കേരളത്തിലെ ക്ഷേത്ര ഭരണം

പത്തൊൻപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ നിയന്ത്രണത്തിലും ഭരണത്തിലും ബ്രിട്ടീഷുകാർ അതീവ താല്പര്യം കാണിച്ചു. 1811 ൽ തിരുവിതാംകൂറിലെ ദിവാൻ കേണൽ മൺറോ അവരുടെ സ്വത്തുക്കൾക്കൊപ്പം ഹിന്ദു ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ ഭരണം സർക്കാർ ഏറ്റെടുക്കുമെന്ന് തീരുമാനിച്ചു. മൺറോ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ഏറ്റെടുക്കുന്നത് ക്ഷേത്രഭരണ ചരിത്രത്തിലെ ഒരു പ്രധാന നാഴികക്കല്ലായി വിശേഷിക്കപ്പെടുന്നു . മൺറോയുടെ നടപടിക്കെതിരെ ഉയർന്ന വിമർശനം അദ്ദേഹം മതപരിവർത്തന പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കായി ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് വരുമാനം കൈമാറി എന്നതാണ്. സർക്കാർ ഏറ്റെടുത്ത ക്ഷേത്രങ്ങൾക്കായി തുടക്കത്തിൽ പ്രത്യേക അക്കൗണ്ടുകൾ സൂക്ഷിച്ചിരുന്നു. ചുരുങ്ങിയ വർഷത്തിനുശേഷം, ക്ഷേത്രഭൂമികളുടെ വരുമാനം സർക്കാർ ഭൂമികളിൽ നിന്ന് വേർതിരിക്കുന്നത് ബുദ്ധിമുട്ടായി. അങ്ങനെ ക്ഷേത്രങ്ങൾക്ക് സ്വത്തും വരുമാനവും നഷ്ടപ്പെട്ടു, അവരുടെ നിലനിൽപ്പിനായി സർക്കാരിന്റെ കാരുണ്യത്തെ ആശ്രയിക്കേണ്ടിവന്നു. 1904 ലെ ഹിന്ദു മത എൻ‌ഡോവ്‌മെന്റ് റെഗുലേഷൻ ആക്ടിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ കാലക്രമേണ ധാരാളം സ്വകാര്യ ക്ഷേത്രങ്ങൾ ഏറ്റെടുക്കപ്പെട്ടു, അത് ആവശ്യമുള്ളപ്പോഴെല്ലാം ക്ഷേത്രങ്ങളുടെ കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാൻ സംസ്ഥാനത്തെ അധികാരപ്പെടുത്തി 1919 ൽ തിരുവിതാംകൂർ സർക്കാർ നിയോഗിച്ച ഒരു കൃഷ്ണ അയ്യങ്കർ കമ്മിറ്റി സർക്കാരിന്റെ നേരിട്ടുള്ള മേൽനോട്ടത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേക ദേവസ്വം വകുപ്പ് രൂപീകരിക്കാൻ ശുപാർശ ചെയ്തു. 1922 ൽ ഒരു ദേവസ്വം സെപ്പറേഷൻ കമ്മിറ്റി റിപ്പോർട്ടിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ ക്ഷേത്ര പരിപാലനത്തിനായി പ്രത്യേക ദേവസ്വം വകുപ്പ് രൂപീകരിച്ചു. സ്വാതന്ത്ര്യവും ഭരണഘടനാ മാറ്റങ്ങളുടെ ആമുഖവും ദേവസ്വം വകുപ്പിനെ സംസ്ഥാനത്തിന്റെ ഫലപ്രദമായ നിയന്ത്രണത്തിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്തി. 1949 ജൂലൈ 1 ന് തിരുവിതാംകൂർ, കൊച്ചി സംസ്ഥാനങ്ങൾ സംയോജിപ്പിച്ചപ്പോൾ, ഉടമ്പടിയുടെ ലേഖനങ്ങളും 1950 ലെ തിരുവിതാംകൂർ കൊച്ചി ഹിന്ദു മത എൻഡോവ്മെൻറ് ആക്ടിലെ വ്യവസ്ഥകളും അനുസരിച്ച് ദേവസ്വോമുകളുടെ ഭരണപരമായ നിയന്ത്രണം തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം, കൊച്ചി ദേവസ്വം ബോർഡുകൾ എന്നിവയ്ക്ക് നൽകിയിരുന്നു. 1951 ലെ മദ്രാസ് എച്ച്ആർസിഇ ആക്ടിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് മലബാർ പ്രദേശത്തെ എച്ച്ആർ ആന്റ് സിസി വകുപ്പ് ഭരിച്ചിരുന്നത്. 1978 ലെ ഗുരുവായൂർ ദേവസ്വം നിയമത്തിലെ വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി പ്രത്യേക ദേവസ്വം കമ്മിറ്റിയാണ് ഗുരുവായൂർ ക്ഷേത്രം ഭരിക്കുന്നത്. കേരള സർക്കാർ നിർദ്ദേശപ്രകാരം മലബാർ ദേവസ്വം ബോർഡ് രൂപീകരിച്ചു.