രവീന്ദ്ര കുമാർ സിൻഹ

പത്മശ്രീ പുരസ്കാരം ലഭിച്ച ഒരു ഇന്ത്യൻ ജീവശാസ്ത്രജ്ഞനും പരിസ്ഥിതി പ്രവർത്തകനുമാണ് രവീന്ദ്ര കുമാർ സിൻഹ (ജനനം: 1 ജൂലൈ 1954) . നിലവിൽ, ശ്രീ മാതാ വൈഷ്ണോ ദേവി സർവകലാശാലയുടെ വൈസ് ചാൻസലറും മുമ്പ് നളന്ദ ഓപ്പൺ യൂണിവേഴ്സിറ്റിയുടെ വൈസ് ചാൻസലറുമാണ്. മുമ്പ് പട്‌ന യൂണിവേഴ്‌സിറ്റിയിലെ സുവോളജി വിഭാഗം തലവനായിരുന്നു അദ്ദേഹം. ഗംഗാ ഡോൾഫിനുകളുടെ സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള തന്റെ ശ്രമങ്ങൾക്ക് പേരുകേട്ട വഴികാട്ടിയായ ഒരു ഗവേഷകനും വന്യജീവി സംരക്ഷകനുമാണ്. അദ്ദേഹം "ഡോൾഫിൻ മാൻ ഓഫ് ഇന്ത്യ" എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.

രവീന്ദ്ര കുമാർ സിൻഹ
Ravindra Kumar Sinha receiving Padmashri from President Pranab Mukherjee
ജനനം	(1954-07-01) 1 ജൂലൈ 1954 Keotar village, Jehanabad dist. Bihar, India
ദേശീയത	Indian
മറ്റ് പേരുകൾ	Dolphin Man of India Dolphin Sinha
തൊഴിൽ	Vice Chancellor of Shri Mata Vaishno Devi University, Professor, Researcher and Wildlife Conservationist
അറിയപ്പെടുന്നത്	Conservation of Gangetic Dolphins
ജീവിതപങ്കാളി(കൾ)	Uma Sinha
കുട്ടികൾ	Pushkar Ravi Ankit Ravi
മാതാപിതാക്ക(ൾ)	Ram Dahin Sinha (പിതാവ്) Gauri Devi (മാതാവ്)
ബന്ധുക്കൾ	Purva Chauhan (daughter-in-law) Chani Singh (daughter-in-law)
പുരസ്കാരങ്ങൾ	Order of the Golden Ark by His Royal Highness Prince Bernhard of The Netherlands (1999) Golden Jubilee Award of National Academy of Sciences, India (2000) Padma Shri by the President of India (2016) Farsh Se Arsh Tak by Outlook Magazine (2019)

കഴിഞ്ഞ 4 പതിറ്റാണ്ടുകളായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശാസ്ത്രീയ ഗവേഷണവും നിരന്തരമായ സംരക്ഷണ പ്രചാരണവും ഗംഗാ നദിയിലെ ഡോൾഫിനെ വംശനാശത്തിൽ നിന്ന് രക്ഷിക്കാനുള്ള ശ്രമങ്ങളിൽ നിർണായകമാണ്. സിൻഹ വളർത്തിയ ഗംഗാ നദി ഡോൾഫിൻ സംരക്ഷിക്കേണ്ടതിന്റെ അടിയന്തര ആവശ്യകതയെക്കുറിച്ചുള്ള അവബോധത്തോടുള്ള പ്രതികരണമായി, 2009-ൽ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് ഈ ഡോൾഫിനെ ഇന്ത്യയുടെ ദേശീയ ജലജീവിയായി നിയമിച്ചു.

ആദ്യകാല ജീവിതം

1954 ജൂലൈ 1 ന് ബീഹാറിലെ ജെഹാനാബാദ് ജില്ലയിലെ കിയോട്ടർ ഗ്രാമത്തിലാണ് പ്രൊഫ. സിൻഹ ജനിച്ചത്. മഖ്ദുംപൂരിലെ കിയോട്ടറിലും ഹയർ സെക്കൻഡറി സ്‌കൂളിലും പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിന് ശേഷം 1970-ൽ ബയോളജി പഠനത്തിനായി പട്‌ന സർവകലാശാലയിൽ ചേർന്നു. സുവോളജിയിൽ ബിരുദം നേടിയ ശേഷം, അദ്ദേഹം പട്‌ന സർവകലാശാലയിൽ സുവോളജിയിൽ ലക്ചററായി ചേർന്നു. അവിടെ ഗംഗാ നദിയുടെ വിവിധ പാരിസ്ഥിതിക വശങ്ങളെ കുറിച്ച് ഗവേഷണം നടത്തി. ഗംഗാ ഡോൾഫിനിലും നദിയുടെ മറ്റ് ജീവജാലങ്ങളിലും പ്രത്യേക ഊന്നൽ നൽകി.

ഐയുസിഎൻ സ്പീഷീസ് സർവൈവൽ കമ്മീഷനിലെയും ദേശീയ ഗംഗാ നദീതട അതോറിറ്റിയിലെയും അംഗം, ഭഗൽപൂരിലെ വിക്രംശില ഗംഗാറ്റിക് ഡോൾഫിൻ സാങ്ച്വറി സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകൾ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ അദ്ദേഹം ഓർഡർ ഓഫ് ദി ഗോൾഡൻ ആർക്ക് ഓഫ് നെതർലാൻഡ്‌സിന്റെ സ്വീകർത്താവുമാണ്. പരിസ്ഥിതി സംരക്ഷണത്തിനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകൾക്ക് 2016-ൽ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് അദ്ദേഹത്തിന് നാലാമത്തെ ഉയർന്ന സിവിലിയൻ ബഹുമതിയായ പത്മശ്രീ നൽകി ആദരിച്ചു.

പ്രവർത്തനങ്ങൾ

ഡോൾഫിനുകളുടെ വിതരണം, ജനസംഖ്യാ നില, പാരിസ്ഥിതിക ആവശ്യകതകൾ, ഭീഷണികൾ എന്നിവ വിലയിരുത്തുന്നതിനായി ആർ കെ സിൻഹ ഗംഗയുടെ മുഴുവൻ നീളത്തിലും അതിന്റെ ഇന്ത്യയിലെയും നേപ്പാളിലെയും മിക്ക പോഷകനദികളുടെയും സർവേ നടത്തി. വിവേചനരഹിതമായ വേട്ടയാടലും ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ തകർച്ചയും പല പ്രദേശങ്ങളിലെയും നാശവും കാരണം ഈ ജീവി വംശനാശം നേരിടുന്നു. പ്രാദേശിക മത്സ്യത്തൊഴിലാളികൾക്കിടയിലും സെക്കൻഡറി, കോളേജ് വിദ്യാർത്ഥികൾക്കിടയിലും സിൻഹ വിദ്യാഭ്യാസ ബോധവൽക്കരണ പരിപാടികൾ സംഘടിപ്പിച്ചു. ദേശീയ അന്തർദേശീയ അച്ചടി, ഇലക്ട്രോണിക് മാധ്യമങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗവേഷണ-സംരക്ഷണ ശ്രമങ്ങളെ വ്യാപകമായി പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും ദേശീയ അന്തർദേശീയ നയ നിർമ്മാതാക്കൾ, എക്സിക്യൂട്ടീവുകൾ, ശാസ്ത്ര സമൂഹങ്ങൾ എന്നിവരുടെ ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുകയും ചെയ്തു.

1992-ൽ ഡൽഹിയിൽ റിവർ ഡോൾഫിനുകളെക്കുറിച്ചുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര സെമിനാറിൽ പ്ലാനിംഗ് കമ്മീഷൻ അംഗമായ S.Z കാസിം അദ്ദേഹത്തെ "ഡോൾഫിൻ മാൻ ഓഫ് ഇന്ത്യ" ആയി തിരഞ്ഞെടുത്തു. 1994-ൽ സ്വിറ്റ്‌സർലൻഡിലെ ജനീവ ആസ്ഥാനമായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന IUCN (ഇന്റർനാഷണൽ യൂണിയൻ ഫോർ കൺസർവേഷൻ ഓഫ് നേച്ചർ) അംഗത്വത്തിലേക്ക് സിൻഹയെ ക്ഷണിച്ചു. 1996-ൽ ലണ്ടനിലെ ലിനിയൻ സൊസൈറ്റിയുടെ ഫെലോ ആയി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. 1997-ൽ IUCN-ന്റെ കീഴിൽ ഏഷ്യൻ റിവർ ഡോൾഫിൻ കമ്മിറ്റിയുടെ ചെയർമാനായി അദ്ദേഹത്തെ തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു.

പിയർ റിവ്യൂ ചെയ്ത ജേണലുകളിൽ 100-ലധികം ഗവേഷണ പ്രബന്ധങ്ങളും നാല് പുസ്തകങ്ങളും 40-ലധികം സാങ്കേതിക ഗവേഷണ റിപ്പോർട്ടുകളും ഗംഗാ ഡോൾഫിൻ, നദി ജൈവവൈവിധ്യം, ഗംഗാ മലിനീകരണം എന്നിവയെക്കുറിച്ച് സിൻഹ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. 2001-ൽ, ഒറ്റപ്പെട്ട ഗർഭിണിയായ ഡോൾഫിനെ ആദ്യമായി രക്ഷപ്പെടുത്തുകയും സ്ഥലം മാറ്റുകയും ചെയ്തു.

ഡോ. സിൻഹ സംരക്ഷിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന ഭൂമിയിലെ ഏറ്റവും വംശനാശഭീഷണി നേരിടുന്ന സസ്തനികളിൽ ഒന്നും ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ഒരു പ്രാദേശിക ഇനവും ഇന്ത്യയുടെ സ്വാഭാവിക ജല പൈതൃകവും ഗംഗാ സമ്പ്രദായത്തിന്റെ ആരോഗ്യത്തിന്റെ സൂചകമായ ഇനവും ആയ ഈ ഗംഗാ ഡോൾഫിൻ, ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും കടപ്പെട്ട ശുദ്ധജല ഡോൾഫിനുകളിൽ ഒന്നാണ്. ഗംഗാ ഡോൾഫിനുകളെ എണ്ണ മത്സ്യബന്ധനത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് അവയുടെ ശരീരത്തിലെ എണ്ണ വേർതിരിച്ചെടുക്കുന്നതിനായി പണ്ടേ വേട്ടയാടിയിരുന്നു. ഇതിനുപകരമായി മീൻ അവശിഷ്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉണ്ടാക്കുന്ന ഒരു ബദൽ സിൻഹ കണ്ടെത്തി. ഇന്ത്യൻ മത്സ്യത്തൊഴിലാളികൾക്കിടയിൽ ഈ ബദൽ ഫലപ്രദമായി ആശയവിനിമയം നടത്തുകയും ജനപ്രിയമാക്കുകയും ചെയ്തതിലൂടെ ഡോൾഫിൻ വേട്ട ഗണ്യമായി കുറയ്ക്കാൻ കഴിഞ്ഞു. അന്താരാഷ്ട്ര തലത്തിൽ പ്രശസ്തമായ ബയോളജിക്കൽ കൺസർവേഷൻ (ലണ്ടൻ) ജേണലിൽ ഈ കണ്ടെത്തൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. സിൻഹ 2010-ൽ ഗംഗാ ഡോൾഫിനിനായുള്ള സംരക്ഷണ കർമ്മ പദ്ധതി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തു. അത് ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് ആവേശത്തോടെ അംഗീകരിച്ചു.

2007-ൽ മിസ്റ്റർ ക്രിസ്റ്റ്യൻ ഗാലിഷ്യൻ നിർമ്മിച്ച അലേർട്ട് ഓൺ ദ ഗംഗാസ് (26 മിനിറ്റ്, ഫ്രഞ്ച്), ഡോൾഫിൻ സിൻഹ: തിങ്ക് ഗ്ലോബലി ആൻഡ് ആക്റ്റ് ലോക്കലി (52 മിനിറ്റ്, ഇംഗ്ലീഷ്) എന്നീ രണ്ട് പ്രശസ്ത ഡോക്യുമെന്ററികളിലെ സംഭാവനയ്ക്കും സിൻഹ അറിയപ്പെടുന്നു.

കേന്ദ്ര വനം പരിസ്ഥിതി മന്ത്രി ശ്രീ ജയറാം രമേഷ്, 2011 മാർച്ച് 8-ന് രാജ്യസഭയിൽ സിൻഹയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ എടുത്തുപറഞ്ഞു. "..ഡോൾഫിനിലെ മുൻനിര അധികാരികളിലൊരാൾ ഒരു പ്രൊഫസറാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പേര് ആർ.കെ. സിൻഹ, 'ഡോൾഫിൻ സിൻഹ' എന്നാണ്. ' അദ്ദേഹത്തെപ്പോലുള്ളവരുടെ സഹായത്തോടെ, ഇന്ത്യയുടെ അതുല്യമായ പൈതൃക വിഭവമായ ഗംഗാ ഡോൾഫിനെ തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ ഞങ്ങൾ ശ്രമിക്കുന്നു. 2011-ലും 2012-ലും പാറ്റ്‌നയിലെ ഡോൾഫിൻ വാച്ചുകളിൽ ഇന്ത്യൻ പ്ലാനിംഗ് കമ്മീഷൻ ഡെപ്യൂട്ടി ചെയർമാൻ മൊണ്ടേക് സിംഗ് അലുവാലിയ പങ്കെടുത്തിരുന്നു. സിൻഹയുടെ സംരക്ഷണ പ്രവർത്തനങ്ങളിലുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആവേശം പട്‌നയിൽ നാഷണൽ ഡോൾഫിൻ റിസർച്ച് സെന്റർ സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു.

അവാർഡുകൾ

• Order of the Golden Ark by His Royal Highness Prince Bernhard of the Netherlands [1999]
• Golden Jubilee award of National Academy of Sciences, India [2000]
• Fourth Highest Civilian Award, Padma Shri by The President of India [2016]
• Farsh Se Arsh Tak by Outlook Magazine (2019)

ഗവേഷണ അനുഭവം

• Principal Investigator, Impact of River Front Development Project on the Ganges dolphin in the River Ganges at Patna, funded by the Bihar Urban Infrastructure Development Corporation, Patna, started July 2014 for three years.
• Lead Scientist, in a "Concurrent Monitoring of Persistent Toxic Substances (PTS) in India, China, South Korea, Vietnam and Japan", for two years starting September 2012. It is an International Collaborative Project.
• Chairman, Dolphin Conservation Committee. A Research Project funded by State Government of Bihar for Survey of Gangetic dolphin and their habitats in River Ganga and Gandak, 2012.
• Principal Investigator, Collaborative Research Project with the National Institute of Advanced Industrial Science and Technology (AIST) Tsukuba, Japan to study Pharmaceutical wastes and drug resistant pathogens in sewage and rivers of Ganga system 2012-16.
• Principal Investigator, Collaborative Research Project with the National Bureau of Fish Genetic Resources, Lucknow, ICAR to study Fish Diversity in the lower middle stretch of the Ganges River 2007-09
• Principal Investigator, International collaborative research project on 'Monitoring of movement of Persistent Organic Pollutants through atmosphere with Dr. Tom Harner of 'Environment Canada' during 2005-2007.
• Principal Investigator, NRCD, Min. Env. & Forests, Govt. of India sponsored project for Water Quality Monitoring of River Ganga in Bihar under Ganga Action Plan-II. October, 2003 -ongoing.
• Principal Investigator, Sandia National Laboratory, Department of State and Energy, Govt. of USA sponsored South Asian Trans boundary Water Quality Monitoring Project under SAWAN (South Asian Water Analysis Network), Nov., 2002-Oct., 2005.
• Principal Investigator, NRCD, Ministry of Env. & Forests, Govt. of India sponsored project on "Monitoring of Heavy Metal load in the Ganga at Varanasi" January, 2001- September, 2002.
• Principal Investigator, WWF India sponsored Project on status of Ganges dolphins in the River Sone and Kosi in Bihar. 2001-02.
• Principal Investigator, Department of Wildlife, Ministry of Environment & Forests, Govt. of India sponsored project "Habitat Preference, Population Dynamics, Behaviour, Reproduction, and Ecology of the Ganges River dolphin" April, 2000 – March, the Ganges River dolphin 2000-2007
• Principal Investigator, Whale and Dolphin Conservation Society, UK, sponsored Vikramshila Gangetic Dolphin Sanctuary Project 1998 – 2000.
• Principal Investigator, WWF India sponsored Project on status of Ganges dolphins in rivers of Araria Dist. Bihar. 1998-99
• Principal Investigator, Ganges Biodiversity Research Project under Biodiversity Support Programme. of U.S.A.I.D.- a Consortium of WWF, The Nature Conservancy and World Resources Institute, Washington, U.S.A, 1996-1998.
• Principal Investigator, Ganga Fishery Project, Funded by ODA (UK), through Marine Resources Assessment Group Ltd, Imperial College, University of London, 1993-95.
• Co-Principal Investigator, Water Quality Monitoring Project, sponsored by the Ganga Project Directorate, Govt of India, 1993, ongoing.
• Principal Investigator, Ganges Dolphin Project funded by the Whale and Dolphin Conservation Society, England, 1993-96.
• Principal Investigator, Evaluation and Monitoring Project of Ganga Action Plan and Hazardous Substance Management in Industries; sponsored by the Ministry of Environment and Forests, Govt. of India, 1992-93.
• Principal Investigator, Dolphin Conservation Project, sponsored by the Ganga Project Directorate, Govt. of India 1991-96.
• Principal Investigator, Interdisciplinary Ganga Basin Research Project, sponsored by the Ganga Project Directorate, Ministry of Environment & Forests, Govt. of India, New Delhi, 1985-88.

Gangetic dolphin, 1894 book illustration