മാങ്ങോട്ട് ഭഗവതി ക്ഷേത്രം
നെയ്ത്തുകാരനായ കാളമ്പത്ത് ഉണ്ണി മന്നാടിയാരുടെ ആഗ്രഹം സഫലമാക്കാനാണ് മാങ്ങോട്ട് ഭഗവതി ഇവിടെ എത്തിയതെന്നാണ് കരുതപ്പെടുന്നത്. ഉണ്ണി എന്ന ഈ നെയ്ത്തുകാരൻ ദേവിയുടെ വലിയ ഭക്തനായിരുന്നു. ഉണ്ണിയും കൂട്ടരും വസ്ത്രങ്ങൾ നെയ്തെടുത്ത് ഉത്സവങ്ങൾ നടക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ വിറ്റു. മാങ്ങോട് എന്ന സ്ഥലത്ത് ഒരു ഉത്സവത്തിന് പോയതിനാൽ അവിടെ ദേവിയുടെ ഉത്സവം വളരെ മോശമായി നടന്നു. ഉത്സവം കണ്ടപ്പോൾ ദേവി നമ്മുടെ ഗ്രാമത്തിലുണ്ടെങ്കിൽ ഉത്സവം വളരെ ഗംഭീരമായി നടത്തണമെന്ന് അദ്ദേഹം ആഗ്രഹിച്ചു. പിന്നെ അവർ സ്വന്തം ഗ്രാമമായ അത്തിപ്പൊട്ടയിലേക്ക് മടങ്ങി, വിൽപ്പനയിൽ സമ്പാദിച്ച പണം പങ്കിടാൻ ഒരു സ്ഥലത്ത് ഇരുന്നു. ലാഭം പങ്കിട്ട ശേഷം വീട്ടിലേക്ക് മടങ്ങാൻ ഓലക്കുട (കുട) എടുക്കാൻ ശ്രമിച്ചപ്പോൾ എടുക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. അപ്പോൾ ഒരു ജ്യോത്സ്യൻ വന്ന് കാരണമന്വേഷിച്ച് കാളമ്പത്ത് ഉണ്ണി മന്നാടിയാരുടെ ആഗ്രഹപ്രകാരം ദേവി തന്റെ കുടയിൽ വന്നു എന്നറിഞ്ഞു. ഇപ്പോൾ കാണുന്ന പൂമുള്ളി മണ്ണ തമ്പുരക്കന്മാർ (അത്തിപ്പൊറ്റ ഗ്രാമത്തിലെ ഭരണാധികാരികൾ) ക്ഷേത്രം പണികഴിപ്പിച്ചതായി രണ്ട് വിശ്വാസങ്ങളുണ്ട്, മറ്റൊരു വിശ്വാസമാണ് മന്നാടിയാർ സൊസൈറ്റി ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ച് പൂമുള്ളി മണ്ണ തമ്പുരാക്കന്മാർക്ക് ക്ഷേത്രം പരിപാലിക്കാൻ നൽകിയത്. മന്നാഡിയർ സമൂഹത്തിന്റെ സാമ്പത്തിക പ്രതിസന്ധി. കുട സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്ന സ്ഥലത്തെ ഇപ്പോൾ ഉണ്ണി ഇരുത്തി മൂക്ക് (മൂലസ്ഥാനം) എന്ന് വിളിക്കുന്നു, മൂലസ്ഥാനത്തിന്റെ പാരമ്പര്യ അവകാശം കളമ്പത്ത് തറവാടിലാണ്. മാങ്ങോട്ട് ഭഗവതിയെയും ദേവിയെ കൊണ്ടുവന്ന ഉണ്ണി മന്നാടിയാരെയും കളമ്പത്ത് തറവാട്ടിൽ ആരാധിക്കുന്നു. അത്തിപ്പൊറ്റ മാങ്ങോട്ടുകാവ് ബാഗവതിയുടെ ഉത്സവം മൂലസ്ഥാനത്ത് നിന്ന് ആരംഭിക്കുന്ന ഏഴ് ദിവസങ്ങളിൽ ഉത്സവത്തിന്റെ ചടങ്ങുകൾക്ക് ഉപയോഗിക്കുന്ന വെളിച്ചപ്പാട് (കോമരം) ഭഗവതിയുടെ വള്ളവും ചിലമ്പും പൂമുള്ളി മനയിൽ സൂക്ഷിക്കുകയും പിന്നീട് മാങ്ങോട്ട് കാവിലേക്ക് മാറ്റുകയും ചെയ്തു.
മേടം മാസത്തിൽ (ഏപ്രിൽ-മെയ്) ആ മാസത്തിലെ ആദ്യ ഞായറാഴ്ച കഴിഞ്ഞ് ഏഴു ദിവസം നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഒരു ഉത്സവം ഇവിടെ നടത്തപ്പെടുന്നു. അതുകൂടാതെ പാറക്കാട്ട് ഭഗവതി ക്ഷേത്രത്തിലെ പൂരം ഉത്സവം കഴിഞ്ഞ്, ആ ഭഗവതി തന്റെ ക്ഷേത്രം അടച്ചിട്ട് മീനമാസത്തിൽ (മാർച്ച്-ഏപ്രിൽ) ഏഴു ദിവസം അത്തിപ്പൊതയിൽ വന്ന് വസിക്കും. എല്ലാ വർഷവും മലയാളത്തിലെ പുതുവർഷാരംഭമായ വിഷുവിന് ശേഷമുള്ള (ഏപ്രിലിൽ) രണ്ടാം ഞായറാഴ്ചയാണ് വാർഷിക ഉത്സവം (വേല) നടത്തുന്നത്. മാങ്ങോട്ടുകാവ് വേലയ്ക്ക് മുന്നോടിയായി, യഥാർത്ഥ ഉത്സവത്തിന് കൃത്യം ഒരാഴ്ച മുമ്പ് ആരംഭിക്കുന്ന നിരവധി ഉത്സവങ്ങൾ നടക്കും. വിഷുവിന് ശേഷമുള്ള ആദ്യ ഞായറാഴ്ചയാണ് കൊടിയാട്ടം (പതാക ഉയർത്തൽ) ചടങ്ങ്. തിങ്കളാഴ്ച കരി-കളി നൃത്തോത്സവം ഉണ്ട്, അതിൽ മന്നാടിയാർ, നായർ സമുദായത്തിലെ അംഗങ്ങൾ പ്രദേശത്തെ എല്ലാ ഹൈന്ദവ ഭവനങ്ങളും സന്ദർശിച്ച് ദേവീഭക്തിഗാനങ്ങൾ നൃത്തം ചെയ്യുകയും പാടുകയും ചെയ്യുന്നു. ചൊവ്വാഴ്ച ചമൻസ്-കാളി പിന്തുടരുന്നു. ഇവിടെയും മന്നാടിയാർ, നായർ സമുദായാംഗങ്ങൾ പ്രദേശത്തെ ഓരോ ഹിന്ദു ഭവനവും സന്ദർശിച്ച് ഭക്തിഗാനങ്ങൾ ആലപിക്കുന്നു. ബുധനാഴ്ച കുമതി ഉത്സവമുണ്ട്. ചക്കിയാർ കുട്ട്, പവ്വ കുട്ട് തുടങ്ങിയ സാംസ്കാരിക പരിപാടികളും ഈ ഉത്സവ കാലത്ത് ഉണ്ട്. പ്രധാന വേല ഉത്സവത്തിന് ഒരു കൂട്ടം ഭക്തരാണ് എത്തുന്നത്. വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു ക്ഷേത്രമാണിത്, വിവിധ തരത്തിലുള്ള ആരാധനകൾ ഇവിടെ നടത്തപ്പെടുന്നു. അവയിൽ ചിലത് പാനപതാശം, നെയ് പായസം, ത്രികാല പൂജ, ചണ്ഡാട്ടം, സഹസ്രനാമ പൂജ മുതലായവയാണ്. ഐക മാത്യ സൂക്തം, ശ്രീ സൂക്തം, ഭാഗ്യസൂക്തം എന്നിവ പാരായണത്തോടൊപ്പം പ്രത്യേക പൂജകളും ഉണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിൽ ഗണേശന് പ്രത്യേകം ക്ഷേത്രമുണ്ടെങ്കിൽ തൊട്ടുപുറത്ത് മൂക്കൻ ചാത്തൻ ക്ഷേത്രമുണ്ട്.
- മന്നാഡിയാർ:- എന്ന ഒരു നായർ ഉപജാതിയും കൂടി ഉണ്ട് . മഹാരാജാവിൽ നിന്ന് യുദ്ധത്തിൽ പ്രാവീണ്യം നേടുന്ന ചില നായർ യോദ്ധാവിന് പദവിയും ചില അധികാരവും പതിച്ചു നൽകപ്പെടും.