സഹജീവനം

രണ്ടോ അതിലധികമോ ജീവികൾ അവയുടെ അതിജീവനത്തെ എളുപ്പമാക്കുവാൻ വേണ്ടി പരസ്പരധാരണയോടെ ഒന്നിച്ചു കഴിയുന്ന പ്രതിഭാസമാണ് സഹജീവനം (Symbiosis). പല ജീവികളുടെയും നിലനിൽപ്പുപോലും സഹജീവനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണിരിക്കുന്നത്. ക്ലൗൺ മത്സ്യങ്ങളും സീ-അനെമണികളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധമാണ് സഹജീവനത്തിന് ഉദാഹരണമായി ചൂണ്ടിക്കാണിക്കാറുള്ളത്. കന്നുകാലികളുടെ കൂടെ നടക്കുന്ന പക്ഷികളും മറ്റൊരു സഹജീവനബന്ധമാണ് കാണിക്കുന്നത്. ലൈക്കനുകളുടേത് മറ്റൊരു സഹജീവനബന്ധമാണ്. ഉറുമ്പുകളും അഫിഡുകളും തമ്മിലുള്ള സഹജീവനബന്ധവും ശാസ്ത്രജ്ഞരെ ആകർഷിച്ചിട്ടുണ്ട്.

പ്രായപൂർത്തിയായ വ്യക്തികൾ വിവാഹം കഴിക്കാതെ ഒന്നിച്ചു ജീവിക്കുന്ന സാമൂഹിക വ്യവസ്ഥിതിയെയും സഹജീവനം അഥവാ ലിവിംഗ് ടുഗെതർ എന്നറിയപ്പെടുന്നു. പരമ്പരാഗത വിവാഹത്തിലെ സ്ത്രീധനം, മഹർ, സാമ്പത്തിക ബാദ്ധ്യത, അമിതമായ ജാതിമത ചിന്തകൾ, ഗോത്രാചാരങ്ങൾ എന്നിവ ഒഴിവാക്കി ജീവിക്കണമെന്നുള്ളവർ സഹജീവനം എന്ന ജീവിതമാർഗ്ഗം തിരഞ്ഞെടുക്കാറുണ്ട്.