ജന്തർ മന്തർ

നഗ്നനേത്രങ്ങൾ കൊണ്ട് ഉപയോഗിക്കാൻ രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത, കല്ലുകൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ജ്യോതിശാസ്ത്ര ഉപകരണങ്ങളുടെ ഒരു സമുച്ചയം ആണ് ജന്തർ മന്തർ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇന്ത്യയിൽ അഞ്ച് ജന്തർ മന്തറുകൾ ഉണ്ട്. ജ്യോതിശാസ്ത്ര പട്ടികകൾ സമാഹരിക്കുക, സൂര്യൻ, ചന്ദ്രൻ, ഗ്രഹങ്ങൾ എന്നിവയുടെ സമയങ്ങളും ചലനങ്ങളും പ്രവചിക്കുക എന്നതായിരുന്നു നിരീക്ഷണാലയത്തിൻ്റെ പ്രാഥമിക ലക്ഷ്യം. ഈ ലക്ഷ്യങ്ങളിൽ ചിലത് ഇന്നത്തെ കാലത്ത് ജ്യോതിശാസ്ത്രം ആയി തരംതിരിക്കപ്പെടുന്നു.

ആദ്യകാലത്ത് ജ്യോതിശ്ശാസ്ത്രവും ജ്യോതിഷവും ആയിരുന്നു ജന്തർ മന്തറിൻ്റെ ഉദ്ദേശ്യം, എന്നാൽ ഇപ്പോൾ അവ ഇന്ത്യയുടെ ജ്യോതിശാസ്ത്ര ചരിത്രത്തിൻ്റെ സുപ്രധാന സ്മാരകങ്ങൾ എന്ന നിലയിൽ ഒരു വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രങ്ങളാണ്.

പേരിന്റെ ഉത്ഭവം

ജന്തർ മന്തർ എന്ന ഈ സമുച്ചയത്തിന്റെ കണ്ടുപിടിത്തക്കരനും നിർമ്മാതാവും ആയ മഹാരാജാ ജയ് സിങ്ങിന്റെ മാതൃഭാഷയായ രാജസ്ഥാനിയിൽ "ജ" എന്ന അക്ഷരം മറ്റ് ഇന്ത്യൻ ഭാഷകളിൽ"യ" എന്ന അക്ഷരത്തിനു പകരം നിൽക്കുന്നു. അതായത്, ആദ്യത്തെ വാക്ക് 'യന്തർ' എന്നകുന്നു. ഇത് 'യന്ത്ര' (നമുക്കത് 'യന്ത്രം' എന്നു മലയാളത്തിൽ പറയാം) എന്ന ഹിന്ദി/ സംസ്കൃത വാക്കിന്റെ രൂപഭേദം ആണ്. ഇതേപോലെ, രണ്ടാമത്തെ വാക്ക് കണക്കുകൂട്ടൽ എന്ന അർഥം വരുന്ന 'മന്ത്ര" ആണെന്നു കാണാം- മലയാളത്തിൽ 'മന്ത്രം'. അതായത്, "ജന്തർ മന്തർ" എന്നാൽ യന്ത്രം - മന്ത്രം എന്നീ അർഥം വരുന്ന വാക്കുകൾ ചേർന്നത് ആണ്.^[1]

നിർമ്മാണം

മഹാരാജ ജയ് സിംഗ് രണ്ടാമൻ ശാസ്ത്രത്തിലും ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തിലും ആഴമായ താൽപ്പര്യമുണ്ടായിരുന്ന ആളായിരുന്നു. 18-ആം നൂറ്റാണ്ടിൻ്റെ തുടക്കത്തിൽ, നിരീക്ഷണാലയങ്ങളുടെ രൂപകല്പന, നിർമ്മാണം, സാങ്കേതികവിദ്യ എന്നിവയും പ്രബലമായ സാങ്കേതികവിദ്യയും പഠിക്കാൻ അദ്ദേഹം തൻ്റെ പണ്ഡിതന്മാരെ പല രാജ്യങ്ങളിലേക്ക് അയച്ചു. അവരുടെ നിരീക്ഷണങ്ങളും ജ്യോതിശാസ്ത്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നിരവധി കൈപ്പുസ്തകങ്ങളുമായി പണ്ഡിതന്മാർ മടങ്ങി. തുടർന്ന്, 1724 നും 1737 നും ഇടയിൽ, ജയ്പൂർ, മഥുര, ന്യൂഡൽഹി, ഉജ്ജയിൻ, വാരണാസി എന്നിവിടങ്ങളിൽ മഹാരാജ ജയ് സിംഗ് രണ്ടാമൻ അഞ്ച് നിരീക്ഷണാലയങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചു.^[2] ഇതിൽ മഥുരയിലെ നിരീക്ഷണശാലയും അത് സംരക്ഷിച്ചിരുന്ന കോട്ടയും 1857-ന് തൊട്ടുമുമ്പ് തകർക്കപ്പെട്ടു.^[3]

ജന്തർമന്തറിലെ നിരീക്ഷണാലയത്തിനുള്ളിൽ സാമ്രാട്ട് യന്ത്രം, ജയപ്രകാശ്, രാമ യന്ത്രം, മിശ്ര യന്ത്രം എന്നിങ്ങനെ വ്യത്യസ്ത തരത്തിലുള്ള ഉപകരണങ്ങൾ ഉണ്ട്. സമ്രാട്ട് യന്ത്രത്തിൽ ഭൂമിയുടെ അച്ചുതണ്ടിന് സമാന്തരമായ ഹൈപ്പോടെനസുള്ള ഭീമാകാരമായ ത്രികോണാകൃതിയിലുള്ള ഈക്വിനോക്ഷ്യൽ സൺഡയൽ ആണ് ഒരു ഉദാഹരണം. ഗ്നോമോണിൻ്റെ ഇരുവശത്തും ഭൂമധ്യരേഖയുടെ തലത്തിന് സമാന്തരമായി ഒരു വൃത്തത്തിൻ്റെ ഒരു ക്വാഡ്രൻ്റ് ഉണ്ട്. പകലിൻ്റെ സമയവും സൂര്യൻ്റെയും മറ്റ് ആകാശഗോളങ്ങളുടെയും അപചയവും നിർണ്ണയിക്കാൻ വിദഗ്ദ്ധനായ ഒരു നിരീക്ഷകന് ഏകദേശം 20 സെക്കൻഡ് കൃത്യതയോടെ ഉപകരണം ഉപയോഗിക്കാം. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ശിലാ ഘടികാരമാണിത്, സാമ്രാട്ട് യന്ത്രം എന്നാണ് ഇത് അറിയപ്പെടുന്നത്.^[4]^[5] ജയ്പൂറിലെ ജന്തർ മന്തർ യുനെസ്കോയുടെ ലോക പൈതൃക സ്ഥലമാണ്.^[6]

ഉപകരണങ്ങൾ

സാമ്രാട്ട് യന്ത്രം: സമ്രാട്ട് യന്ത്രം, അല്ലെങ്കിൽ പരമോന്നത ഉപകരണം, അടിസ്ഥാനപരമായി ഒരു തുല്യ മണിക്കൂർ സൺഡയൽ ആയ ഒരു ഭീമൻ ത്രികോണമാണ്. ഇതിന് 70 അടി ഉയരവും 114 അടി നീളവും 10 അടി കനവുമുണ്ട്. ഇതിന് ഭൂമിയുടെ അച്ചുതണ്ടിന് സമാന്തരവും ഉത്തരധ്രുവത്തിലേക്ക് ചൂണ്ടുന്നതുമായ 128 അടി (39 മീറ്റർ) നീളമുള്ള ഹൈപ്പോടെനസ്ഉണ്ട്. ത്രികോണത്തിൻ്റെ ഇരുവശത്തും മണിക്കൂറുകൾ, മിനിറ്റ്, സെക്കൻഡ് എന്നിവ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു ക്വാഡ്രൻ്റ് ഉണ്ട്. സാമ്രാട്ട് യന്ത്രത്തിൻ്റെ നിർമ്മാണ സമയത്ത്, സൺഡയലുകൾ നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു, എന്നാൽ സാമ്രാട്ട് യന്ത്രം അടിസ്ഥാന ആലിംഗന സൺഡയലിനെ വിവിധ അന്തരീക്ഷ വസ്തുക്കളുടെ ഡിക്ലിനേഷനും മറ്റ് അനുബന്ധ കോർഡിനേറ്റുകളും അളക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു കൃത്യമായ ഉപകരണമാക്കി മാറ്റി. വൃഹത് സാമ്രാട്ട് യന്ത്രത്തിന് പ്രാദേശിക സമയം രണ്ട് സെക്കൻഡ് വരെ കൃത്യതയോടെ കണക്കാക്കാൻ കഴിയും, ഇത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ സൺഡയൽ ആയി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ^[7]
ജയപ്രകാശ് യന്ത്രം: ജയപ്രകാശ് യന്ത്രത്തിൽ, അവയുടെ കോൺകേവ് പ്രതലങ്ങളിൽ അടയാളപ്പെടുത്തലുകൾ ഉള്ള പൊള്ളയായ അർദ്ധഗോളങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. റിമ്മിലെ പോയിൻ്റുകൾക്കിടയിൽ ക്രോസ് വയറുകൾ കെട്ടിയിരിക്കുന്നു. റാമിൻ്റെ ഉള്ളിൽ നിന്ന്, ഒരു നിരീക്ഷകന് വിവിധ അടയാളങ്ങളോ വിൻഡോയുടെ അരികുകളോ ഉപയോഗിച്ച് നക്ഷത്രത്തിൻ്റെ സ്ഥാനം നിർണ്ണയിക്കാൻ ആകും. അസിമുത്തൽ-ആൽറ്റിറ്റ്യൂഡ് സിസ്റ്റം, ഇക്വറ്റോറിയൽ കോർഡിനേറ്റ് സിസ്റ്റം എന്നിങ്ങനെ ഒന്നിലധികം സിസ്റ്റങ്ങളിലെ ഖഗോള വസ്തുക്കളുടെ കോർഡിനേറ്റുകൾ നൽകാൻ കഴിയുന്ന ഏറ്റവും വൈവിധ്യമാർന്നതും സങ്കീർണ്ണവുമായ ഉപകരണങ്ങളിലൊന്നാണിത്.. ^[8]
രാമയന്ത്രം: ഭൂമിയിലെ അക്ഷാംശവും രേഖാംശവും അടിസ്ഥാനമാക്കി നക്ഷത്രങ്ങളുടെ ഉയരം അളക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന തുറന്ന മുകൾത്തോടുകൂടിയ രണ്ട് വലിയ സിലിണ്ടർ ഘടനകൾ.
മിശ്ര യന്ത്രം: വർഷത്തിലെ ഏറ്റവും ചെറുതും ദൈർഘ്യമേറിയതുമായ ദിവസങ്ങൾ നിർണ്ണയിക്കുന്നതിനുള്ള ഒരു ഉപകരണമായി രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത 5 ഉപകരണങ്ങളുടെ ഒരു മിശ്ര ഉപകരണം ആണ് മിശ്ര യന്ത്രം. ഡൽഹിയിൽ നിന്നുള്ള ദൂരം പരിഗണിക്കാതെ വിവിധ നഗരങ്ങളിലും സ്ഥലങ്ങളിലും ഉച്ചയുടെ കൃത്യമായ നിമിഷം സൂചിപ്പിക്കാനും ഇത് ഉപയോഗിക്കാം. മിശ്ര യന്ത്രത്തിന് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വിവിധ നഗരങ്ങളിൽ ഉച്ച എപ്പോഴാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കാൻ കഴിഞ്ഞു, ജയ് സിംഗ് രണ്ടാമൻ കണ്ടുപിടിക്കാത്ത നിരീക്ഷണശാലയിലെ ഒരേയൊരു ഘടനയായിരുന്നു അത്.
ശാസ്താംശ യന്ത്രം: ഒരു പിൻഹോൾ ക്യാമറ മെക്കാനിസം ഉപയോഗിച്ച്, സൂര്യന്റെ പരമോന്നത ദൂരം, ഡിക്ലിനേഷൻ, വ്യാസം തുടങ്ങിയ സൂര്യന്റെ പ്രത്യേക അളവുകൾ അളക്കാൻ ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നു. ^[8]
കപാല യന്ത്രം: ജയ് പ്രകാശിന്റെ അതേ തത്ത്വത്തിൽ നിർമ്മിച്ച ഈ ഉപകരണം ഒരു കോർഡിനേറ്റ് സിസ്റ്റത്തിന്റെ പരിവർത്തനത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒന്നായാണ് കൂടുതൽ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. സജീവമായ ആകാശ നിരീക്ഷണത്തിന് ഇത് ഉപയോഗിക്കുന്നില്ല. ^[8]
രാശിവല്യ യന്ത്രം: ഇവയിലെ പന്ത്രണ്ട് ഘടനകൾ ഓരോന്നും ഒരു ഖഗോള വസ്തുവിൻ്റെ അക്ഷാംശവും രേഖാംശവും അളക്കുന്നതിലൂടെ രാശിചക്രത്തിലെ നക്ഷത്രരാശികളെ പരാമർശിക്കുന്നു. ^[8]

വിവിധ ജന്തർ മന്തിറുകൾ

ആകെ അഞ്ച് ജന്തർ മന്തിറുകൾ ഉണ്ട്, അവ ഇവയാണ്.

അവലംബം

↑ Sharma, V‌irendra Nath (1995), Sawai Jai Singh and His Astronomy, Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd., pp. 98–99, ISBN 81-208-1256-5
↑ "History". Varanasi.org. Archived from the original on 2016-03-15. Retrieved 16 August 2015.- "Jantar Mantar". Varanasi city website. Retrieved 16 August 2015. - "About Jantar Mantar". holidayiq.com. Archived from the original on 9 January 2016. Retrieved 16 August 2015.
↑ "The Observatory Sites" (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2024-01-29.
↑ Smithsonian (2013). Timelines of Science. Penguin. p. 136. ISBN 978-1465414342.
↑ Archaeological Survey of India, various authors, Nomination of The Jantar Mantar, Jaipur, for inclusion on World Heritage list, p.14 [1]
↑ Unesco listing for Jantar Mantar accessed July 30 2021
↑ GURJAR, ROHIT (2017-02-10). "JAIPUR JANTAR MANTAR :WORLDS LARGEST SUNDIAL". Medium (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2020-12-15.
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "Jaipur's Jantar Mantar: Legacy of an Astronomer-King". livehistoryindia.com (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 2020-10-01. Retrieved 2020-12-15.

[sjsa-1] Sharma, V‌irendra Nath (1995), Sawai Jai Singh and His Astronomy, Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd., pp. 98–99, ISBN 81-208-1256-5

[History2-2] "History". Varanasi.org. Archived from the original on 2016-03-15. Retrieved 16 August 2015.- "Jantar Mantar". Varanasi city website. Retrieved 16 August 2015. - "About Jantar Mantar". holidayiq.com. Archived from the original on 9 January 2016. Retrieved 16 August 2015.

[3] "The Observatory Sites" (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2024-01-29.

[4] Smithsonian (2013). Timelines of Science. Penguin. p. 136. ISBN 978-1465414342.

[5] Archaeological Survey of India, various authors, Nomination of The Jantar Mantar, Jaipur, for inclusion on World Heritage list, p.14 [1]

[6] Unesco listing for Jantar Mantar accessed July 30 2021

[:0-7] GURJAR, ROHIT (2017-02-10). "JAIPUR JANTAR MANTAR :WORLDS LARGEST SUNDIAL". Medium (in ഇംഗ്ലീഷ്). Retrieved 2020-12-15.

[:2-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "Jaipur's Jantar Mantar: Legacy of an Astronomer-King". livehistoryindia.com (in ഇംഗ്ലീഷ്). Archived from the original on 2020-10-01. Retrieved 2020-12-15.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]