. 17 (2): 71–84. doi:10.3109/01674829609025667. PMID 8819018.
  23. ↑ Olea N, Olea-Serrano F, Lardelli-Claret P, Rivas A, Barba-Navarro A (1999). "Inadvertent exposure to xenoestrogens in children". Toxicol Ind Health. 15 (1–2): 151–8. doi:10.1177/074823379901500112. PMID 10188197. S2CID 25327579.
  24. ↑ Li DK, Zhou Z, Miao M, He Y, Wang J, Ferber J, Herrinton LJ, Gao E, Yuan W (February 2011). "Urine bisphenol-A (BPA) level in relation to semen quality". Fertil. Steril. 95 (2): 625–30.e1–4. doi:10.1016/j.fertnstert.2010.09.026. PMID 21035116.
  25. ↑ Rogan WJ, Ragan NB (July 2003). "Evidence of effects of environmental chemicals on the endocrine system in children". Pediatrics. 112 (1 Pt 2): 247–52. doi:10.1542/peds.112.S1.247. PMID 12837917. S2CID 13058233.
  26. ↑ [15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25]
  27. ↑ "Xenobiotics and xenoestrogens in fish: modulation of cytochrome P450 and carcinogenesis". Mutat. Res. 399 (2): 179–92. March 1998. doi:10.1016/S0027-5107(97)00255-8. PMID 9672659.
  28. ↑ "Reproductive disruption in fish downstream from an estrogenic wastewater effluent". Environ. Sci. Technol. 42 (9): 3407–14. May 2008. Bibcode:2008EnST...42.3407V. doi:10.1021/es0720661. PMID 18522126.
  29. ↑ "Reproductive disruption in fish downstream from an estrogenic wastewater effluent". Environ. Sci. Technol. 42 (9): 3407–14. May 2008. Bibcode:2008EnST...42.3407V. doi:10.1021/es0720661. PMID 18522126.
  30. ↑ 30.0 30.1 "Reproductive disruption in fish downstream from an estrogenic wastewater effluent". Environ. Sci. Technol. 42 (9): 3407–14. May 2008. Bibcode:2008EnST...42.3407V. doi:10.1021/es0720661. PMID 18522126.
  31. ↑ "Xenobiotics and xenoestrogens in fish: modulation of cytochrome P450 and carcinogenesis". Mutat. Res. 399 (2): 179–92. March 1998. doi:10.1016/S0027-5107(97)00255-8. PMID 9672659.
"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=സീനോഈസ്ട്രോജൻ&oldid=3865856" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്