ശിവനെ മഹാനടനായിട്ടാണ് ഹൈന്ദവരുടെ സങ്കല്പം. ഈ പ്രപഞ്ചം തന്നെ ശിവന്‍റെ നടനശാലയാണ് എന്നാണ് വിശ്വാസം. നാട്യത്തിന്‍റെ രാജാവ് എന്ന അര്‍ത്ഥത്തിലാണ് ശിനന്ശിവന് നടരാജന്‍ എന്ന പേരുണ്ടായതുതന്നെ. ദേവന്മാരുടെയും ദേവിമാരുടെയും സാന്നിദ്ധ്യത്തില്‍ ഹിമാലയത്തിന് മുകളില്‍ സന്ധ്യാനൃത്തം ചെയ്യുന്ന ദ്വിബാഹുവായ ശിവനെപറ്റി ശിവപ്രദോഷസ്തോത്രത്തില്‍ വര്‍ണ്ണിക്കുന്നു.
താണ്ഡാവനൃത്ത മാതൃകയില്‍ ഏട്ടവുംഏറ്റവും പ്രസിദ്ധമായത് ചിദംബരത്തെ നടരാജനൃത്ത വിഗ്രഹമാണ്. ഈ നൃത്തത്തിന്‍റെ ഉല്പത്തിയെപറ്റി ഒരൈതിഹ്യമുണ്ട്. ഒരിക്കല്‍ നാസ്തികരായ ഏതാനും ഋഷികളെ നേരിടാന്‍ ശിവനും,സ്ത്രീ രൂപം ധരിച്ച വിഷ്ണുവും,ആദിശേഷനും കൂടി ഒരു വനത്തിലെത്തി. ഋഷികള്‍ മായാപ്രയോഗംകൊണ്ട് ശിവനെ എതിര്‍ത്തു. ഒരു കടുവയുടെ രൂപംധരിച്ച് ശിവനെ ആക്രമിക്കനെത്തിയ ഋഷിയെ ഭഗവാന്‍ നൃത്തം ചെയ്ത്കൊണ്ട് നേരിട്ടു. കടുവയെ പിടിച്ച് അതിന്‍റെ തോല് ചീന്തി ഒരു സില്‍ക് തുണിപോലെ ശിവന്‍ ശരീരത്തില്‍ ധരിച്ചു. പിന്നീട് ഘോരരൂപിയായ ഒരു സര്‍പ്പം എതിരിട്ടപ്പോള്‍ ഭഗവാന്‍ അതിനെ പിടിച്ച് കഴുത്തിലണിഞ്ഞു. അതിനുശേഷം ഹ്രസ്വകായനായ മുയലകന്‍ എന്ന ഒരു ഭീകരസത്വം ഓടിഅടുത്തു. ശിവന്‍ തന്‍റെ കാലിന്‍റെ പെരുവിരല്‍ അതിന്‍റെ മുതുകില്‍ ചവുട്ടിഞെരിച്ച് നൃത്തം ചെയ്തു. ഉയര്‍ത്തിയ രണ്ട് കരങ്ങളിലും ഢക്കയും,അഗ്നിയും,താഴെ ഒരു കൈകൊണ്ട് വരമുദ്രയും,മറ്റൊര്‍ കൈകൊണ്ട് ഉയര്‍ത്തിയ കാലിലേക്കും ചവുട്ടിഞെരിക്കുന്ന അസുരനിലേക്കും ചൂണ്ടുകയും ചെയ്യുന്ന നാലു കൈകളുള്ള നടരാജനൃത്തത്തിന്‍റെ ഉത്ഭവം ഇങ്ങനെയാണ്.
