[[ഇന്ത്യ|പുരാതനഭാരതത്തില്പുരാതനഭാരതത്തിൽ]] ഉപയോഗത്തിലിരുന്ന [[ഭാഷ|ഭാഷകളുടേയും]] ഭാഷാഭേദങ്ങളുടേയും വിശാലമായ ഒരു കുടുംബത്തെയാണ് '''പ്രാകൃതം''' അഥവാ '''പ്രാകൃത്''' എന്നു പറയുന്നത്. [[ക്ഷത്രിയര്ക്ഷത്രിയർ|ക്ഷത്രിയരാജാക്കന്മാരുടെ]] പ്രോത്സാഹനത്തിന്പ്രോത്സാഹനത്തിൻ കീഴീല്കീഴീൽ പ്രാകൃതഭാഷകള്പ്രാകൃതഭാഷകൾ സാഹിത്യഭാഷയായി പരിണമിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും [[ബ്രാഹ്മണര്ബ്രാഹ്മണർ|യാഥാസ്ഥിതികബ്രാഹ്മണര്യാഥാസ്ഥിതികബ്രാഹ്മണർ]] ഇതിനെ അംഗീകരിച്ചിരുന്നില്ല. [[അശോകചക്രവര്ത്തിഅശോകചക്രവർത്തി|അശോകന്റെ]] [[ശിലാശാസനം|ശിലാശാസനങ്ങളിലാണ്]] ആദ്യമായി പ്രാകൃതത്തിന്റെ വ്യാപകമായ ഉപയോഗം ദര്ശിക്കാനാകുന്നത്ദർശിക്കാനാകുന്നത്.
പ്രാകൃതത്തിനു തന്നെ ദേശഭേദമനുസരിച്ച് വിവിധ ഭേദങ്ങളുണ്ടായിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് [[മഗധ|മഗധയില്മഗധയിൽ]] ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന പ്രാകൃതഭാഷയാണ് മാഗധി<ref name=ncert6-7>{{cite book |last= |first= |authorlink= |coauthors= |title=Social Science - Class VI - Our Pasts-I |year=2007 |publisher=NCERT |location=New Delhi|isbn=8174504931|chapter=CHAPTER 7 - NEW QUESTIONS AND IDEAS|pages=69|url=http://www.ncert.nic.in/textbooks/testing/Index.htm}}</ref>. അതുപോലെ പ്രാകൃതം എഴുതുന്നതിനായി ഓരോ പ്രദേശങ്ങളിലും വെവ്വേറെ ലിപികളും ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന് ഇന്നത്തെ [[അഫ്ഘാനിസ്താൻ]] പ്രദേശങ്ങളിൽ, [[അരമായ]] ലിപിയിൽ നിന്ന് രൂപമെടുത്ത [[ഖരോശ്ഥി]] ലിപിയായിരുന്നു പ്രാകൃതം എഴുതുന്നതിന് ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്.
== സാഹിത്യം ==
[[കാളിദാസന്കാളിദാസൻ|കാളിദാസന്റെ]] [[അഭിജ്ഞാനശാകുന്തളം]] [[സംസ്കൃതം|സംസ്കൃതത്തിനു]] പുറമേ പ്രാകൃതത്തിന്റെ ഭേദങ്ങളായ [[മഗധി]], [[ശൗരസേനി]] എന്നീ ഭാഷകളിലാണ് രചിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്<ref name=bharatheeyatha3/>. കാളിദാസന്റെ നാടകങ്ങളില്നാടകങ്ങളിൽ രാജാവും ബ്രാഹ്മണരും സംസ്കൃതം സംസാരിക്കുമ്പോള്സംസാരിക്കുമ്പോൾ മറ്റുള്ളവര്മറ്റുള്ളവർ പ്രാകൃതഭാഷയാണ് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്<ref name=ncert6-11>{{cite book |last= |first= |authorlink= |coauthors= |title=Social Science - Class VI - Our Pasts-I |year=2007 |publisher=NCERT |location=New Delhi|isbn=8174504931|chapter=CHAPTER 11 - NEW EMPIRES AND KINGDOMS|pages=118|url=http://www.ncert.nic.in/textbooks/testing/Index.htm}}</ref>. ഒന്നാം നൂറ്റാണ്ടില്നൂറ്റാണ്ടിൽ [[ശതവാഹനസാമ്രാജ്യം|ശതവാഹനസാമ്രാജ്യത്തിലെ]] [[ഹാലന്ഹാലൻ]] എന്ന രാജാവ് പ്രാകൃതഭാഷയിലെ 700 പദ്യങ്ങള്പദ്യങ്ങൾ സമാഹരിച്ചു. [[സത്തസായി]] എന്നാണ് ഇത് അറിയപ്പെടുന്നത് (സംസ്കൃതത്തില്സംസ്കൃതത്തിൽ സപ്തശതി).<ref name=bharatheeyatha3>{{cite book |last=Azhikode |first= Sukumar|authorlink= സുകുമാര്സുകുമാർ അഴീക്കോട്|coauthors= |title= ഭാരതീയത|year=1993 |publisher= [[ഡി.സി. ബുക്സ്]]|location= [[കോട്ടയം]], [[കേരളം]], [[ഇന്ത്യ]]|isbn= 81-7130-993-3 |pages= 65,66|chapter= 3-സാഹിത്യം|language=മലയാളം}}</ref>. [[വള്ളത്തോള്വള്ളത്തോൾ]] ഇതിനെ മലയാളത്തിലേക്ക് പരിഭാഷപ്പെടുത്തി. [[ഗ്രാമസൗഭാഗ്യം]] എന്നാണ് വള്ളത്തോളിന്റെ പരിഭാഷയുടെ പേര്.
സാഹിത്യരചനക്കായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന പ്രാകൃതഭാഷയാണ് [[പാലി]]<ref>[http://books.google.com/books?id=ISFBJarYX7YC&pg=PA145&dq=history+of+the+pali+language&sig=ACfU3U2P8niEMFn9ME8litgG1xbStvlmLA#PPA145,M1 Students' Britannica India