രാജ് ഓഫ് സരവാക്ക്

ബോർണിയോ ദ്വീപിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന രാജ് ഓഫ് സരവാക്ക്, തുടക്കത്തിൽ ഒരു സ്വതന്ത്ര സംസ്ഥാനമായിരുന്നു. അത് പിന്നീട് 1888-ൽ ബ്രിട്ടീഷ് പ്രൊട്ടക്‌റ്ററേറ്റായി മാറി. ബ്രൂണെയിലെ സുൽത്താനിൽ നിന്ന് ജെയിംസ് ബ്രൂക്ക് എന്ന ഇംഗ്ലീഷുകാരൻ സ്വന്തമാക്കിയ ഭൂമി ഇളവുകളുടെ പരമ്പരയിൽ നിന്നാണ് ഇത് ഒരു സ്വതന്ത്ര രാജ്യമായി സ്ഥാപിതമായത്. 1850-ൽ അമേരിക്കൻ ഐക്യനാടുകളിൽനിന്നും 1864-ൽ യുണൈറ്റഡ് കിംഗ്ഡത്തിൽ നിന്നും സരവാക്ക് ഒരു സ്വതന്ത്ര സംസ്ഥാനമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടു. ഈ പ്രദേശം ഇപ്പോൾ മലേഷ്യൻ സംസ്ഥാനമായ സരവാക്ക് ആണ്.

രാജ് ഓഫ് സരവാക്ക് കെരാജാൻ സരവാക്ക്
1841–1941 1945–1946
പതാക കുലചിഹ്നം
മുദ്രാവാക്യം: ലത്തീൻ: Dum Spiro Spero (While I breathe, I hope)
ദേശീയ ഗാനം: ഗോൺ ഫോർത്ത് ബിയോണ്ട് ദ സീ
The Raj in the 1920s
പദവി	Independent state (until 1888) Protectorate of the United Kingdom
തലസ്ഥാനം	Kuching
പൊതുവായ ഭാഷകൾ	English, Iban, Melanau, Bidayuh, Sarawak Malay, Chinese etc.
ഗവൺമെൻ്റ്	Absolute monarchy, Protectorate
White Rajah
• 1841–1868 (first)	James Brooke
• 1917–1946 (last)	Charles Vyner Brooke
നിയമനിർമ്മാണം	Council Negri
ചരിത്ര യുഗം	New Imperialism
• Established	24 September 1841
• Protectorate	14 June 1888
• Japanese invasion	16 December 1941
• Allied liberation	10 June 1945
• Ceded as a Crown colony	1 July 1946
നാണയവ്യവസ്ഥ	Sarawak dollar
മുൻപ് ശേഷം Bruneian Empire Sultanate of Sarawak Japanese occupation of British Borneo Japanese occupation of British Borneo British Military Administration (Borneo) Crown Colony of Sarawak
ഇന്ന് ഇത് ഈ രാജ്യങ്ങളുടെ ഭാഗമാണ്:	മലേഷ്യ ബ്രൂണൈ During 1888 (For a short period after the collapse of the kingdom of Brunei)

അംഗീകാരത്തെത്തുടർന്ന്, ബ്രൂണെയുടെ ചെലവിൽ ബ്രൂക്ക് രാജിന്റെ പ്രദേശം വിപുലീകരിക്കപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണത്തിനെതിരെ നിരവധി വലിയ കലാപങ്ങൾ ഉണ്ടായി. കലാപങ്ങളെ അടിച്ചമർത്താനുണ്ടായ കടബാധ്യതകളും അക്കാലത്തെ മന്ദഗതിയിലുള്ള സാമ്പത്തിക സ്ഥിതിയും അദ്ദേഹത്തെ ബാധിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനന്തരവൻ, ചാൾസ് ബ്രൂക്ക്, ജെയിംസിന്റെ പിൻഗാമിയായി. സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ മെച്ചപ്പെടുത്തുകയും സർക്കാർ കടങ്ങൾ കുറയ്ക്കുകയും പൊതു അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് സ്ഥിതിഗതികൾ സാധാരണ നിലയിലാക്കി. 1888-ൽ, രാജ് ബ്രിട്ടീഷ് ഗവൺമെന്റിൽ നിന്ന് സംരക്ഷക പദവി നേടി. അതേസമയം കൂട്ടിച്ചേർക്കൽ ഒഴിവാക്കി.

സാമ്പത്തിക വളർച്ചയെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്നതിനായി, ചൈനയിൽ നിന്നും സിംഗപ്പൂരിൽ നിന്നുമുള്ള ചൈനീസ് തൊഴിലാളികളെ കാർഷിക മേഖലകളിൽ ജോലി ചെയ്യാൻ രണ്ടാം രാജാ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. ശരിയായ സാമ്പത്തിക ആസൂത്രണവും സുസ്ഥിരതയും ഉള്ളതിനാൽ, സരവാക്ക് അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കുകയും എണ്ണ, റബ്ബർ തോട്ടങ്ങളുടെ ആധിക്യം എന്നിവയ്‌ക്ക് പുറമേ കറുത്ത കുരുമുളകിന്റെ ലോകത്തിലെ പ്രധാന ഉത്പാദകരിൽ ഒരാളായി ഉയർന്നു വരികയും ചെയ്തു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമിയായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ ചാൾസ് വെയ്‌നർ ബ്രൂക്ക് അധികാരമേറ്റു. എന്നാൽ രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധവും ജാപ്പനീസ് സേനയുടെ കടന്നുവരവും ആത്യന്തികമായി രാജിന്റെയും പ്രൊട്ടക്‌റ്ററേറ്റ് ഭരണകൂടത്തിന്റെയും അന്ത്യം കുറിച്ചു. 1945-ൽ ജാപ്പനീസ് കീഴടങ്ങലോടെ സൈനിക ഭരണത്തിന് കീഴിലാക്കപ്പെട്ട പ്രദേശം അറ്റ്ലാന്റിക് ചാർട്ടറിനെതിരെ 1946-ൽ ക്രൗൺ കോളനി എന്ന നിലയിൽ അവസാനമായി ബ്രിട്ടന് വിട്ടുകൊടുത്തു.

ചരിത്രം

അടിത്തറയും ആദ്യ വർഷങ്ങളും

രാജിന്റെ സ്ഥാപകൻ ജെയിംസ് ബ്രൂക്ക്

ജെയിംസ് ബ്രൂക്ക് എന്ന ഇംഗ്ലീഷ് സാഹസികനാണ് രാജ് സ്ഥാപിച്ചത്. അദ്ദേഹം സരവാക്ക് നദിയുടെ തീരത്ത് എത്തുകയും 1839-ൽ തന്റെ സ്‌കൂണറിനെ അവിടെ നങ്കൂരം അടിച്ചു കിടക്കാൻ തീരുമാനിക്കുകയും ചെയ്തു. യുദ്ധത്തിൽ ഗുരുതരമായി പരിക്കേറ്റ ഒന്നാം ആംഗ്ലോ-ബർമീസ് യുദ്ധത്തിൽ സേവനമനുഷ്ഠിച്ച ശേഷം ബ്രൂക്ക് 1825-ൽ ഇംഗ്ലണ്ടിലേക്ക് മടങ്ങി. സർവീസിൽ തിരിച്ചെത്താനുള്ള ശ്രമങ്ങൾ നടത്തിയെങ്കിലും, സർവീസിൽ നിന്നുള്ള താത്കാലിക അവധി അവസാനിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഇന്ത്യയിലെ തന്റെ സ്റ്റേഷനിലേക്ക് മടങ്ങാൻ അദ്ദേഹത്തിന് കഴിഞ്ഞില്ല. അവധിക്കാലം കഴിഞ്ഞതിന്റെ ഫലമായി പട്ടാളത്തിലെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്ഥാനം നഷ്‌ടപ്പെട്ടു. പക്ഷേ അദ്ദേഹത്തിന്റെ സേവനത്തിന് സർക്കാർ അദ്ദേഹത്തിന് പെൻഷൻ നൽകി.ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിനായി അദ്ദേഹം ഇന്ത്യയിൽ നിന്ന് ചൈനയിലേക്ക് പോയി.

അവലംബം

Sources

• anon (1836). Obituary – Thomas Brooke, Esg in The Gentleman's Magazine, Or Monthly Intelligencer. Vol. 41. William Pickering.
• anon (1846). Mr Brooke of Borneo in Blackwood's Edinburgh Magazine. Vol. 59. William Blackwood.
• Belcher, Edward; Adams, Arthur (1848). Narrative of the Voyage of the H.M.S. Samarang, During the Years 1843–46: Employed Surveying the Islands of the Eastern Archipelago, Accompanied by a Brief Vocabulary of the Principal Languages ... Reeve, Benham, and Reeve.
• Whitaker, Joseph (1848). An Almanack for the Year of Our Lord ... J. Whitaker.
• Brooke (1), James (1853). The Private Letters of Sir James Brooke, K.C.B., Rajah of Sarawak, Narrating the Events of His Life, from 1838 to the Present Time. Vol. 1. R. Bentley.{{cite book}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
• Brooke (3), James (1853). The Private Letters of Sir James Brooke, Rajah of Sarawak: Narrating the Events of His Life from 1838 to the Present Time. Vol. 3. R. Bentley.{{cite book}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
• Foggo, George (1853). Adventures of Sir J. Brooke, Rajah of Sarawak. Effingham Wilson.
• Bowring, John (1859). A Visit to the Philippine Islands. Smith, Elder & Co.
• anon (1862). Mr. St. John's Borneo in The North British Review. Vol. 36–37. Leonard Scott [American Edition]. pp. 53 volumes.
• Boyle, Frederick (1868). The Career and Character of Rajah Brooke in Temple Bar. Vol. 24. Richard Bentley.
• Sarawak Gazette (1870). "Sarawak Gazette". [Govt. Printer]. ISSN 0036-4762. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
• anon (1879). St.John's Life of Sir James Brooke in Saturday Review of Politics, Literature, Science and Art. Vol. XLVIII.
• McDougall, Harriette (1882). "Sketches of Our Life at Sarawak (Illanun Pirates)". Project Canterbury, Anglican History.
• Great Britain. Foreign Office (1888). British and Foreign State Papers. H.M. Stationery Office.
• Appleton (1894). Appletons' Annual Cyclopaedia and Register of Important Events. D. Appleton & Company [Data published in 1893].
• MacGregor, John (1896). Through the Buffer State: A Record of Recent Travels Through Borneo, Siam and Cambodia. F.V.White, London.
• Baynes, Thomas Spencer (1902). The Encyclopaedia Britannica: Latest Edition. A Dictionary of Arts, Sciences and General Literature. Werner.
• Baring-Gould, Sabine; Bampfylde, Charles Agar (1909). A History of Sarawak Under Its Two White Rajahs, 1839–1908. H. Sotheran & Company.
• Gazette, Sarawak (1922). "The Singapore free press and merchatile advertiser". The Singapore free press and merchatile advertiser. Retrieved 4 February 2018.
• Great Britain. War Office (1942). Strategic survey of British North Borneo, Brunei and Sarawak: British Empire Section. May 8, 1942. Intelligence Division.
• Yust, Walter (1947). Ten eventful years: a record of events of the years preceding, including and following World War II, 1937 through 1946. Encyclopaedia Britannica.
• Ah Chon, Ho (1948). Kuching in pictures (1841–1946). Sarawak state library (Pustaka Negeri Sarawak).
• Irwin, Graham (1955). Nineteenth-century Borneo; a Study in Diplomatic Rivalry. M. Nijhoff.
• Kaplan, Irving; Roberts, Chester F. (1955). Area Handbook on British Borneo. University of Chicago for the Human Relations Area Files.
• Forrester-Wood, W. R. (1959). The Stamps and Postal History of Sarawak. Sarawak Specialists Society.
• Royal Asiatic Society (1960). Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. Vol. 33. Royal Asiatic Society.
• Great Britain. Colonial Office (1962). Sarawak. H.M. Stationery Office.
• Purcell (1965). South East Asia Since 1800. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-06007-3.
• Mills, Lennox Algernon (1966). British Malaya, 1824–1867. Oxford University Press.
• Hilton, P. B.; Tate, Donna J. (1966). The modern world. Oxford University Press.
• Miller, Harry (1970). Pirates of the Far East. Hale. ISBN 9780709114291.
• Crisswell, Colin N. (1978). Rajah Charles Brooke: monarch of all he surveyed. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-580392-1.
• Ellinwood, DeWitt C. Jr.; Enloe, Cynthia H. (1978). Ethnicity and the Military in Asia. Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-2290-9.
• Madden, A. F.; Fieldhouse, David Kenneth; Darwin, John (1985). Select Documents on the Constitutional History of the British Empire and Commonwealth: "The Empire of the Bretaignes," 1175–1688. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-23897-0.
• Wright, Leigh R. (1988). The Origins of British Borneo. Hong Kong University Press. ISBN 978-962-209-213-6.
• Leake, David (1989). Brunei: the modern Southeast-Asian Islamic sultanate. McFarland. ISBN 9780899504346. hashim.
• Morrison, Alastair (1993). Fair Land Sarawak: Some Recollections of an Expatriate Official. SEAP Publications. ISBN 978-0-87727-712-5.
• Talib, Naimah S. (1993). The Development of the Sarawak Administrative Service from Its Inception (1840s) to 1963 (PDF). University of Hull.
• Yong, Paul (1994). A dream of freedom: the early Sarawak Chinese. Pelanduk Publications. ISBN 978-967-978-377-3.
• la Boda, Sharon (1994). International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania. Taylor & Francis. ISBN 978-1-884964-04-6.
• Chang, Pat Foh (1995). The Land of Freedom Fighters. Ministry of Social Development, Sarawak.
• Pybus, Cassandra (1996). White Rajah: A Dynastic Intrigue. Univ. of Queensland Press. ISBN 978-0-7022-2857-5.
• Olson, James Stuart; Shadle, Robert (1996). Historical Dictionary of the British Empire. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-29366-5.
• Bickersteth, Jane; Hinton, Amanda (1996). Malaysia & Singapore Handbook. Footprint Handbooks. ISBN 978-0-8442-4909-4.
• Eliot, Joshua; Bickersteth, Jane; Ballard, Sebastian (1996). Indonesia, Malaysia & Singapore Handbook. Trade & Trade & Travel Publications ; New York, NY.
• Chin, Ung Ho (1996). Chinese Politics in Sarawak: A Study of the Sarawak United People's Party. Oxford University Press. ISBN 978-983-56-0007-4.
• Webster, Anthony (1998). Gentleman Capitalists: British Imperialism in Southeast Asia 1770–1890. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-171-8.
• Bulbeck, David; Reid, Anthony; Cheng, Tan Lay; Yiqi, Wu (1998). Southeast Asian Exports Since the 14th Century: Cloves, Pepper, Coffee, and Sugar. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-3055-67-4.
• Ooi, Keat Gin (1999). Rising Sun over Borneo: The Japanese Occupation of Sarawak, 1941–1945. Palgrave Macmillan UK. ISBN 978-1-349-27300-3.
• Williams, Mary H. (1999). Special Studies, Chronology, 1941–1945. Government Printing Office. ISBN 978-0-16-001876-3.
• Tate, Muzaffar (1999). The power behind the state (A history of Sarawak Electricity Supply Corporation (SESCO) and of Electricity Supply in Sarawak). Sarawak Electricity Supply Corp. ISBN 983-99360-1-8.
• Talib, Naimah S. (1999). Administrators and Their Service: The Sarawak Administrative Service Under the Brooke Rajahs and British Colonial Rule. Oxford University Press. ISBN 978-983-56-0031-9.
• Lea; et al. (2001). A Political Chronology of South East Asia and Oceania. Europa Publications. ISBN 978-1-135-35659-0.
• Tarling, Nicholas (2001). A Sudden Rampage: The Japanese Occupation of Southeast Asia, 1941–1945. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 978-1-85065-584-8.
• Rottman, Gordon L. (2002). World War II Pacific Island Guide: A Geo-military Study. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31395-0.
• Walker, John Henry (2002). Power and Prowess: The Origins of Brooke Kingship in Sarawak. Allen & Unwin. ISBN 978-1-86508-711-5.
• Ledesma, Charles de; Lewis, Mark; Savage, Pauline (2003). Malaysia, Singapore and Brunei. Rough Guides. ISBN 978-1-84353-094-7.
• Tarling, Nicholas (2003). Imperialism in Southeast Asia. Routledge. ISBN 1-134-57081-3.
• Reece, Bob (2004). The White Rajahs of Sarawak: A Borneo Dynasty. Archipelago Press. ISBN 978-981-4155-11-3.
• Bayly, Christopher Alan; Harper, Timothy Norman (2005). Forgotten Armies: The Fall of British Asia, 1941–1945. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01748-1.
• Jackson, Ashley (2006). The British Empire and the Second World War. A&C Black. ISBN 978-0-8264-3760-0.
• Cooke, Fadzilah Majid (2006). State, Communities and Forests in Contemporary Borneo. ANU E Press. ISBN 978-1-920942-52-6.
• Jackson, Caroline (2007). "Enlivening Brooke legacy". The Star. Archived from the original on 9 August 2017.
• Yeong Jia, Joshua Chia (2007). "The Borneo Company Limited". National Library Board. Archived from the original on 12 October 2015. Retrieved 25 January 2016.
• Cramb, Rob A. (2007). Land and Longhouse: Agrarian Transformation in the Uplands of Sarawak. NIAS Press. ISBN 978-87-7694-010-2.
• Rowthorn, Chris (2008). Borneo. Ediz. Inglese. Lonely Planet. ISBN 978-1-74059-105-8.
• Baker, Jim (2008). Crossroads (2nd Edn): A Popular History of Malaysia and Singapore. Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. ISBN 978-981-4435-48-2.
• Lockard, Craig (2009). Southeast Asia in World History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-972196-2.
• Shiraishi, Takashi (2009). Across the Causeway: A Multi-dimensional Study of Malaysia-Singapore Relations. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-230-783-5.
• Eguavoen, Irit; Laube, Wolfram (2010). Negotiating Local Governance: Natural Resources Management at the Interface of Communities and the State. LIT Verlag Münster. ISBN 978-3-643-10673-5.
• Ishikawa, Noboru (2010). Between Frontiers: Nation and Identity in a Southeast Asian Borderland. Ohio University Press. ISBN 978-0-89680-476-0.
• Runciman, Steven (2010). The White Rajah: A History of Sarawak from 1841 to 1946. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-12899-5.
• Cotterell, Arthur (2011). Western Power in Asia: Its Slow Rise and Swift Fall, 1415 – 1999. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-16999-5.
• Tan, Gabriel (2011). "Under the Nippon flag". The Borneo Post. Archived from the original on 4 August 2017.
• Bissonnette, Jean-Francois; Bernard, Stephane; de Koninck, Rodolphe (2011). Borneo Transformed: Agricultural Expansion on the Southeast Asian Frontier. NUS Press. ISBN 978-9971-69-544-6.
• Bakar, Lamah (2011). "The story behind the state's streets and roads". The Star (Malaysia). Archived from the original on 6 March 2017. Retrieved 4 February 2018.
• Hock, Lim Kian (2011). "A look at the civil administration of Sarawak". The Borneo Post. Archived from the original on 1 August 2017.
• Gott, Richard (2011). Britain's Empire: Resistance, Repression and Revolt. Verso Books. ISBN 978-1-84467-892-1.
• Tajuddin, Azlan (2012). Malaysia in the World Economy (1824–2011): Capitalism, Ethnic Divisions, and "Managed" Democracy. Lexington Books. ISBN 978-0-7391-7196-7.
• Hazis, Faisal S. (2012). Domination and Contestation: Muslim Bumiputera Politics in Sarawak. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 978-981-4311-58-8.
• Storey, Nicholas (2012). Great British Adventurers. Casemate Publishers. ISBN 978-1-84468-130-3.
• Ring, Trudy; Watson, Noelle; Schellinger, Paul (2012). Asia and Oceania: International Dictionary of Historic Places. Routledge. ISBN 978-1-136-63979-1.
• Rogers, Alan (2013). "Wallace and the Sarawak Law". The Borneo Post. Archived from the original on 20 August 2017. Retrieved 14 December 2017.
• Ling, Alex (2013). Golden Dreams of Borneo. Xlibris Corporation. ISBN 978-1-4797-9168-2.
• Fraser, George MacDonald (2013). Flashman's Lady. Penguin Publishing Group. ISBN 978-1-101-63386-1.
• Saunders, Graham (2013). A History of Brunei. Routledge. ISBN 978-1-136-87394-2.
• Ooi, Keat Gin (2013). Post-war Borneo, 1945–50: Nationalism, Empire and State-Building. Routledge. ISBN 978-1-134-05803-7.
• Barley, Nigel (2013). White Rajah: A Biography of Sir James Brooke. Little, Brown Book Group. ISBN 978-0-349-13985-2.
• Kratoska, Paul H. (2013). Southeast Asian Minorities in the Wartime Japanese Empire. Routledge. ISBN 978-1-136-12506-5.
• Durand, Frédéric; Curtis, Richard (2014). Maps of Malaysia and Borneo: Discovery, Statehood and Progress. Editions Didier Millet. ISBN 978-967-10617-3-2.
• Cuhaj, George S. (2014). Standard Catalog of World Paper Money, General Issues, 1368–1960. ISBN 978-1-4402-4267-0. {{cite book}}: |work= ignored (help)
• Straumann, Lukas (2014). Money Logging: On the Trail of the Asian Timber Mafia. Schwabe AG. ISBN 978-3-905252-69-9.
• Sarawak State Government (2014). "Sarawak as a British Crown Colony (1946 â€" 1963)". Government of Sarawak. Archived from the original on 4 August 2017.
• Ringgit, Danielle Sendou (2015). "The Bau Rebellion: What sparked it all?". The Borneo Post Seeds. Archived from the original on 6 August 2017.
• Wesseling, H. L. (2015). The European Colonial Empires: 1815–1919. Routledge. ISBN 978-1-317-89507-7.
• Shepley, Nick (2015). Red Sun at War Part II: Allied Defeat in the Far East. Andrews UK Limited. ISBN 978-1-78166-302-8.
• Sarawak Government Railway (2015). "Sarawak Government Railway". Malayan Railways.
• Kaur, A. (2016). Economic Change in East Malaysia: Sabah and Sarawak since 1850. Springer. ISBN 978-023-037-709-7.
• Barbara Watson, Andaya; Leonard Y., Andaya (2016). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-60515-3.
• Lai, Fanny (2016). Visual Celebrations of Borneo's Wildlife. Tuttle Publishing. ISBN 978-146-291-907-9.
• Knapman, Gareth (2016). Race and British Colonialism in Southeast Asia, 1770–1870: John Crawfurd and the Politics of Equality. Taylor & Francis. ISBN 978-1-315-45216-6.
• Sidhu, Jatwan S. (2016). Historical Dictionary of Brunei Darussalam. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-4422-6459-5.
• Epstein, M. (2016). The Statesman's Year-Book: Statistical and Historical Annual of the States of the World for the Year 1933. Springer. ISBN 978-0-230-27062-6.
• Pateman, Colin (2017). B-24 Bridge Busters: RAF Liberators Over Burma. Fonthill Media. GGKEY:ZSXA7694KY6.
• Aspalter, Christian (2017). Health Care Systems in Developing Countries in Asia. Taylor & Francis. ISBN 978-1-317-12313-2.
• Welman, Frans (2017). Borneo Trilogy Sarawak: Volume 1. Booksmango. ISBN 978-616-245-082-2.
• Press, Steven (2017). Rogue Empires: Contracts and Conmen in Europe's Scramble for Africa. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-97185-1.
• Uncle DI (2017). "Nibbling at land rights of indigenous peoples". The Borneo Post. Archived from the original on 6 August 2017.
• Tawie, Sulok (2017). "Sarawak Museum to close until 2020 for restoration". Malay Mail Online. Archived from the original on 21 September 2017. Retrieved 14 December 2017.
• Sarawak Health (2012). Heritage in Health: The Story of Medical and Health Care Services in Sarawak. Sarawak State Health Department, Kuching. ISBN 978-967-10800-1-6.
• Ledingham Christie, W (17 July 1915). "Further investigations into latent dysentery and intestinal parasitism in Sarawak, Borneo". British Medical Journal. 2 (2846): 89–90. doi:10.1136/bmj.2.2846.89. PMC 2302560. PMID 20767729.
• Yadav, H (3 September 1990). "Cholera in Sarawak: A historical perspective (1873-1989)" (PDF). Medical Journal Malaysia. 45 (3): 194–201. PMID 2152080.
• Ranee of Sarawak (April 1914). "Sarawak". Journal of the Royal Society of Arts. 62 (3202): 428–434. JSTOR 41341532.

Further reading

• Keppel, Henry; Brooke, James; WalterKeating, Kelly (1847). "The expedition to Borneo of H.M.S. Dido for the suppression of piracy : with extracts from the journal of James Brooke, Esq., of Sarawak". University of California Libraries. London : Chapman and Hall. p. 347.
• Low, Hugh (1848). "Sarawak; its inhabitants and productions: being notes during a residence in that country with His Excellency Mr. Brooke". Robarts Library, University of Toronto Libraries. London, Richard Bentley. p. 466.
• Jacob, Gertrude Le Grand (1876). "The Raja of Sarawak : An account of Sir James Brooke, K.C.B., LL.D., given chiefly through letters and journals". University of Michigan Library. London : Macmillan and co. p. 413.
• St. John, Spencer (1879). "The Life of Sir James Brooke, Rajah of Sarawak: From His Personal Papers and Correspondence". University of California Libraries. W. Blackwood. p. 433.
• Treacher, W. H (1891). "British Borneo: sketches of Brunai, Sarawak, Labuan, and North Borneo". University of California Libraries. Singapore, Govt. print. dept. p. 190.
• Roth, Henry Ling; Low, Hugh Brooke (1896). "The natives of Sarawak and British North Borneo; based chiefly on the mss. of the late H. B. Low, Sarawak government service". University of Michigan Library. London, Truslove & Hanson. p. 503.
• Runciman, Steven (1960). "The White Rajahs". Cambridge University Press. University of Allahabad, Digital Library of India. p. 340.
• "Sarawak: A Kingdom in the Jungle". The New York Times. 1986. Archived from the original on 1 August 2017.
• "Chronology of Sarawak throughout the Brooke Era to Malaysia Day". The Borneo Post. 2011. Archived from the original on 1 August 2017.
• "Sarawak: A Most Unusual Territory". The London Gazette. Archived from the original on 4 August 2017.
• "The Brooke Era (1841 â€" 1941)". Sarawak State Government. 2014. Archived from the original on 7 August 2017.
• Yap, Joanna (2016). "Tracing influence of Brunei and Sambas in formation of S'wak". The Borneo Post. Archived from the original on 12 August 2017.

External links

• The Brooke Trust – More information on heritage of the Brooke dynasty