ബോഗറ്റിർ

മധ്യകാല കിഴക്കൻ സ്ലാവിക് ഇതിഹാസങ്ങളിൽ പടിഞ്ഞാറൻ യൂറോപ്യൻ നൈറ്റ്-എറന്റിനോട് സാമ്യമുള്ള ഒരു സ്റ്റോക്ക് കഥാപാത്രമാണ് ബോഗറ്റിർ അല്ലെങ്കിൽ വിത്യാസ്. റൂസിന്റെ ഇതിഹാസ കവിതകളിൽ - ബൈലിനാസിൽ പ്രധാനമായും ബോഗറ്റിർ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു. ചരിത്രപരമായി, നൈറ്റ്‌സ് ഓഫ് ദി ഗ്രേറ്റ് വ്‌ളാഡിമിറിന്റെ (980 മുതൽ 1015 വരെ കിയെവിന്റെ മഹാരാജാവ്) അദ്ദേഹത്തിന്റെ എലൈറ്റ് യോദ്ധാക്കളുടെ (ദ്രുഷിന) ഭാഗമായി അവ നിലവിൽ വന്നു.^[1] പാരമ്പര്യം ബൊഗാറ്റികളെ അപാരമായ ശക്തിയുടെയും ധൈര്യത്തിന്റെയും ധീരതയുടെയും യോദ്ധാക്കൾ എന്ന് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നു. ശത്രുക്കളോട് യുദ്ധം ചെയ്യുമ്പോൾ ബൈലിനകളുടെ "ചരിത്രപരമായ വസ്തുതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള" കാഴ്ചപ്പാട് നിലനിർത്താൻ അപൂർവ്വമായി മാജിക് ഉപയോഗിക്കുന്നു^[1]. വിദേശ ശത്രുക്കളിൽ നിന്നും (പ്രത്യേകിച്ച് മംഗോളിയൻ അധിനിവേശത്തിന് മുമ്പുള്ള കാലഘട്ടത്തിലെ നാടോടികളായ തുർക്കിക് സ്റ്റെപ്പി-പീപ്പിൾ അല്ലെങ്കിൽ ഫിന്നോ-ഉഗ്രിക് ഗോത്രങ്ങളിൽ നിന്നും) അവരുടെ മതത്തിൽ നിന്നും റഷ്യയെ പ്രതിരോധിക്കുന്ന, ദേശസ്‌നേഹവും മതപരവുമായ ലക്ഷ്യങ്ങളോടെ, ഉജ്ജ്വലമായ ശബ്ദങ്ങൾ ഉള്ളവരായി അവർ വിശേഷിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു.^[2] ആധുനിക റഷ്യൻ ഭാഷയിൽ, ബോഗറ്റിർ എന്ന വാക്ക് ധീരനായ നായകനെ, കായികതാരത്തെ അല്ലെങ്കിൽ ശാരീരികമായി ശക്തനായ മനുഷ്യനെ മുദ്രകുത്തുന്നു.^[3]

പദോൽപ്പത്തി

വാസ്‌മർ റഷ്യൻ എറ്റിമോളജിക്കൽ നിഘണ്ടുവിൽ നിന്നുള്ള ബോഗറ്റിർ നിർവചനത്തിന്റെ ഫോട്ടോ, ഡെറിവേഷനുകൾ ചിത്രീകരിക്കുന്നു

ബോഗറ്റിർ എന്ന വാക്ക് സ്ലാവിക് ഉത്ഭവമല്ല.^[4] ടർക്കോ-മംഗോളിയൻ ബഗത്തൂർ "ഹീറോ" എന്നതിൽ നിന്നാണ് ഇത് ഉദ്ഭവിച്ചതെങ്കിലും അത് നിശ്ചയമില്ല. ഈ പദം കുറഞ്ഞത് എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെങ്കിലും രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്.^[5] ഇതിന്റെ ആദ്യ ഘടകം മിക്കവാറും ഇൻഡോ-ഇറാനിയൻ പദമായ ഭഗ അതായത് "ദൈവം, പ്രഭു" (cf bey) എന്നിവ ആയിരിക്കും. ബ്രോക്ക്‌ഹോസ് ആൻഡ് എഫ്രോൺ എൻസൈക്ലോപീഡിക് നിഘണ്ടുവിൽ ഉദ്ധരിച്ച ഒരു നിർദ്ദേശം സംസ്‌കൃത പദം ബഗധാരയിൽ നിന്നാണ് ഈ വാക്ക് ഉരുത്തിരിഞ്ഞത്. ^[6]പകരമായി, ജെറാർഡ് ക്ലോസൻ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, ബാഗതൂർ ഒരു ഹുന്നിക് നാമമാണ്. പ്രത്യേകിച്ച് മോഡു ചാന്യുവിന്റെ.^[7]

ആധുനിക പണ്ഡിതന്മാരുടെ ഭാഷാപരമായ ഗവേഷണങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും ജനപ്രിയ പദോൽപ്പത്തി ബൊഗാറ്റിർ എന്ന വാക്കിനെ റഷ്യൻ ഭാഷയുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തുന്നു: ബോഗ്, റൊമാനൈസ്ഡ്: ബോഗ്, ലിറ്റ്. 'ദൈവം'.^[8]

ഒരു റഷ്യൻ സന്ദർഭത്തിൽ ഈ വാക്കിന്റെ ആദ്യത്തെ അറിയപ്പെടുന്ന ഉപയോഗം സംഭവിച്ചത് സ്റ്റാനിസ്ലാവ് സാർനിക്കിയുടെ Descriptio veteris et novae Poloniae കം ഡിവിഷൻ ejusdem veteri et nova (പഴയതും പുതിയതുമായ പോളണ്ടിന്റെ ഒരു വിവരണം, അതിന്റെ തന്നെ ഒരു പുതിയ വിഭജനം) എന്ന പുസ്തകത്തിലാണ്. 1585-ൽ ക്രാക്കോവിൽ (അലക്സി റോഡെക്കിയുടെ പ്രിന്റിംഗ് ഹൗസിൽ) അച്ചടിച്ചത്: "റോസി ... ഡി ഹീറോയിബസ് സൂയിസ്, quos Bohatiros id est semideos vocant, aliis persuadere conantur."^[6] ("റഷ്യക്കാർ ... ബൊഗാതിർ എന്ന് വിളിക്കുന്ന അവരുടെ നായകന്മാരെ കുറിച്ച് മറ്റുള്ളവരെ ബോധ്യപ്പെടുത്താൻ ശ്രമിക്കുക, അതായത് ദേവതകൾ.")

പ്രോട്ടോ-സ്ലാവിക് *vitędzь-ൽ നിന്ന്, പ്രോട്ടോ-ജർമ്മനിക് *wikinga-ൽ നിന്ന് പശ്ചിമ ജർമ്മനിക് മധ്യവർത്തി മുഖേനയാണ് Vityaz' എന്ന പദം വന്നത്. പഴയ ഇംഗ്ലീഷ് വൈസിംഗ് ആണ് "പൈറേറ്റ്", അതിൽ നിന്ന് ആധുനിക ഇംഗ്ലീഷ് വൈക്കിംഗ് ആണ് ആദ്യകാല സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തിയ രൂപം. ഇത് ഒരുപക്ഷേ ലാറ്റിൻ വിക്കസിൽ നിന്ന് *-ഇംഗ- എന്ന ജർമ്മനിക് പ്രത്യയത്തോടുകൂടിയാണ് വന്നിരിക്കുന്നത്. ജർമ്മനിക്, ലാറ്റിൻ സ്രോതസ്സുകളിൽ, ഈ വാക്കിന് നെഗറ്റീവ് അർത്ഥങ്ങളുണ്ട്. കടം വാങ്ങുന്നതിന്റെ സാഹചര്യങ്ങളും സ്ലാവിക് ഭാഷയിൽ അത് "ഹീറോ" എന്നർത്ഥം വരുന്നതെങ്ങനെയെന്നതും വ്യക്തമല്ല.^[9]

അവലോകനം

നൈറ്റ് അറ്റ് ദി ക്രോസ്റോഡ്സ്, വിക്ടർ വാസ്നെറ്റ്സോവ് (1882)

13-ആം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഗലീഷ്യൻ-വോൾഹിനിയൻ ക്രോണിക്കിൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള നിരവധി ക്രോണിക്കിളുകൾ പോലെ, ബൈലിനാസ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന പല റസ് ഇതിഹാസ കവിതകളും ഈ നായകന്മാരെക്കുറിച്ചുള്ള കഥകൾ പ്രധാനമായും അവതരിപ്പിച്ചു. ചില ബോഗറ്റിയർ ചരിത്രപരമായ വ്യക്തികളാണെന്ന് അനുമാനിക്കപ്പെടുന്നു, മറ്റുള്ളവർ, ഭീമൻ സ്വ്യാറ്റോഗോറിനെപ്പോലെ, തികച്ചും സാങ്കൽപ്പികവും ഒരുപക്ഷേ സ്ലാവിക് പുറജാതീയ പുരാണങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരുമാണ്. ഇതിഹാസ കവിതകളെ സാധാരണയായി മൂന്ന് ശേഖരങ്ങളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു: കിയെവ്-റസ് സ്ഥാപിക്കുന്നതിനും ക്രിസ്തുമതം ഈ പ്രദേശത്തേക്ക് കൊണ്ടുവരുന്നതിനും മുമ്പ് പറഞ്ഞ പഴയ കഥകളും പുരാണ ഇതിഹാസങ്ങളും, അതിൽ മാന്ത്രികവും അമാനുഷികവും ഉൾപ്പെടുന്നു. ഏറ്റവുമധികം ബൊഗാറ്റികളും അവരുടെ കഥകളും (IIya Muromets, Dobrynya Nikitich, and Aloysha Popovich) അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന കീവൻ സൈക്കിളും നോവ്ഗൊറോഡിലെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന വാസിലി ബുസ്ലേവിനെയും സാഡ്കോയെ കേന്ദ്രീകരിച്ചുള്ള നോവ്ഗൊറോഡ് സൈക്കിളും. ^[10]

Andrei Ryabushkin. Sadko, a rich Novgorod merchant, 1895.

കിയെവിലെ വ്‌ളാഡിമിർ ഒന്നാമന്റെ (958-1015) കൊട്ടാരത്തെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയാണ് ബോഗറ്റേഴ്സിനെക്കുറിച്ചുള്ള പല കഥകളും. അവയെ കീവൻ സൈക്കിൾ എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഏറ്റവും ശ്രദ്ധേയമായ ബോഗറ്റിയർ അല്ലെങ്കിൽ വിത്യാസെകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൊട്ടാരത്തിൽ സേവനമനുഷ്ഠിച്ച അലിയോഷ പോപോവിച്ച്, ഡോബ്രിനിയ നികിറ്റിച്ച്, ഇല്യ മുരോമെറ്റ്സ് എന്നിവരായിരുന്നു. അവരോരോരുത്തരും ഒരു പ്രത്യേക സ്വഭാവ സവിശേഷതയ്ക്ക് പേരുകേട്ടവരാണ്: അൽയോഷ പോപോവിച്ച് അവന്റെ ബുദ്ധിക്ക്, ഡോബ്രിനിയ നികിറ്റിച്ച്, ധൈര്യത്തിന്, ഇല്യ മുറോമെറ്റ്സ് അവന്റെ ശാരീരികവും ആത്മീയവുമായ ശക്തിക്കും സമഗ്രതയ്ക്കും, ജന്മനാടിന്റെയും ജനങ്ങളുടെയും സംരക്ഷണത്തിനായുള്ള സമർപ്പണത്തിന്. ആ ബൊഗാറ്റികളുടെ സാഹസികതകളിൽ ഭൂരിഭാഗവും സാങ്കൽപ്പികമാണ്. അവയിൽ പലപ്പോഴും യുദ്ധം ചെയ്യുന്ന ഡ്രാഗണുകളും ഭീമന്മാരും മറ്റ് പുരാണ ജീവികളും ഉൾപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ബോഗടയർ തന്നെ പലപ്പോഴും യഥാർത്ഥ ആളുകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളവയായിരുന്നു. ഡോബ്രിനിയ നികിറ്റിച്ച് (യുദ്ധപ്രഭു ഡോബ്രിനിയ), ഇല്യ മുറോമെറ്റ്സ് എന്നിവരുടെ ചരിത്രപരമായ യഥാർത്ഥരൂപം നിലവിലുണ്ടെന്ന് തെളിയിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.

നോവ്ഗൊറോഡ് റിപ്പബ്ലിക് ഒരു കുലീന യോദ്ധാവിനെക്കാൾ സാഹസികനായ ഒരു പ്രത്യേക തരം വീരനെ സൃഷ്ടിച്ചു. നാടോടി ഇതിഹാസങ്ങളുടെ നോവ്ഗൊറോഡ് സൈക്കിളിന്റെ ഭാഗമായിത്തീർന്ന സാഡ്കോയും വാസിലി ബുസ്ലേവുമായിരുന്നു ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉദാഹരണങ്ങൾ.^[10]

പുരാണ ഇതിഹാസങ്ങൾ അമാനുഷികതയിലും ഷാമനിസത്തിലും വേരൂന്നിയതും പുറജാതീയതയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതുമാണ്.^[10] ഈ ഇതിഹാസങ്ങളിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട നായകന്മാർ സ്വ്യാറ്റോഗോറും വോൾക്ക് വെസെസ്ലാവിവിച്ചുമാണ്. അവരെ സാധാരണയായി "പ്രായംചെന്ന ബോഗറ്റിയർ" എന്ന് വിളിക്കുന്നു.

അലക്സാണ്ടർ നെവ്സ്കിയുടെ പക്ഷത്ത് നിന്ന് പോരാടിയ വാസിലി ബുസ്ലേവ് ഉൾപ്പെടെ, കുലിക്കോവോ യുദ്ധത്തിൽ പങ്കെടുത്തവരും പിന്നീട് ശ്രദ്ധേയരായ ബോഗറ്റികളിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.

1820-ലെ ഇതിഹാസ യക്ഷിക്കഥയായ റുസ്ലാനും ലുഡ്‌മിലയും എഴുതിയ അലക്സാണ്ടർ പുഷ്കിൻ, വിക്ടർ വാസ്നെറ്റ്സോവ്, ആന്ദ്രേ റിയാബുഷ്കിൻ എന്നിവരുടെ നാടോടി ഇതിഹാസങ്ങളുടെ വിവിധ ചക്രങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള നിരവധി ബൊഗാറ്റികളെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന കലാസൃഷ്ടികൾ റഷ്യൻ സാഹിത്യത്തിലെയും അവരുടെ വീരഗാഥകളെയും സ്വാധീനിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഫോമാ ബെറെനിക്കോവ്,^[11] അൽയോഷ പോപോവിച്ച്, ഇല്യ മുറോമെറ്റ്‌സ് എന്നിവരെ അവതരിപ്പിക്കുന്ന റഷ്യൻ ഫെയറി ടെയിൽസ് എന്ന അലക്‌സാണ്ടർ അഫനാസേവിന്റെ കഥകളുടെ സമാഹാരത്തിലെ കഥയായ ഫോമാ ബെറെനിക്കോവിലെ വിസ്മയക്കഥകളിലും ബോഗറ്റിർമാരെ പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്.

റഷ്യ ആസ്ഥാനമായുള്ള റെഡ് മെഡൂസ ആനിമേഷൻ സ്റ്റുഡിയോ,^[12] "ത്രീ റഷ്യൻ ബൊഗാറ്റൂർസ്" എന്ന പേരിൽ ബോഗടൈർമാരുടെ ഒരു ആനിമേറ്റഡ് പാരഡി സൃഷ്ടിച്ചു. അതിൽ ടൈറ്റിൽ കഥാപാത്രങ്ങൾ- യക്ഷിക്കഥകൾ, പോപ്പ് സംസ്കാരം, ആധുനിക ജീവിതം എന്നിവയിൽ നിന്നുള്ള വിവിധ എതിരാളികൾക്കെതിരെ ശക്തമായതും ഉറച്ചതും എന്നാൽ അമിതമായി തെളിച്ചമുള്ളതുമായ കഥാപാത്രങ്ങൾ വിജയിക്കുന്നു.^[13]

സ്ത്രീ ബോഗറ്റിർ

എസ്.എസ്. സോളോംകോ. റഷ്യൻ ബോഗറ്റിർ, നസ്തസ്യ കൊറോലെവിച്ച്ന.

കാര്യമായി ഗവേഷണം നടത്തിയിട്ടില്ലെങ്കിലും, ആമസോണുകളോട് സാമ്യമുള്ള ഒരു സ്ത്രീ പോരാളിയാണ് പെൺ ബോഗറ്റിർ അല്ലെങ്കിൽ പോളിനിറ്റ്സ (Polеница [ru]). കൂടുതൽ അറിയപ്പെടുന്ന പോളിയാനിറ്റ്സകളിൽ പലരും ഡോബ്രിനിയ നികിറ്റിച്ചിന്റെ ഭാര്യയായ നസ്തസ്യ നികുലിച്ച്‌ന^[14] പോലുള്ള പ്രശസ്തരായ പുരുഷ ബോഗടയർമാരുടെ ഭാര്യമാരാണ്. തങ്ങളുടെ ഭർത്താക്കന്മാരെ രക്ഷിക്കുകയും ശത്രുവിനെ തോൽപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന സംഭവങ്ങൾ വിവരിക്കുന്ന കഥകളിലൂടെ സ്ത്രീ ബോഗറ്റിർ ശക്തിയിലും ധീരതയിലും പുരുഷന്മാരുമായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നു.^[14] നായകന്മാർക്കൊപ്പം അവരുടെ സാന്നിധ്യം പരാമർശിക്കുന്ന കഥകളിൽ അവർ പലപ്പോഴും പ്രവർത്തിക്കുന്നത് കാണാം.

Nastasya Mikulichna, daughter of Mikula Selyaninovich (art by A. Ryabushkin,1898)

പ്രശസ്ത ബോഗറ്റേഴ്സ്

ഭൂരിഭാഗം ബോഗറ്റൈറുകളും സാങ്കൽപ്പികമാണ്. പക്ഷേ ചരിത്രപരമായ പ്രോട്ടോടൈപ്പുകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു:

അവലംബം

↑ ^1.0 ^1.1 Bailey, James; Ivanova, Tatyana (1998). An Anthology of Russian Folk Epics. New York: M.E. Sharpe.
↑ "Богатыри". www.vehi.net. Archived from the original on 2013-02-06. Retrieved 2018-03-21.
↑ Translators, interpreters, and cultural negotiators : mediating and communicating power from the Middle Ages to the Modern Era. Federici, Federico M.,, Tessicini, Dario. New York, NY. 2014-11-20. ISBN 9781137400048. OCLC 883902988.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: others (link)
↑ Translators, interpreters, and cultural negotiators : mediating and communicating power from the Middle Ages to the Modern Era. Federici, Federico M.,, Tessicini, Dario. New York, NY. 2014-11-20. ISBN 9781137400048. OCLC 883902988.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: others (link)
↑ C. Fleischer, "Bahādor", in Encyclopædia Iranica
↑ ^6.0 ^6.1 ""Богатыри", Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона". www.vehi.net. Retrieved 2018-03-21.
↑ Sir Gerard Clauson (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. pp. 301–400.
↑ Compare Alexander Nikolayevich Afanasyev's introduction to his Народные русские сказки [Russian popular folk-tales], first published in 1873.
↑ Saskia Pronk-Tiethoff, The Germanic Loanwords in Proto-Slavic (Brill, 2013), pp. 96–98. Based on her PhD diss.
↑ ^10.0 ^10.1 ^10.2 Bailey, James; Ivanova, Tatyana (1998). An Anthology of Russian Folk Epics. New York: M.E. Sharpe.
↑ Afanasʹev, A.N.; Guterman, Norbert; Jakobson, Roman; Alexeieff, Alexandre (2006). Russian fairy tales. [New York]. ISBN 0394730909. OCLC 166025.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
↑ "Red Medusa".
↑ About Three Russian Bogaturs, YouTube.com. Retrieved 2 September 2020.
↑ ^14.0 ^14.1 Dixon-Kennedy, Mike (1998). Encyclopedia of Russian & Slavic myth and legend. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 1576070638. OCLC 39157488.

ഉറവിടങ്ങൾ

Beckwith, Christopher I. (16 March 2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press. ISBN 978-0691135892. Retrieved 30 May 2015.
Богатыри и витязи Русской земли: По былинам, сказаниям и песням. (1990) Moscow: "Moskovsky Rabochy" publishers (in Russian)
Ivanova, T. G., and James Bailey. An Anthology of Russian Folk Epics. Braille Jymico Inc., 2006.

[:0-1] 1.0 ^1.1 Bailey, James; Ivanova, Tatyana (1998). An Anthology of Russian Folk Epics. New York: M.E. Sharpe.

[2] "Богатыри". www.vehi.net. Archived from the original on 2013-02-06. Retrieved 2018-03-21.

[3] Translators, interpreters, and cultural negotiators : mediating and communicating power from the Middle Ages to the Modern Era. Federici, Federico M.,, Tessicini, Dario. New York, NY. 2014-11-20. ISBN 9781137400048. OCLC 883902988.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: others (link)

[:2-4] Translators, interpreters, and cultural negotiators : mediating and communicating power from the Middle Ages to the Modern Era. Federici, Federico M.,, Tessicini, Dario. New York, NY. 2014-11-20. ISBN 9781137400048. OCLC 883902988.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: others (link)

[5] C. Fleischer, "Bahādor", in Encyclopædia Iranica

[:1-6] 6.0 ^6.1 ""Богатыри", Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона". www.vehi.net. Retrieved 2018-03-21.

[7] Sir Gerard Clauson (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. pp. 301–400.

[8] Compare Alexander Nikolayevich Afanasyev's introduction to his Народные русские сказки [Russian popular folk-tales], first published in 1873.

[9] Saskia Pronk-Tiethoff, The Germanic Loanwords in Proto-Slavic (Brill, 2013), pp. 96–98. Based on her PhD diss.

[:02-10] 10.0 ^10.1 ^10.2 Bailey, James; Ivanova, Tatyana (1998). An Anthology of Russian Folk Epics. New York: M.E. Sharpe.

[11] Afanasʹev, A.N.; Guterman, Norbert; Jakobson, Roman; Alexeieff, Alexandre (2006). Russian fairy tales. [New York]. ISBN 0394730909. OCLC 166025.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

[12] "Red Medusa".

[13] About Three Russian Bogaturs, YouTube.com. Retrieved 2 September 2020.

[:3-14] 14.0 ^14.1 Dixon-Kennedy, Mike (1998). Encyclopedia of Russian & Slavic myth and legend. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 1576070638. OCLC 39157488.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]