ഷാ കമ്മീഷൻ

ഇന്ത്യൻ അടിയന്തരാവസ്ഥയിൽ (1975-77) നടന്ന എല്ലാ അതിക്രമങ്ങളെയും കുറിച്ച് അന്വേഷിക്കാൻ 1977-ൽ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് നിയോഗിച്ച അന്വേഷണ കമ്മീഷനായിരുന്നു ഷാ കമ്മീഷൻ. ഇന്ത്യയുടെ മുൻ ചീഫ് ജസ്റ്റിസായിരുന്ന ജസ്റ്റിസ് ജെ.സി.ഷായാണ് ഇതിന് നേതൃത്വം നൽകിയത്.

ജസ്റ്റിസ് ജയന്തിലാൽ ഛോട്ടാലാൽ ഷാ (ജെ സി ഷാ)

പശ്ചാത്തലം

1975 ജൂൺ 25 മുതൽ 1977 മാർച്ച് 21 വരെയുള്ള അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ ഉപദേശപ്രകാരം രാഷ്ട്രപതി ഫക്രുദ്ദീൻ അലി അഹമ്മദിന്റെ 21 മാസക്കാലമായിരുന്നു. ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ ആർട്ടിക്കിൾ 352 പ്രകാരം ഒരു ദേശീയ അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രഖ്യാപിച്ചു. തെരഞ്ഞെടുപ്പും പൗരാവകാശങ്ങളും താൽക്കാലികമായി നിർത്തിവയ്ക്കാനും ഉത്തരവിലൂടെ ഭരിക്കാനും അധികാരം നൽകി. സ്വതന്ത്ര ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വിവാദപരമായ സമയങ്ങളിലൊന്നാണിത്. 1977 ജനുവരി 23-ന്, ശ്രീമതി ഇന്ദിരാ ഗാന്ധി മാർച്ചിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടത്തുകയും എല്ലാ രാഷ്ട്രീയ തടവുകാരെയും മോചിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഉന്നത രാഷ്ട്രീയ എതിരാളികളെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യാൻ സഞ്ജയ് ഗാന്ധിയെ സഹായിച്ചതിന് പ്രണബ് മുഖർജിയെ രഹസ്യമായി അഭിനന്ദിച്ചിരുന്നു. 1977 മാർച്ച് 16-20 തീയതികളിൽ നടന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ 1977 മാർച്ച് 24 ന് അധികാരമേറ്റ ജനതാ പാർട്ടിയുടെ കൈകളിൽ കോൺഗ്രസ് പാർട്ടി പരാജയപ്പെട്ടു.

പ്രക്രിയ

1952ലെ കമ്മീഷൻസ് ഓഫ് എൻക്വയറി ആക്ടിന്റെ സെക്ഷൻ 3 പ്രകാരം 1977 മെയ് 28 ന് സർക്കാർ കമ്മീഷനെ നിയമിച്ചു. 1977 ഡിസംബർ 31 നകം കമ്മീഷൻ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യേണ്ടിയിരുന്നുവെങ്കിലും, പിന്നീട് 1978 ജൂൺ 30 വരെ നീട്ടിനൽകി. മറ്റ് കമ്മീഷനുകളെപ്പോലെ അനന്തമായി ഇഴഞ്ഞുനീങ്ങുന്നതിന് പകരം കമ്മീഷൻ അതിന്റെ ജോലി വേഗത്തിൽ പൂർത്തിയാക്കണമെന്ന് ജസ്റ്റിസ് ഷാക്ക് നിർബന്ധമുണ്ടായിരുന്നു. 1977 ജൂലൈ 3 ആണ് പരാതികൾ സമർപ്പിക്കേണ്ട അവസാന തീയതിയായി അദ്ദേഹം നിശ്ചയിച്ചത്. പരാതികൾ തരംതിരിച്ചു, ചിലത് കമ്മീഷൻ ഉദ്യോഗസ്ഥർ അന്വേഷിക്കുകയും കൂടുതൽ പ്രധാനപ്പെട്ടവ തുറന്ന ഹിയറിംഗിലൂടെ കൈകാര്യം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. 1977 സെപ്റ്റംബർ 29 മുതൽ കമ്മീഷൻ സാക്ഷികളിൽ നിന്ന് വാക്കാലുള്ള തെളിവുകൾ കേൾക്കാൻ തുടങ്ങി. ഈ ഹിയറിംഗുകളിൽ, സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തുന്ന എല്ലാവർക്കും നിയമപരമായ പ്രാതിനിധ്യം അനുവദിച്ചപ്പോൾ, കമ്മീഷൻ ഒരു കോടതിമുറിയുടെ അതേ സമീപനം പിന്തുടരാൻ ശ്രമിച്ചു. പലരും തെളിവ് നൽകി. തെളിവ് നൽകാൻ ആവശ്യപ്പെട്ട ചില ആളുകൾ നിരസിച്ചു, അല്ലെങ്കിൽ ആദ്യം ഹാജരായതിന് ശേഷം കൂടുതൽ തെളിവുകൾ നൽകാൻ വിസമ്മതിച്ചു. ഇന്ദിരാഗാന്ധി കമ്മീഷന്റെ നിയമസാധുതയെ തർക്കിക്കുകയും, ഒരു പ്രസ്താവനയും ഫയൽ ചെയ്യാൻ വിസമ്മതിക്കുകയും ചെയ്തു.

കാതറിൻ ഫ്രാങ്ക്, ഇന്ദിരാഗാന്ധിയുടെ ജീവചരിത്രത്തിൽ പറഞ്ഞു, "മുൻ പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനമൊഴിയുന്ന സമയത്ത് സഹകരിക്കാൻ തയ്യാറായില്ല". മൂന്ന് ദിവസത്തെ ക്ഷമയോടെയുള്ള ചോദ്യം ചെയ്യലിന് ശേഷം ജെ സി ഷായുടെ ക്ഷമ നശിക്കുകയും, തുടർന്ന് ശാസിക്കുകയും ചെയ്യതു. ഇന്ദിരാഗാന്ധി ഷാ കമ്മീഷനെ പീഡനത്തിന് ഇരയായി അവതരിപ്പിക്കാൻ ഒരു വേദിയായി ഉപയോഗിച്ചു, സർക്കാർ ഇന്ദിരാഗാന്ധിയെ ആദ്യം അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയും, പിന്നീട് വിട്ടയക്കുകയും ചെയ്തപ്പോൾ ഇത് ശക്തിപ്പെടുത്തി. അന്വേഷണം കൂട്ടിക്കുഴച്ചതിന് ഷാ കമ്മീഷൻ പിന്നീട് വിമർശിക്കപ്പെട്ടു. ആവശ്യപ്പെട്ട കക്ഷിയോട് ഏത് കേസാണ് പരിഗണിക്കാൻ ആവശ്യപ്പെടുന്നതെന്ന് പറയാതെ സത്യപ്രതിജ്ഞ ചെയ്യണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ട് നോട്ടീസ് നൽകിയിരുന്നു. ഈ കാരണത്താലാണ് ഇന്ദിരാ ഗാന്ധിയും പ്രണബ് മുഖർജിയും സത്യപ്രതിജ്ഞ ചെയ്യാൻ വിസമ്മതിച്ചത്, ഇതാണ് കമ്മീഷൻ കോടതിയലക്ഷ്യത്തിന് നൽകിയ പരാതി മജിസ്‌ട്രേറ്റ് തള്ളിയത്.

കണ്ടെത്തലുകൾ

അടിയന്തരാവസ്ഥ കാലത്തെ നിയമവിരുദ്ധമായ സംഭവങ്ങളെക്കുറിച്ചും ഉത്തരവാദികളെക്കുറിച്ചുമുള്ള റിപ്പോർട്ട് മൂന്ന് വാല്യങ്ങളിലായി 525 പേജുകളിലായാണ് കമ്മീഷൻ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചത്. 1978 മാർച്ച് 11 ന് ആദ്യത്തെ ഇടക്കാല റിപ്പോർട്ട് സമർപ്പിച്ചു, അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രഖ്യാപനത്തിലേക്കുള്ള വഴിയും മാധ്യമങ്ങളെ സംസാരിക്കുന്നതിൽ നിന്ന് തടഞ്ഞ രീതിയും കൈകാര്യം ചെയ്തു. രണ്ടാം ഇടക്കാല റിപ്പോർട്ടിൽ പോലീസ് നടപടികളും വീടുകൾ തകർത്തതിനെതിരെ പ്രതിഷേധിച്ച ജനക്കൂട്ടത്തിന് നേരെ പോലീസ് വെടിയുതിർത്ത തുർക്‌മാൻ ഗേറ്റ് ഒഴിപ്പിക്കൽ സംഭവത്തിൽ സഞ്ജയ് ഗാന്ധിയുടെ പങ്കും ചർച്ച ചെയ്തു. അന്തിമ റിപ്പോർട്ട് 1978 ഓഗസ്റ്റ് 6 ന് പുറത്തിറങ്ങി, ജയിൽ സാഹചര്യങ്ങൾ, പീഡനങ്ങൾ, കുടുംബാസൂത്രണ അതിക്രമങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടുത്തി.

അടിയന്തരാവസ്ഥ പ്രഖ്യാപിച്ച സാഹചര്യം സംബന്ധിച്ച് കമ്മീഷൻ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധിയും ക്രമസമാധാന പ്രതിസന്ധിയും ഇല്ലെന്ന് കണ്ടെത്തി. കാബിനറ്റ് സഹപ്രവർത്തകരുമായി കൂടിയാലോചിക്കാതെ പ്രധാനമന്ത്രി ഇന്ദിരാഗാന്ധി മാത്രമാണ് അടിയന്തരാവസ്ഥ ഏർപ്പെടുത്താനുള്ള തീരുമാനമെടുത്തതെന്നും, അത് ന്യായീകരിക്കാനാവില്ലെന്നും കമ്മീഷൻ തീരുമാനിച്ചു. ഇന്ദിരാ ഗാന്ധി, അവരുടെ മകൻ സഞ്ജയ് ഗാന്ധി, പ്രണബ് മുഖർജി, ബൻസി ലാൽ, കമൽ നാഥ്, സഞ്ജയ് ഗാന്ധിയെ സഹായിച്ച സിവിൽ സർവ്വീസിലുള്ള ഉദ്യോഗസ്ഥർ എന്നിവരെ വിശേഷാൽ ആക്ഷേപിക്കുന്നതായിരുന്നു റിപ്പോർട്ട്.

അടിയന്തരാവസ്ഥ കാലത്ത് മെയിന്റനൻസ് ഓഫ് ഇന്റേണൽ സെക്യൂരിറ്റി ആക്ടിലെയും ഡിഫൻസ് ഓഫ് ഇന്ത്യ റൂളിലെയും വ്യവസ്ഥകൾ പാലിച്ചില്ലെങ്കിലും രാഷ്ട്രീയ എതിരാളികളെ തകർക്കാൻ ദുരുപയോഗം ചെയ്യുകയായിരുന്നുവെന്നാണ് കമ്മീഷൻ നിഗമനം. 1978 ഏപ്രിൽ 26ലെ ഇടക്കാല റിപ്പോർട്ടിന്റെ 15-ാം അധ്യായത്തിൽ കമ്മീഷൻ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: "ചില വ്യക്തികളെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യാനും വിട്ടയക്കാനുമുള്ള തീരുമാനം പൂർണ്ണമായും ഭരണകക്ഷിക്ക് അനുകൂലമായ രാഷ്ട്രീയ പരിഗണനയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ്. ഒരു കക്ഷിക്ക് അനുകൂലമായി പോലീസിനെ നിയമിക്കുന്നത് നിയമവാഴ്ച അട്ടിമറിക്കുന്നതിനുള്ള ഉറപ്പായ ഉറവിടം". ഒട്ടുമിക്ക ഇന്ത്യൻ അഡ്മിനിസ്‌ട്രേറ്റീവ് സർവീസ് ഓഫീസർമാരും ഈ ഉത്തരവുകൾ അനുചിതവും രാഷ്ട്രീയ ലക്ഷ്യങ്ങളുള്ളതുമാണെന്ന് കരുതിയെങ്കിലും ഓർഡറുകൾ സ്വീകരിച്ചതായി റിപ്പോർട്ട് കണ്ടെത്തി.

"ഭരണമേഖലയിലെ രാജ്യത്തെ പ്രതിഭകൾ പോലും ചെറിയ സമ്മർദ്ദത്തിൽ പലപ്പോഴും തകരുന്നു" എന്ന് അതിൽ പറയുന്നു. ഐ‌എ‌എസ് ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെ "രേഖകൾ വ്യാജമാക്കൽ, തടങ്കലിൽ വയ്ക്കാനുള്ള കാരണങ്ങൾ കെട്ടിച്ചമയ്ക്കൽ, ഡേറ്റിംഗിന് മുമ്പുള്ള തടങ്കൽ ഉത്തരവുകൾ, റദ്ദാക്കൽ, പരോൾ മുതലായവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് തടവുകാരുടെ അവകാശങ്ങളെ നിഷ്‌കളങ്കമായി അവഗണിക്കൽ" എന്നിവയെക്കുറിച്ച് അത് വിവരിച്ചു. ഔദ്യോഗിക ജീവിതം മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകാൻ അധികാരത്തിലിരിക്കുന്ന പാർട്ടിയോട് കൂറ് കാണിക്കണമെന്ന് സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് തോന്നിയതാണ് മൊത്തത്തിലുള്ള ചിത്രം. അടിയന്തരാവസ്ഥക്കാലത്ത് യൂത്ത് കോൺഗ്രസ് പ്രവർത്തകരും പോലീസും ചേർന്ന് അലഞ്ഞുതിരിയുന്നവരെയും യാചകരെയും വന്ധ്യംകരണ ക്ലിനിക്കുകളിലേക്ക് നിർബന്ധിതരാക്കിയതായി കമ്മീഷൻ കണ്ടെത്തി. ഓട്ടോറിക്ഷാ ഡ്രൈവർമാർ ലൈസൻസ് പുതുക്കുന്നതിന് വന്ധ്യംകരണ സർട്ടിഫിക്കറ്റ് (sterilization certificate) കാണിക്കണം.

ഫലം

1978 മെയ് മാസത്തിൽ, കമ്മീഷന്റെ രണ്ടാമത്തെ ഇടക്കാല റിപ്പോർട്ട് പുറത്തുവന്നതിന് ശേഷം, അടിയന്തരാവസ്ഥയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കേസുകളുടെ വേഗത്തിലുള്ള വിചാരണ ഉറപ്പാക്കാൻ പ്രത്യേക കോടതികൾ സ്ഥാപിക്കണമെന്ന് ജനതാ പാർട്ടിയിലെ ചില നേതാക്കൾ ആവശ്യപ്പെടാൻ തുടങ്ങി. 1979 മെയ് 8-ന് രണ്ട് പ്രത്യേക കോടതികൾ സ്ഥാപിക്കുന്ന നിയമം പാർലമെന്റ് പാസാക്കി. എന്നിരുന്നാലും, അത് വളരെ വൈകിപ്പോയി. 1979 ജൂലൈ 16-ന് സർക്കാർ വീണു. 1980 ജനുവരിയിൽ ഇന്ദിരാഗാന്ധി വൻ വിജയം നേടി അധികാരത്തിൽ തിരിച്ചെത്തിയ ശേഷം, പ്രത്യേക കോടതികൾ നിയമപരമായി രൂപീകരിച്ചിട്ടില്ലെന്ന് സുപ്രീം കോടതി കണ്ടെത്തി, അതിനാൽ വിചാരണകളൊന്നും നടന്നില്ല. ഷാ കമ്മീഷൻ കുറ്റാരോപിതരായ നിരവധി ഉദ്യോഗസ്ഥർ വിജയകരമായ കരിയർ നേടി. 1980 ജൂൺ 23ന് ഇന്ദിരാ ഗാന്ധിയുടെ മകൻ സഞ്ജയ് ഗാന്ധി വിമാനാപകടത്തിൽ മരിച്ചു.

ഹെവിറ്റ് (Hewitt) പറയുന്നതനുസരിച്ച്, ഇന്ദിരാഗാന്ധി സാധ്യമാകുന്നിടത്തെല്ലാം റിപ്പോർട്ടിന്റെ പകർപ്പുകൾ തിരിച്ചുവിളിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, അടിച്ചമർത്തൽ വിജയിച്ചില്ല. ഒരു ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റേറിയൻ എറ സെജിയൻ (Era Sezhian) തന്റെ റിപ്പോർട്ടിന്റെ പകർപ്പ് ഷാ കമ്മീഷൻ റിപ്പോർട്ട് - ലോസ്റ്റ് ആൻഡ് റീഗെയിൻഡ് ("Shah Commission Report - Lost and Regained") എന്ന പേരിൽ ഒരു പുസ്തക രൂപത്തിൽ പുനഃപ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. കമ്മീഷന്റെ റിപ്പോർട്ടിന്റെ പകർപ്പ് നാഷണൽ ലൈബ്രറി ഓഫ് ഓസ്‌ട്രേലിയയുടെ പക്കലുണ്ട്.

1978-ൽ ടിവി ഐയ്ക്ക് (TV Eye) നൽകിയ അഭിമുഖത്തിൽ, ഷാ കമ്മീഷൻ പക്ഷപാതപരമായിരുന്നുവെന്നും, അതിന്റെ കണ്ടെത്തലുകൾ അസത്യമാണെന്നും ഇന്ദിരാഗാന്ധി പ്രതികരിച്ചു. ബാങ്ക് ദേശസാൽക്കരണമുൾപ്പെടെ തന്റെ ഗവൺമെന്റിന്റെ പല നയങ്ങൾക്കെതിരെയും ജസ്റ്റിസ് ഷാ ഇതിനകം സംസാരിച്ചിരുന്നുവെന്നും, അവരുടെ ആധികാരികതയെക്കുറിച്ചുള്ള പല വിവരങ്ങളും അസത്യമാണെന്നും അവർ തന്റെ അഭിപ്രായത്തെ ന്യായീകരിച്ചു. ഇന്ത്യക്കകത്തുനിന്നും പുറത്തുനിന്നുള്ള ഏജൻസികളിൽനിന്നും അസ്ഥിരീകരണത്തിന്റെ അപകടത്തെക്കുറിച്ച് വ്യക്തമായ തെളിവുകൾ ലഭിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നും, അടിയന്തരാവസ്ഥ ഏർപ്പെടുത്താൻ അനുമതി തേടി രാഷ്ട്രപതിക്ക് കത്തെഴുതേണ്ടി വന്നിട്ടുണ്ടെന്നും അവർ അവകാശപ്പെട്ടു.

എന്നിരുന്നാലും, ഫ്രണ്ട്‌ലൈനിലെ ഒരു ലേഖനത്തിൽ, എ.ജി. നൂറാനി വാദിച്ചത്; 1970 ആയപ്പോഴേക്കും,വിവിധ വിഷയങ്ങളിൽ സർക്കാരിന്റെ നിലപാടിനെ പിന്തുണയ്ക്കാൻ കോടതികളിൽ സമ്മർദ്ദം ചെലുത്താൻ സർക്കാർ ശ്രമം ആരംഭിച്ചിരുന്നു, ജസ്റ്റിസ് ഷാ ഇതിന് എതിരായിരുന്നു.