മൂന്നാം ആംഗ്ലോ-അഫ്ഗാൻ യുദ്ധം

ഈ യുദ്ധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടത് ഒന്നാം ലോകയുദ്ധം കഴിഞ്ഞതിനുശേഷമാണ്. അഫ്ഗാൻ അമീറായിരുന്ന ഹബീബുല്ലാഖാൻ 1919-ൽ വധിക്കപ്പെട്ടതിനെ തുടർന്ന് അമാനുല്ലാഖാൻ (1892-1960) അമീറായി. അഫ്ഗാൻ ജനത ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ മേൽക്കോയ്മയിൽ കഴിയാൻ ആഗ്രഹിച്ചില്ല. ഭരണകാര്യങ്ങളിൽ ബ്രിട്ടീഷുകാരുടെ സ്വാധീനത അവർ ചെറുത്തു. ഇത് മൂന്നാം അഫ്ഗാൻ യുദ്ധത്തിന് വഴിതെളിച്ചു. അന്ന് ഇന്ത്യാവൈസ്രോയിയായിരുന്ന ചെംസ്ഫോർഡ് പ്രഭു (1868-1933) അഫ്ഗാനിസ്ഥാനെതിരായി ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തെ കാബൂളിലേക്കയച്ചു. യുദ്ധത്തിൽ അഫ്ഗാനിസ്താൻ പരാജയപ്പെട്ടു. 1921 നവബറിൽ 22-ലെ റാവൽപിണ്ഡി സന്ധിയനുസരിച്ചു സമാധാനം പുനഃസ്ഥാപിതമായി. അതിനുശേഷം സന്ധി വ്യവസ്ഥയനുസരിച്ച് അഫ്ഗാനിസ്താനെ ഒരു സ്വതന്ത്ര രാഷ്ട്രമായി ബ്രിട്ടീഷുകാർ അംഗീകരിച്ചു.

ഒരു ശരിയായനയം ബ്രിട്ടീഷിന്ത്യൻ ഭരണാധികാരികൾ നേരത്തെ ആവിഷ്ക്കരിച്ചു നടപ്പിലാക്കിയിരുന്നെങ്കിൽ ഈ മൂന്നു സംഘട്ടനങ്ങളും ഒഴിവാക്കാമായിരുന്നുവെന്നാണ് ചരിത്രകാരൻമാർ അഭിപ്രായപ്പെടുന്നത്.