ദൈവം

ദൈവം എന്ന വാക്കിന് ഉടയമ്പുരാൻ എന്നും ഭാഗ്യം എന്നും പൊരുൾ ഉണ്ട്. ഇത് സംസ്കൃതത്തിൽ നിന്നും മലയാള മൊഴി കൈക്കൊണ്ട വാക്കാണ്. പാരിന്റെയും എല്ലാ പടയ്പ്പുകളുടെയും പടയ്ച്ചവനായി വിശ്വാസികൾ കണക്കാക്കുന്ന ശക്തിയെ സൂചിപ്പിക്കാനായി ദൈവം അല്ലെങ്കിൽ ഉടയതമ്പുരാൻ അല്ലെങ്കിൽ ജഗദംമ്പ, സർവേശ്വരൻ അല്ലെങ്കിൽ സർവേശ്വരി (God) എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നു. സർവ്വശക്തൻ അല്ലെങ്കിൽ സർവ്വശക്ത, സർവ്വജ്ഞൻ അഥവാ സർവ്വജ്ഞ, കാരുണ്യവാൻ (അല്ലെങ്കിൽ കരുണാമയി) എന്നീ ഗുണഗണങ്ങൾ ദൈവത്തിനുണ്ടെന്നാണ് പൊതുവേ വിശ്വാസികൾ കരുതുന്നത്. ഏകദൈവവിശ്വാസികൾ ഒറ്റയായ ദൈവത്തിൽ മാത്രം വിശ്വസിക്കുമ്പോൾ, ബഹുദൈവവിശ്വാസികൾ പല ദൈവങ്ങളിൽ വിശ്വസിക്കുന്നു. ആദിയോ അന്ത്യമോ ഇല്ലാത്ത ശക്തിയാണ് ദൈവം എന്ന് വിശ്വാസികൾ കരുതുന്നു. ദൈവത്തിന്റെ അസ്തിത്വം, ഗുണഗണങ്ങൾ എന്നിവ പല മതങ്ങളിൽ പലമട്ടിൽ പരിഗണിക്കപ്പെടുന്നു. മിക്ക മതങ്ങളിലും ദൈവം പുരുഷന്റെ ഭാവത്തിൽ പരിഗണിക്കപ്പെടുമ്പോൾ ചില മതങ്ങളിൽ സ്ത്രീ ഭാവമുള്ള ശക്തിയായി ദൈവം കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ഹൈന്ദവ, ശാക്തേയ മതാചാര പ്രകാരം ദൈവം എന്നത് ജഗദീശ്വരിയായ സാക്ഷാൽ ആദിപരാശക്തി എന്ന ഭഗവതിയാണ് എന്ന്‌ പറയാം. . ദൈവം ഉണ്ടെന്നുള്ള വിശ്വാസമാണ് ഡീയിസം. എന്നാൽ ദൈവം പലപ്പോഴും പ്രപഞ്ചത്തിലെ കാര്യങ്ങൾ മാറ്റുകയോ മാറ്റുകയോ ചെയ്യുന്നില്ല. പ്രപഞ്ചം ദൈവമാണെന്ന വിശ്വാസമാണ് പാന്തീസം. അതേനേരം ദൈവങ്ങൾ ഉണ്ടെന്നുള്ള വാദങ്ങളുടെ നിരാകരണമാണ് നിരീശ്വരവാദം.

ക്രിസ്തുമതം, ഇസ്ലാം, ആറ്റെനിസം, മൊണാഡ്, ബാലിനീസ് ഹിന്ദുമതം, സൊരാഷ്ട്രിയനിസം എന്നിവയിൽ (മുകളിൽ ഇടത്തുനിന്ന്) ദൈവത്തിന്റെ പ്രതിനിധാനം (കലയുടെയോ ആരാധനയുടെയോ ഉദ്ദേശ്യത്തിനായി).

ചില മതങ്ങളിൽ ഒരേയൊരു ദൈവമേയുള്ളു. ഇതിനെ ഏകദൈവവിശ്വാസം എന്ന് പറയുന്നു. അബ്രഹാമിക് മതങ്ങൾ (ക്രിസ്തുമതം, യഹൂദമതം, ഇസ്ലാം), ബഹായി വിശ്വാസം എന്നിവയാണ് ചില ഏകദൈവ മതങ്ങൾ. മറ്റു മതങ്ങളിൽ പല ദൈവങ്ങളുണ്ട്. ഇതിനെ ബഹുദൈവാരാധന എന്ന് പറയുന്നു. ഹിന്ദുമതം, ഷിന്റോ, താവോയിസം, പഗനിസം, വിക്ക, ബുദ്ധമതത്തിന്റെ ചില വകഭേദങ്ങൾ എന്നിവയാണ് ചില ബഹുദൈവ മതങ്ങൾ.

ദൈവം സങ്കൽപ്പം വിവിധ മതങ്ങളിൽ

ഹിന്ദു മതത്തിൽ

ഹൈന്ദവ വിശ്വാസത്തിൽ സാധാരണഗതിയിൽ "പരബ്രഹ്മം", "ഈശ്വരൻ", "ഓംകാരം, "പരമാത്മാവ്", ആദിനാരായണൻ അല്ലെങ്കിൽ മഹാവിഷ്ണു, പരമശിവൻ അല്ലെങ്കിൽ പരമേശ്വരൻ, മഹേശ്വരൻ, ഭഗവാൻ, ഭഗവതി അഥവാ ആദിപരാശക്തി, വിഘ്‌നേശ്വരൻ തുടങ്ങിയവ ദൈവത്തെ കുറിക്കാനുപയോഗിക്കുന്ന പദങ്ങളാണ്. യഥാർത്ഥത്തിൽ ശൈവ-ശാക്തേയ-വൈഷ്ണവ മതങ്ങളുടെയും മറ്റു വിവിധ വിശ്വാസധാരകളുടെയും സങ്കലനമാണ് ഇന്നത്തെ ഹൈന്ദവ വിശ്വാസം എന്ന് പറയാം. ശൈവർ പരമശിവൻ അല്ലെങ്കിൽ ശ്രീ പരമേശ്വരൻ, വൈഷ്ണവർ "ആദിനാരായണൻ", ശാക്തേയർ "ആദിപരാശക്തി അല്ലെങ്കിൽ ഭഗവതി", ഗണപതേയ മതക്കാർ "വിഘ്നേശ്വരൻ" എന്നും ഈശ്വരനെ സംബോധന ചെയ്തിരുന്നു. മനുഷ്യനെയും ദൈവത്തെയും ഒന്നായി കാണുന്ന അദ്വൈത സങ്കൽപ്പവും ഇതിൽ കാണാം. തത്ത്വമസി ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വാക്യമാണ്.

വൈഷ്ണവ വിശ്വാസപ്രകാരം ത്രിമൂർത്തികളും ത്രിദേവിമാരും ഭഗവാൻ ആദിനാരായണൻ (മഹാവിഷ്ണു) തൃഗുണങ്ങളിൽ നിന്നും ഉണ്ടായവരാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം. മഹാവിഷ്ണുവിനെ പത്തു അവതാരങ്ങളുടെ ഭാവത്തിലും സങ്കൽപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. ശാക്തേയ വിശ്വാസപ്രകാരം ത്രിമൂർത്തികൾ ജഗദീശ്വരിയായ ഭഗവതി ആദിപരാശക്തിയുടെ മൂന്ന് ഗുണങ്ങളിൽ നിന്നും ഉണ്ടായവരാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം. സൃഷ്ടി, സ്ഥിതി, സംഹാരം എന്നിവയാണവരുടെ ധർമ്മം. ഇത് യഥാക്രമം ബ്രഹ്മാവിഷ്ണുമഹേശ്വരൻമാരായും അഥവാ മറ്റൊരു തരത്തിൽ മഹാകാളി, മഹാലക്ഷ്മി, മഹാസരസ്വതി എന്നി മൂന്ന് ഭാവങ്ങളിലും ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു. ശൈവ വിശ്വാസപ്രകാരം ശ്രീ പരമേശ്വരന്റെ പഞ്ചകൃത്യങ്ങൾ ആയ സൃഷ്ടി, സ്ഥിതി, സംഹാരം, തിരോധനം, അനുഗ്രഹം എന്നിവ ബ്രഹ്മാവ്, വിഷ്ണു, രുദ്രൻ, ഈശ്വരൻ, സദാശിവൻ എന്നിങ്ങനെ അഞ്ച് ഭാവങ്ങളിൽ സങ്കൽപ്പിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പൊതുവേ ഹൈന്ദവ വിശ്വാസപ്രകാരം ദൈവം എല്ലായിടത്തും നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്ന ശക്തിയാണ്. ഇവർ ഈശ്വരനെ തൂണിലും തുരുമ്പിലും വരെ കാണുന്നവരാണ്. ഇതിനെ വിശ്വദൈവസങ്കല്പം എന്നും പറയാം. അദ്വൈത Archived 2024-07-17 at the Wayback Machine വേദാന്തമെന്ന ഹിന്ദുമത പാരമ്പര്യത്തിൽ, ബ്രഹ്മൻ എന്നത് പരമമായ സത്യവും സകല സൃഷ്ടിയുടെ ഉറവിടവുമാണ്. അദ്വൈത വേദാന്തത്തിൽ മനസ്സിലാക്കപ്പെടുന്ന ബ്രഹ്മന്റെ 10 പ്രധാന സവിശേഷതകൾ ഇതാണ്:

• സത്-ചിത്-ആനന്ദം: ബ്രഹ്മൻ സത് (존재), ചിത് (ചിന്ത), ആനന്ദം (പരമാനന്ദം) എന്നിങ്ങനെ വിവരിക്കപ്പെടുന്നു.
• നിർഗുണം: ബ്രഹ്മൻ എല്ലാ ഗുണങ്ങളിൽ നിന്നും കവിഞ്ഞതും ഭൗതികമോ മാനസികമോ ആയ യാതൊരു ഗുണങ്ങളാലും പരിമിതപ്പെടുത്തപ്പെടാത്തതുമാണ്.
• നിരാകാരം: ബ്രഹ്മൻ രൂപരഹിതവും എല്ലാ ഭൗതിക, ഗ്രാഹ്യരൂപങ്ങളിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തവുമാണ്.
• നിത്യം: ബ്രഹ്മൻ നിത്യവും മാറ്റമില്ലാത്തതും കാലത്തിനും സ്ഥലത്തിനും അതീതവുമാണ്.
• സ്വഗതo: ബ്രഹ്മൻ സ്വയംപര്യാപ്തവും സ്വതന്ത്രവുമാണ്, 외부 പിന്തുണയോ ഉപജീവനമോ ആവശ്യമില്ല.
• അനന്തം: ബ്രഹ്മൻ അനന്തവും പരിധികളില്ലാത്തതുമാണ്, എല്ലാ അതിരുകളെയും പരിമിതികളെയും കടന്നുവെട്ടിക്കുന്നു.
• സർവാത്മകo: ബ്രഹ്മൻ സർവ്വ സൃഷ്ടിയുടെയും ജീവജാലങ്ങളുടെയും ജഡവസ്തുക്കളുടെയും പരമമായ ഉറവിടവും എല്ലായിടത്തും നിറഞ്ഞുനിൽക്കുന്നതുമാണ്.
• അപരോക്ഷo: ആത്മീയ അനുഭവത്തിലൂടെയും ആत्मബോധത്തിലൂടെയും ബ്രഹ്മനെ നേരിട്ട് അറിയാൻ കഴിയും.
• അവ്യക്തം: ബ്രഹ്മൻ എല്ലാ ദ്വൈതങ്ങളിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തവും വിവേചനങ്ങളിൽ നിന്നും അതീതവുമാണ്, പ്രപഞ്ചത്തിലെ ഐക്യത്തിന്റെയും ഏകത്വത്തിന്റെയും ഉറവിടമാണ്.
• അദ്വൈതം: ബ്രഹ്മൻ അദ്വൈതമാണ്, വിഷയവും വസ്തുവും, ഞാനും മറ്റുള്ളവരും, സത്തയും അസത്തും എന്നിങ്ങനെയുള്ള എല്ലാ ദ്വൈതങ്ങളിൽ നിന്നും അതീതമാണ്.

ഈ സവിശേഷതകൾ അദ്വൈത വേദാന്തത്തിലെ ബ്രഹ്മന്റെ സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ച് ഒരു പരിചയം നൽകുകയും ഈ പാരമ്പര്യത്തിലെ പരമമായ അസ്തിത്വത്തിന്റെയും ദൈവത്വത്തിന്റെയും ഊന്നൽ നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു.

ക്രിസ്തു മതത്തിൽ

യഹോവ എന്നും YHWH എന്ന ചതുരക്ഷരിയായും പുരാതന യഹൂദരും യഹോവയുടെ സാക്ഷികളും ദൈവത്തിനെ കുറിക്കുന്നു. അതേ പേരു തന്നെ ഒരു പറ്റം ക്രിസ്തുമതാനുയായികളും ദൈവത്തിനെ കുറിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്. ക്രിസ്തു മതത്തിൽ പൊതുവെ ദൈവത്തെ കുറിക്കാൻ "കർത്താവ്‌", "ക്രിസ്തു" അഥവാ "" (ഗ്രീക്കിൽ അഡൊണായ്‌); "പിതാവ്, പുത്രൻ, പരിശുദ്ധാത്മാവ് (ത്രീത്വം)" തുടങ്ങിയ സ്ഥാനപ്പേരുകളാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്.

ഇസ്ലാം മതത്തിൽ

    ഒരു സമ്പൂർണ്ണ ഏകദൈവ വിശ്വാസം വിഭാവനം ചെയ്യുന്ന മതമാണ് ഇസ്‌ലാം.  ഈ ലോകത്തെ സൃഷ്ടിച്ച് നിയന്ത്രിച്ച് പരിപാലിച്ച് പോരുന്ന ഏകനായ ദൈവമുണ്ട്. ആ ദൈവത്തിന്റെ പേരാണ്  അല്ലാഹു (الله). അല്ലാഹുവിനു മാതാപിതാക്കളോ സന്താനങ്ങളോ ഇല്ല. തുടക്കമോ ഒടുക്കമോ ഇല്ല, എന്നെന്നും ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവൻ. എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും ഏകനാകുന്നു അല്ലാഹു. അല്ലാഹു മാത്രമാകുന്നു (അല്ലാഹു അല്ലാത്ത) മുഴുവൻ ചരാചരങ്ങളെയും സൃഷ്ടിച്ചത്. അല്ലാഹു സൃഷ്ടാവ് മാത്രം, സൃഷ്ടിയല്ല. അവൻ പണ്ടേ ഉള്ളവനാണ്. അവനെ ആരും സൃഷ്ടിച്ചതല്ല.

    മുഹമ്മദ് നബി അടക്കമുള്ള പ്രവാചകൻമാർ ആ അല്ലാഹുവിന്റെ സൃഷ്ടികൾ മാത്രമാണ്. അഥവാ മനുഷ്യരിൽപെട്ട സന്ദേശവാഹകർ മാത്രം. അപ്രകാരം മാലാഖമാരും അല്ലാഹുവിന്റെ സൃഷ്ടികൾ മാത്രമാണ്. ജിന്നുകളും അല്ലാഹുവിന്റെ സൃഷ്ടികൾ മാത്രം. അല്ലാഹുവിന്റെ (ദൈവത്തിന്റെ) ഭാഗമല്ല. അല്ലാഹു ഏകനാണ്, സർവ്വജ്ഞനാണ്, സർവ്വ ശക്തനാണ്. എല്ലാം കേൾക്കുന്നവനും എല്ലാം കാണുന്നവനും എല്ലാം അറിയുന്നവനുമാണ്. അതെസമയം സർവ്വവ്യാപിയല്ല. അഥവാ എല്ലാ ചരാചരങ്ങളിലും ദൈവത്തിന്റെ അംശമുണ്ടെന്ന വിശ്വാസം ഇസ്‌ലാമിലില്ല.

    അല്ലാഹുവിനു അല്ലാഹു എന്നല്ലാത്ത മറ്റു ധാരാളം പേരുകളുമുണ്ട്. അർ റഹ്‌മാൻ (പരമകാരുണ്ണികൻ ), അർ റഹീം (കരുണാനിധി) എന്നിവ ഉദാഹരണങ്ങളാണ്. ദൈവം, God എന്നീ പൊതുനാമങ്ങൾ കൊണ്ട് അല്ലാഹുവിനെ വിളിക്കാമെങ്കിലും മറ്റു മതസ്ഥരുടെ പ്രത്യേക ദൈവനാമങ്ങൾ ഇസ്‌ലാം അംഗീകരിക്കുന്നില്ല. യഹോവ, ഈശ്വരൻ, അഹുര മസ്ദ തുടങ്ങിയ മറ്റു മതസ്ഥരുടെ ദൈവനാമങ്ങൾ ഇസ്‌ലാം അംഗീകരിക്കുന്നില്ല.

    ഈ ഏക ദൈവമായ അല്ലാഹുവിനെ മാത്രമേ ഇസ്‌ലാമിൽ ആരാധിക്കാൻ പാടുള്ളൂ. പ്രാത്ഥന ഒരു സുപ്രധാന ആരാധനയാണ്. അതുകൊണ്ട് അല്ലാഹുവിനോട് മാത്രമേ പ്രാർത്ഥിക്കാൻ പാടുള്ളൂ.  പ്രവാചകന്മാർ, മലക്കുകൾ, ഔലിയാക്കൾ (സജ്ജനങ്ങൾ) എന്നിവർ ആരാധനക്കർഹരല്ല.

മറ്റു വിശ്വാസങ്ങൾ

പ്രകൃതി പ്രതിഭാസങ്ങളോടുള്ള ആരാധന പിന്നീട് ബിംബരാധരയിലേക്കും ബഹുദൈവ ആരാധനയിലേക്കും വഴി തെളിയിച്ചു. ഭൂമിയിലെ വ്യത്യസ്ത സ്ഥലങ്ങളിൽ കണ്ട് വരുന്ന  ദൈവവിശ്വാസങ്ങളും വ്യത്യസ്തമാണ്.. ഇവ പ്രദേശികവുമാണ്. ഒരു പ്രദേശത്തെ ഒരു പ്രത്യേക കാലഘട്ടത്തെ അനുസ്മരിപ്പിക്കുന്ന ആചാരങ്ങൾ സംസ്ക്കാരങ്ങൾ ആ നാട്ടിലെ ദൈവ വിശ്വാസത്തിലോ അവ അടങ്ങുന്ന മതങ്ങളിലോ പ്രതിഭലിക്കുന്നതായി നരവംശ ശാസ്ത്രജ്ഞരും പുരാവസ്തു ശാസ്ത്രജ്ഞരും വിലയിരുത്തുന്നു. ലോകത്തെ ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള ദൈവ വിശ്വാസം ബഹുദൈവ വിശ്വാസം ആയിരുന്നു. ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള ഗ്രീക്ക് , ഇന്ത്യൻ പ്രാചീന സംസ്ക്കാരങ്ങളിൽ ഈ ആശയം നിലനിന്നിരുന്നു.ഈജിപ്ത് ൽ നിന്നായിരുന്നു ഏക ദൈവ വിശ്വാസത്തിന് തുടക്കം കുറിക്കുന്നത് എന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു.

ചിലർ രോഗം, അപകടം തുടങ്ങിയ നിസ്സഹായ അവസ്ഥയിലും മറ്റു ചിലർ സ്വർഗമോഹം/ പറുദീസാ, നരകഭയം, മോക്ഷം, പരമപദപ്രാപ്തി, നിർവാണം തുടങ്ങിയവക്ക് വേണ്ടിയും ദൈവത്തെ ആരാധിക്കാറുണ്ട്. ചിലർ പ്രാചീന ദേവതാ സങ്കല്പങ്ങളിലൂടെ ദൈവത്തെ ആരാധിക്കുന്നു. ദേവീദേവന്മാരുടെ രൂപ വൈഭവങ്ങളെ ആരാധിക്കുന്നതും ദൈവിക സാന്നിധ്യം അപേക്ഷിച്ച് കൊണ്ടാണ്.

വിഭാഗങ്ങൾ

1. THEIST: പ്രപഞ്ചത്തെ സൃഷ്ടിച്ച് പരിപാലിക്കുന്നതോടൊപ്പം മനുഷ്യന്റെ ദൈനംദിന കാര്യങ്ങളിൽ അതീവ ജാഗ്രതയോടെ ശ്രദ്ധിക്കുകയും ഇടപെടുകയും രക്ഷാശിക്ഷകൾ നിർണയിച്ച് നടപ്പിലാക്കുകയും മറ്റും ചെയ്യുന്ന ഒരു സൃഷ്ടാവിൽ വിശ്വസിക്കുന്നവരെ ഈ വിഭാഗത്തിൽ പെടുത്താവുന്നത്. മതങ്ങൾ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന അല്ലാഹു, യഹോവ ,ഈശ്വരൻ

2. DEIST: പ്രപഞ്ചം സൃഷ്ടിക്കുകയും പ്രകൃതിനിയമങ്ങൾ നിർണയിക്കുകയും ചെയ്ത ഒരു ശക്തിയുണ്ടെന്നു മാത്രം വിശ്വസിക്കുന്നവർ ഈ വിഭാഗക്കാരാണ്. മനുഷ്യന്റെ ജീവിതത്തിൽ ദൈവത്തിനു പ്രത്യേക താൽപ്പര്യമൊന്നും ഉള്ളതായി ഇക്കൂട്ടർ കരുതുന്നില്ല.

3. PANTHEIST: പ്രകൃതിശക്തിയെ ദൈവമായിക്കരുതുന്നവരാണ് ഈ ഗണത്തിൽപ്പെടുന്നത്. പ്രപഞ്ചത്തിലെ എല്ലാ പദാർത്ഥങ്ങളിലും ഒരു ചൈതന്യം ഒളി മിന്നുന്നതായി ഇക്കൂട്ടർ വിശ്വസിക്കുന്നു. ആ ചൈതന്യത്തെ സ്തുതിക്കുകയോ ആരാധിക്കുകയോ ചെയ്യണമെന്ന നിർബ്ബന്ധമൊന്നും പ്രകൃതിവാദികൾക്കില്ല. മനുഷ്യനെയും പ്രകൃതിയുടെ ഭാഗമായി ഇവർ കാണുന്നു. അദ്വൈതവാദികളെ ഈ കൂട്ടത്തിൽ ഉൾപ്പെടുത്താവുന്നതാണ്.

സ്വഭാവം

വിശ്വാസമനുസരിച്ച് ദൈവശാസ്ത്രജ്ഞന്മാർ ദൈവത്തിന് പല സ്വഭാവങ്ങളും കല്പിച്ചു നൽകിയിട്ടുണ്ട്. അവയിൽ ഏറ്റവും സാധാരണമായവ താഴെ കൊടുത്തിരിക്കുന്നവയാണ്.

• സർവ്വജ്ഞാനിയായിരിക്കുക
• സർവ്വശക്തനായിരിക്കുക
• നന്മയുടെ മൂർത്തീഭാവമായിരിക്കുക
• വിശുദ്ധമായിരിക്കുക
• അനാദിയായിരിക്കുക

ദൈവം

• യഹോവ
• അല്ലാഹു
• പരബ്രഹ്മം
• ബ്രഹ്മാവ്‌
• മഹാവിഷ്ണു
• ആദിപരാശക്തി

വിഭാഗങ്ങൾ

ഏകദൈവ വിശ്വാസം

• പ്രപഞ്ചം  സൃഷ്ടിചത്  അനശ്വരനായ ഒരു  ദൈവമാണെന്നും   അവനാണ്  എല്ലാവിധ  ശക്തിയും, ഭാവിയും  ഭൂതവും  വർത്തമാനവും നിയന്ത്രിക്കുന്നത് അവനാണെന്നും വിശ്വസിക്കുന്നു. ക്രൈസ്തവർ യഹോവ യിൽ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഹൈന്ദവർ ഏകദൈവമായ പരബ്രഹ്മത്തത്തെ ആരാധിക്കുന്നു. "ഓം" അഥവാ ഓംകാരം ആണ് പരബ്രഹ്മത്തെ കുറിക്കുന്ന ചിഹ്നം. തൂണിലും, തുരുമ്പിലും വരെ ദൈവം ഇരിക്കുന്നു എന്നാണ് ഹൈന്ദവ വിശ്വാസം.

ഇതും കാണുക

• അമ്മ ദൈവം
• പിതാവായ ദൈവം
• യഹോവയുടെ സാക്ഷികൾ