ധ്വന്യാലോകം

സംസ്കൃതത്തിൽ രചിച്ച കാവ്യമീമാംസാ ഗ്രന്ഥമാണ് ധ്വന്യാലോകം. കാവ്യാലോകം എന്നും സഹൃദയാലോകം ഈ ഗ്രന്ഥത്തിനു പേരു നല്കിക്കാണുന്നു. ഒൻപതാം ശതകത്തിൽ കാശ്മീരിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന ആനന്ദവർധനനാണ് രചയിതാവ്. കാവ്യത്തിന്റെ ആത്മാവായി ധ്വനി എന്ന തത്ത്വത്തെ വിശദീകരിക്കുന്നതോടൊപ്പം ധ്വനിയും മറ്റു കാവ്യതത്ത്വങ്ങളുമായുള്ള ബന്ധവും ഈ കൃതിയിൽ ചർച്ച ചെയ്യപ്പെടുന്നു. നാല് ഭാഗമായാണ് ധ്വന്യാലോകത്തിലെ പ്രതിപാദനം. ഓരോ ഭാഗത്തിനും ഉദ്യോതം എന്ന് പേരു നല്കിയിരിക്കുന്നു

ഒന്നാം ഉദ്യോതം

പദ്യരൂപത്തിൽ കാരികയും ഉദാഹരണപദ്യ-ഗദ്യഭാഗങ്ങളോടൊപ്പം ഗദ്യരൂപത്തിൽ വൃത്തിയും ഇടകലർന്നാണ് രചനാശൈലി. ഇതിലെ നിർവചനപരമായ കാരികാപദ്യങ്ങൾ അജ്ഞാത നാമാവായ ഒരു പണ്ഡിതൻ രചിച്ചതാണെന്നും വൃത്തിയുടെ രചയിതാവാണ് ആനന്ദവർധനൻ എന്നും കരുതുന്ന പണ്ഡിതന്മാരുണ്ട് . എന്നാൽ കൂടുതൽ ഗവേഷകരും കാരികയും വൃത്തിയും ആനന്ദവർധനന്റെതന്നെ കൃതിയാണെന്നാണ് രേഖപ്പെടുത്തുന്നത്. ഗ്രന്ഥാരംഭത്തിലെ പദ്യത്തിൽ 'സഹൃദയമനഃപ്രീതിക്കായിട്ട് ധ്വനിയുടെ സ്വരൂപം വിശദീകരിക്കുന്നു' എന്നു പ്രസ്താവിച്ചതിൽനിന്ന് കാരികാകാരന്റെ നാമം സഹൃദയൻ എന്നാകാം എന്ന് പ്രസ്താവം കാണുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഈ മതം സാമാന്യമായി സ്വീകാര്യമായിട്ടില്ല. കാവ്യാത്മാവ് ധ്വനിയാണ് എന്ന് തന്റെ പൂർവസൂരികളായ കവികൾ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അതിന്റെ അസ്തിത്വത്തെ ചില പണ്ഡിതന്മാർ നിഷേധിക്കുകയും ചിലർ ധ്വനി എന്നത് അനുമാനം എന്ന തത്ത്വത്തിൽ അന്തർഭൂതമാണെന്ന് കരുതുകയും മറ്റു ചിലർ ധ്വനിതത്ത്വം ഉണ്ടെങ്കിലും അത് അനിർവചനീയമാണെന്നു വിലയിരുത്തുകയും ചെയ്യുന്നതിനാൽ ധ്വനിയെ വ്യക്തമാക്കുന്നതിനുവേണ്ടി താൻ ഈ കൃതി രചിക്കുന്നു' എന്ന് ഗ്രന്ഥകാരൻ ആമുഖമായി പറയുന്നു.

“ "കാവ്യസ്യാത്മാ ധ്വനിരിതി ബുധൈർ

യഃ സമാമ്നാതപൂർവഃ

തസ്യാഭാവം ജഗദുരപരേ

ഭാക്തമാഹുസ്തദനേ

കേചിദ്വാചാംസ്ഥിതമവിഷയേ

തത്ത്വമൂചുസ്തദീയം

തേനബ്രൂമഃ സഹൃദയമനഃ/പ്രീതയേ തത്സ്വരൂപം

”

ധ്വന്യഭാവവാദികളുടെയും മറ്റും വാദമുഖങ്ങളെ ഓരോന്നായി വിശകലനംചെയ്ത് അവയുടെ നിരാസനത്തിനുശേഷം ധ്വനിയുടെ സ്വരൂപം വ്യക്തമാക്കുകയാണ് ആദ്യത്തെ ഉദ്യോതത്തിൽ. രസാഭിവ്യക്തിക്ക് വ്യഞ്ജനാവ്യാപാരം അനുപേക്ഷണീയമാണെന്നും കാളിദാസനെപ്പോലെ പ്രഗല്ഭരായ മഹാകവികൾ ഈ വസ്തുത തങ്ങളുടെ കൃതികളിലൂടെ സ്പഷ്ടമാക്കിയിട്ടുണ്ടെന്നും ആനന്ദവർധനൻ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

രണ്ടാം ഉദ്യോതം

ധ്വനിഭേദത്തിന്റെ വിശദീകരണത്തോടെയാണ് രണ്ടാം ഉദ്യോതം ആരംഭിക്കുന്നത്. ഇതോടൊപ്പം ആനുഷംഗികമായി അലങ്കാരം, ഗുണം എന്നിവയും ധ്വനിയും തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തെപ്പറ്റി കൂലങ്കഷമായി ചർച്ചചെയ്യുന്നുണ്ട്. രസവദലങ്കാരവും രസധ്വനിയും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം, ഗുണങ്ങളെങ്ങനെ രസധർമങ്ങളാകുന്നു എന്നീ വിഷയങ്ങളുടെ പഠനമാണ് ഇതിൽ പ്രധാനം.

മൂന്നാം ഉദ്യോതം

ധ്വനിഭേദങ്ങളുടെ പദ-വാക്യപ്രകാശകത വിശദമാക്കിക്കൊണ്ടാണ് മൂന്നാം ഉദ്യോതം ആരംഭിക്കുന്നത്. ഒരു ഒറ്റ പദം ധ്വന്യാത്മകമായി മാറുന്നതും ഒരു വാചകത്തിന് ഈ ശക്തി ലഭിക്കുന്നതും ഈ സന്ദർഭത്തിൽ പ്രതിപാദിക്കുന്നു. ഇതോടൊപ്പം വാക്കുകളുടെയും വാചകങ്ങളുടെയും ചേർച്ചയാൽ ലഭിക്കുന്ന സംഘടന, പ്രബന്ധം എന്നിവയും രസാദിധ്വനിക്കു വ്യഞ്ജകമാകുന്നതും ഈ ഉദ്യോതത്തിൽ വിശദീകരിക്കുന്നുണ്ട്. ഗുണീഭൂതവ്യംഗ്യവും ചിത്രകാവ്യവും ഈ സന്ദർഭത്തിൽ പ്രതിപാദിതമായിരിക്കുന്നു. രസ്വാദിധ്വനിയുടെ ആവിഷ്കാരരീതികളാണ് മറ്റൊരു പ്രധാന വിഷയം. ഈ സന്ദർഭത്തിൽ ഔചിത്യത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം മറ്റെന്തിനെക്കാളുമധികമാണെന്നു നിരീക്ഷിക്കുന്നു. ഈ തത്ത്വനിരൂപണമാണ് പില്ക്കാലത്ത് ക്ഷേമേന്ദ്രന് ഔചിത്യവിചാരചർച്ച എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിന്റെ രചനയ്ക്കുതന്നെ പ്രേരകമായതെന്ന് നിരൂപകർ കരുതുന്നുണ്ട്. ഒരു കൃതിയിൽത്തന്നെ വിരുദ്ധരസങ്ങളെ ആവിഷ്കരിക്കേണ്ടിവരുമ്പോൾ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടകാര്യങ്ങളും ശാസ്ത്രീയമായിചർച്ചചെയ്യുന്നു.

നാലാം ഉദ്യോതം

പൂർവസൂരികളായ കവികൾ അവതരിപ്പിച്ച ആശയങ്ങൾതന്നെ ധ്വനിയുടെ സമ്മേളനത്താൽ കൂടുതൽ ചമത്കാരകമായിത്തീരുന്നതെങ്ങനെയെന്ന വിശദീകരണത്തോടെയാണ് നാലാം ഉദ്യോതം ആരംഭിക്കുന്നത്. രാമായണത്തിലെയും മഹാഭാരതത്തിലെയും അംഗിയായ രസം ഏതെന്ന നിരൂപണമാണ് ഈ ഉദ്യോതത്തിലെ മറ്റൊരു പ്രസിദ്ധമായ വിഷയം. രാമായണത്തിലെ അംഗിയായ രസം കരുണവും മഹാഭാരതത്തിലേത് ശാന്തവുമാണെന്ന് ആന്ദവർധനൻ സമർഥിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെ ധ്വനിയുടെ അവതരണത്തിലാരംഭിച്ച് കാവ്യതത്ത്വങ്ങളെ ഒട്ടുമിക്കതിനെയും സമഗ്രമായി വിലയിരുത്തിക്കൊണ്ട് രചിച്ച ധ്വന്യാലോകത്തിന് ഭാരതീയകാവ്യശാസ്ത്രരംഗത്ത് അദ്വിതീയ സ്ഥാനമാണുള്ളത്.

വ്യാഖ്യാനഗ്രന്ഥങ്ങൾ

ധ്വന്യാലോകം ആദ്യവായനയിൽ വളരെ സരളമായ പ്രതിപാദനശൈലി പ്രകടമാക്കുന്നുവെങ്കിലും അതിലെ ധ്വനിതത്ത്വം പൂർണമായി മനസ്സിലാക്കുക അത്രതന്നെ അനായാസമല്ല. ധ്വന്യാലോകത്തിന് അഭിനവഗുപ്തൻ രചിച്ച ലോചനം എന്ന വ്യാഖ്യാനഗ്രന്ഥമാണ് ധ്വനിയുടെ സത്ത സഹൃദയർക്ക് സുഗ്രഹമാക്കിത്തീർത്തത്. ലോചനത്തിന് ഉത്തുംഗോദയൻ എന്ന പണ്ഡിതൻ വ്യാഖ്യാനം രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. ചന്ദ്രാദിത്യന്റെ പുത്രനായ കയ്യടൻ ധ്വന്യാലോകത്തിന് പ്രൗഢമായ മറ്റൊരു വ്യാഖ്യാനം രചിച്ചിട്ടുണ്ട്. അഭിനവഗുപ്തന്റെ ലോചനത്തിലെ പല നിരീക്ഷണങ്ങളെയും ഖണ്ഡിച്ചുകൊണ്ട് കേരളീയനായ നീലകണ്ഠശാസ്ത്രി ധ്വന്യാലോകത്തിനു രചിച്ച വ്യാഖ്യാനം ആ നിലയിൽ ശ്രദ്ധേയമാണ്. ലോചനത്തിന് കേരളീയനായ ദാശരഥി നമ്പൂതിരി അഞ്ജനം എന്ന പേരിൽ ഒരു വ്യാഖ്യാനം രചിച്ചു. കേരളീയരായ ഉദയൻ, രാമപിഷാരടി എന്നിവർ യഥാക്രമം കൗമുദി, ബാലപ്രിയ എന്നീ പേരുകളിൽ സംസ്കൃതത്തിൽ രചിച്ച വ്യാഖ്യാനങ്ങളും ഉപലബ്ധമാണ്.

ധ്വനിതത്ത്വം

ധ്വനിതത്ത്വം എന്നത് ഒരു തത്ത്വമായി അവതരിപ്പിക്കേണ്ടതില്ല, മുമ്പുതന്നെ പ്രസിദ്ധമായ അനുമാനം എന്ന തത്ത്വത്തിന്റെ വിശദീകരണം മാത്രമാണ് എന്ന് വിശദീകരിച്ചുകൊണ്ട് ധ്വന്യാലോകത്തിലെ ആശയങ്ങളെ നിശ്ശേഷം ഖണ്ഡിച്ച് മഹിമഭട്ടൻ രചിച്ച ഗ്രന്ഥമാണ് വ്യക്തിവിവേകം. എന്നാൽ പില്ക്കാലത്തും ധ്വനിയും ധ്വന്യാലോകവും സർവാംഗീണമായി മാറുകയാണുണ്ടായത്. തത്ത്വശാസ്ത്രമേഖലയിൽ അദ്വൈതമതസ്ഥാപകനായ ശങ്കരാചാര്യരുടെ സ്ഥാനമാണ് സാഹിത്യമീമാംസാരംഗത്ത് ധ്വന്യാലോകരചയിതാവായ ആനന്ദവർധനന് പണ്ഡിതന്മാർ കല്പിക്കുന്നത്.

വിവർത്തനങ്ങൾ

എല്ലാ ഭാരതീയഭാഷകളിലും പല വിദേശഭാഷകളിലും ധ്വന്യാലോകത്തിന് വിവർത്തനവും വ്യാഖ്യാനവും പഠനവും ഉപലബ്ധമാണ്. ഡോ. കെ. കൃഷ്ണമൂർത്തി ഇംഗ്ലീഷിൽ രചിച്ച പ്രഗല്ഭമായ പഠനഗ്രന്ഥവും ധ്വന്യാലോകത്തിന് തയ്യാറാക്കിയ സംശോധിതസംസ്കരണവും പ്രസിദ്ധമാണ്. മലയാളത്തിൽ വിവർത്തനവും പഠനവുമായി അനേകം ഗ്രന്ഥങ്ങൾ ധ്വന്യാലോകത്തിനുണ്ടായിട്ടുണ്ട്. ഇതിൽ ഇ.വി. ദാമോദരൻ ധ്വന്യാലോകത്തെയും ലോചനത്തെയും മലയാളത്തിൽ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന ഗ്രന്ഥം പ്രധാനമാണ്. മലയാളസാഹിത്യത്തിലെ ധ്വനിപ്രധാനമായ സന്ദർഭങ്ങൾ ഉദാഹരണമായി പരിചയപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ട് ഡോ.പി.കെ. നാരായണപിള്ള രചിച്ച കൈരളീധ്വനിയെ 'കേരളീയരുടെ ധ്വന്യാലോകം' എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കാം. പില്ക്കാലത്ത് മലയാളത്തിൽ ധ്വനിയെയും ധ്വന്യാലോകത്തെയും വിശദമാക്കാൻ രചിച്ച പല പഠനങ്ങളിലും മലയാളസാഹിത്യത്തിലെ കാവ്യാത്മകമായ ഭാഗങ്ങൾ ഉദാഹരണമായി ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്ന ഈ രീതി സ്വീകരിച്ചുവന്നു

പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ

• സംസ്കൃതത്തിലുള്ള ധ്വന്യാലോകത്തിന്റെ പി.ഡി.എഫ് ലഭിക്കാൻ[1]

കടപ്പാട്: കേരള സർക്കാർ ഗ്നൂ സ്വതന്ത്ര പ്രസിദ്ധീകരണാനുമതി പ്രകാരം ഓൺലൈനിൽ പ്രസിദ്ധീകരിച്ച മലയാളം സർ‌വ്വവിജ്ഞാനകോശത്തിലെ ധ്വന്യാലോകം എന്ന ലേഖനത്തിന്റെ ഉള്ളടക്കം ഈ ലേഖനത്തിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. വിക്കിപീഡിയയിലേക്ക് പകർത്തിയതിന് ശേഷം പ്രസ്തുത ഉള്ളടക്കത്തിന് സാരമായ മാറ്റങ്ങൾ വന്നിട്ടുണ്ടാകാം.