ഷഡ്പദ പരാഗണം

(ഷട്പദപരാഗണം എന്ന താളിൽ നിന്നും തിരിച്ചുവിട്ടതു പ്രകാരം)

എന്റെമൊഫില്ലി ഷട്പദപരാഗണം പരാഗണത്തിന്റെ ഒരു രീതിയാണ്. സപുഷ്പികളിൽ പ്രത്യേകിച്ച് വളരെ സാധാരണമായ ഈ രീതി എന്നാൽ പുഷ്പങ്ങളിലാത്തവയിലും നിലവിലുണ്ട്. പ്രാണികളാൽ പരാഗണം നടത്തുന്ന പുഷ്പങ്ങൾ സാധാരണയായി തിളക്കമുള്ള നിറങ്ങളാൽ പരസ്യം ചെയ്യുന്നു, ചിലപ്പോൾ വ്യക്തമായ പാറ്റേണുകളും (തേൻ ഗൈഡുകൾ) തേനും അധികം പ്രതിഫലമായി ഉണ്ടാകും. അവയ്ക്ക് ആകർഷകമായ സുഗന്ധമുണ്ടാകാം, അത് ചില സന്ദർഭങ്ങളിൽ പ്രാണികളുടെ ഫെറോമോണുകളെ അനുകരിക്കുന്നു . തേനീച്ചയെപ്പോലുള്ള പ്രാണികളുടെ പരാഗണം നടത്തുന്നവർക്ക് തേൻ എടുക്കാൻ വായയിൽ അവയവങ്ങ നാക്കുകയോ വലിക്കുകയോ ചെയ്യാൻപാകത്തിൽ ഇതിന് അവയവം രൂപപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട് പരാഗണ സ്വഭാവവും പുഷ്പങ്ങളുടെ പരാഗണ പ്രക്രിയയും വികസിപ്പിക്കുന്നതിൽ പ്രാണികളുടെയും പൂച്ചെടികളുടെയും സഹവർത്തിത്വം ആവശ്യമാണ്, ഇത് രണ്ട് ഗ്രൂപ്പുകൾക്കും ഗുണം ചെയ്യും.

ഒരു പുഷ്പത്തെ പരാഗണം ചെയ്യുന്ന തേനീച്ച
കൂമ്പോളയിൽ പൊതിഞ്ഞ സൈനിക വണ്ട്

പുല്ലുകൾ പോലുള്ള പൂച്ചെടികൾ ഉൾപ്പെടെ പല സസ്യങ്ങളും പകരം കാറ്റ് പോലുള്ള മറ്റ് സംവിധാനങ്ങളാൽ പരാഗണം നടത്തുന്നു .

സഹവർത്തിത്വം തിരുത്തുക

 
ആൻജിയോസ്‌പെർമിൻറെ പ്രാണികൾ പരാഗണം നടത്തുന്ന പുഷ്പങ്ങൾ പ്രാണികളോട് സ്വയം പരസ്യം ചെയ്യുന്നതിന് ശോഭയുള്ള നിറങ്ങളും വരകളുള്ള പാറ്റേണുകളും പോലുള്ള സൂചനകളുടെ സംയോജനമാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്.

അവ വണ്ടുകൾ ബീജസങ്കലനം നടത്തുന്നു. പ്രാണികളുടെ പരാഗണത്തെ വണ്ടുകൾ നയിച്ചതായി തോന്നുന്നു, തുടർന്ന് ഈച്ചകളും. ബാസൽ ആൻജിയോസ്‌പെർമിലെ ജീവിക്കുന്ന പന്ത്രണ്ട് കുടുംബങ്ങളിൽ ആറെണ്ണം പ്രധാനമായും ഈച്ചകൾ പരാഗണം നടത്തുന്നു, അഞ്ച് ജനുസ്സിൽ വണ്ടുകളും ഒരു വർഗ്ഗത്തിൽ മാത്രമാണ്തേനീച്ചപരാഗണം നടത്തുന്നത്. .

ചെടിയുടെ ആവശ്യങ്ങൾ തിരുത്തുക

കാറ്റ്, ജല പരാഗണം എന്നിവയ്ക്ക് ധാരാളം പരാഗങ്ങളുടെ ഉത്പാദനം ആവശ്യമാണ്, കാരണം അതിന്റെ നിക്ഷേപത്തിന്റെ സാധ്യത കാരണം. അവ കാറ്റിനെയോ വെള്ളത്തെയോ ആശ്രയിക്കേണ്ടതില്ലെങ്കിൽ (ജലജീവികൾക്ക്), സസ്യങ്ങൾക്ക് അവയുടെ കൂമ്പോള ധാന്യങ്ങൾ ഒരു ചെടിയിൽ നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് മാറ്റാൻ പരാഗണം ആവശ്യമാണ്. ഒരേ ഇനത്തിന്റെ പുഷ്പങ്ങൾ സ്ഥിരമായി തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നതിന് അവർക്ക് പ്രത്യേകിച്ചും പോളിനേറ്ററുകൾ ആവശ്യമാണ്, അതിനാൽ ഒരേ സ്പീഷിസുകളോട് വിശ്വസ്തത കാത്തുസൂക്ഷിക്കാൻ നിർദ്ദിഷ്ട പോളിനേറ്റർമാരെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് അവർ വ്യത്യസ്ത മോഹങ്ങൾ ആവിഷ്കരിച്ചു. പ്രധാനമായും അമൃത്, കൂമ്പോള, സുഗന്ധം, എണ്ണ എന്നിവയാണ് ആകർഷകമായ ആകർഷണങ്ങൾ. അനുയോജ്യമായ പരാഗണം നടത്തുന്ന പ്രാണികൾ രോമമുള്ളതാണ് (അതിനാൽ കൂമ്പോളയിൽ അതിനോട് ചേർന്നുനിൽക്കുന്നു), കൂടാതെ പുഷ്പം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാൻ സമയം ചെലവഴിക്കുകയും അങ്ങനെ പ്രത്യുൽപാദന ഘടനയുമായി സമ്പർക്കം പുലർത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. [1]

മെക്കാനിസങ്ങൾ തിരുത്തുക

പല പ്രാണികളും പരാഗണം നടത്തുന്നവയാണ്, പ്രത്യേകിച്ച് തേനീച്ച, ലെപിഡോപ്റ്റെറ ( ചിത്രശലഭങ്ങളും പുഴുക്കളും ), കടന്നലുകൾ, ഈച്ചകൾ, ഉറുമ്പുകൾ, വണ്ടുകൾ . [1] മറുവശത്ത്, ചില സസ്യങ്ങൾ സാമാന്യവാദികളാണ്, അവ പല ക്രമത്തിൽ പ്രാണികളാൽ പരാഗണം നടത്തുന്നു. [2] ഷട്പദപരാഗിതമായ സസ്യജാലങ്ങൾ പ്രാണികളെൾക്ക് കൂടുതൽ ആകർഷകമാക്കുന്നതിനുള്ള സംവിധാനങ്ങൾ പതിവായി വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്, ഉദാ. കടും നിറമുള്ള അല്ലെങ്കിൽ സുഗന്ധമുള്ള പൂക്കൾ, തേൻ, അല്ലെങ്കിൽ ആകർഷകമായ ആകൃതികളും പാറ്റേണുകളും. എന്റോമോഫിലസ് സസ്യങ്ങളുടെ തേനാണ്, പരാഗരേണുക്കളും. സാധാരണയായി അനീമോഫിലസ് (കാറ്റ്-പരാഗണം) ചെടികളുടെ നേർത്ത കൂമ്പോളകളേക്കാൾ വലുതാണ്, അത്തരം ഇനങ്ങളിൽ പരാഗം ഉയർന്ന അനുപാത്തിൽ പാഴാകുന്നതിനാൽ വളരെ വലിയ അളവിൽ ഉത്പാദിപ്പിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് ഊർജ്ജസ്വലമായി ചെലവേറിയതാണ്, എന്നാൽ ഇതിനു വിപരീതമായി, എന്റോമോഫിലസ് സസ്യങ്ങൾക്ക് തേനിന്റെഉൽപാദനച്ചെലവ് വഹിക്കേണ്ടതുണ്ട്. [3]

 
ക്ലാർക്കിയയിൽ ഹമ്മിംഗ്ബേർഡ് പുഴു

ചിത്രശലഭങ്ങൾക്കും പുഴുക്കൾക്കും രോമമുള്ള ശരീരങ്ങളും നീളമുള്ള പ്രോബോസ്കൈഡുകളുമുണ്ട് . ചിത്രശലഭങ്ങൾ കൂടുതലും പകൽ പറക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ചും പിങ്ക്, , പർപ്പിൾ പൂക്കളിലേക്ക് ആകർഷിക്കപ്പെടുന്നു. പുഷ്പങ്ങൾ പലപ്പോഴും വലുതും സുഗന്ധമുള്ളതുമാണ്, കേസരങ്ങൾ വളരെയധികം സ്ഥാനം പിടിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ പ്രാണികൾ തേനിനായി മേയുന്നതിനിടയിൽ കൂമ്പോളയിൽ നിക്ഷേപിക്കുന്നു. പുഴുക്കൾ മിക്കവാറും രാത്രികാലമാണ് പരാഗണം നടത്തുന്നത്. അവ രാത്രി പൂക്കുന്ന സസ്യങ്ങളാൽ ആകർഷിക്കപ്പെടുന്നു. ഇവയുടെ പൂക്കൾ പലപ്പോഴും ട്യൂബുലാർ, ഇളം നിറമുള്ളതും രാത്രിയിൽ മാത്രം സുഗന്ധവുമാണ്. ഹോക്ക്മോത്ത് വലിയ പൂക്കൾ സന്ദർശിക്കുകയും ഭക്ഷണം നൽകുമ്പോൾ സഞ്ചരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു; പ്രോബോസ്സിസ് വഴി അവ പരാഗണം കൈമാറുന്നു. മറ്റ് പുഴുക്കൾ സാധാരണയായി ചെറിയ പുഷ്പങ്ങളിൽ ഇറങ്ങുന്നു, അവ ഫ്ലവർഹെഡുകളായി സമാഹരിക്കാം. അവരുടെ ഊർജ്ജസ്വലമായ ആവശ്യങ്ങൾ ഹോക്ക്മോത്തുകളുടെ അത്ര വലുതല്ല, അവയ്ക്ക് ചെറിയ അളവിൽ തേൻ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. [4]

വണ്ടുകൾ പരാഗണം നടത്തുന്ന പൂങ്കുലകൾ തുറന്ന കൊറോളകളോ ചെറിയ പൂക്കളോ ഉപയോഗിച്ച് തലയിൽ കൂട്ടമായി പരന്നുകിടക്കുന്നു, പരാഗണം എളുപ്പത്തിൽ ചൊരിയുന്ന ആന്തറുകൾ. [1] പൂക്കൾ പലപ്പോഴും പച്ചയോ ഇളം നിറമോ ഉള്ളവയാണ്, കനത്ത സുഗന്ധമുള്ളവയാണ്, പലപ്പോഴും കായ അല്ലെങ്കിൽ മസാല സുഗന്ധമുള്ളവയാണ്, പക്ഷേ ചിലപ്പോൾ ജൈവവസ്തുക്കളുടെ ദുർഗന്ധം. ചിലത്, ഭീമൻ വാട്ടർ ലില്ലി പോലെ, വണ്ടുകളെ പ്രത്യുൽപാദന ഭാഗങ്ങളുമായി കൂടുതൽ നേരം നിലനിർത്താൻ രൂപകൽപ്പന ചെയ്ത കെണികൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. [5]

 
പെൺ ഹോവർഫ്ലൈ ഡാസിസിർഫസ് അൽബോസ്ട്രിയാറ്റസ്

തേനീച്ചകളും കടന്നലുകളും പരാഗണം നടത്തുന്ന പൂക്കൾ ആകൃതിയിലും നിറത്തിലും വലിപ്പത്തിലും വ്യത്യാസപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. മഞ്ഞ അല്ലെങ്കിൽ നീല സസ്യങ്ങൾ പലപ്പോഴും സന്ദർശിക്കാറുണ്ട്, പുഷ്പങ്ങൾക്ക് അൾട്രാ വയലറ്റ് തേൻ ഗൈഡുകൾ ഉണ്ടായിരിക്കാം, ഇത് പ്രാണികളെ നെക്ടറി കണ്ടെത്താൻ സഹായിക്കുന്നു. മുനി അല്ലെങ്കിൽ കടല പോലുള്ള ചില പൂക്കൾക്ക് താഴ്ന്ന ചുണ്ടുകളാണുള്ളത്, തേനീച്ച പോലുള്ള കനത്ത പ്രാണികൾ അവയിൽ ഇറങ്ങുമ്പോൾ മാത്രമേ തുറക്കൂ. ചുണ്ട് വിഷാദത്തോടെ, പ്രാണികളുടെ പുറകിൽ കൂമ്പോളയിൽ നിക്ഷേപിക്കാൻ കേസരങ്ങൾ വഴങ്ങും. മറ്റ് പൂക്കൾ, തക്കാളി പോലെ, മാത്രമേ കൂമ്പോളയിൽ പ്രകാരം ശുശ്രൂഷകള് വേണ്ടി Buzz പരാഗണത്തെ ഒരു ഒരു രീതി, വലിയനേര്ച്ച അതിന്റെ ഫ്ലൈറ്റ് പേശികളെ ചാലകങ്ങളിലൂടെ ഒരു പൂവ് പറ്റിച്ചേരുവാൻ ചെയ്യും, ഈ തേനാണ് ദിസ്ലൊദ്ഗെസ്. തേനീച്ചകൾ അവയുടെ കുഞ്ഞുങ്ങളെ പരിപാലിക്കുന്നതിനാൽ, സ്വയം പരിപാലിക്കുന്നതിനേക്കാൾ കൂടുതൽ ഭക്ഷണം ശേഖരിക്കേണ്ടതുണ്ട്, അതിനാൽ അവ പ്രധാന പരാഗണം നടത്തുന്നു. [6] മറ്റ് തേനീച്ചകൾ അമൃതിന്റെ മോഷ്ടാക്കളാണ്, കൊറോലയിലൂടെ കടിച്ച് നെക്ടറി റെയ്ഡ് ചെയ്യുന്നതിനായി ഈ പ്രക്രിയയിൽ പ്രത്യുൽപാദന ഘടനകളെ മറികടക്കുന്നു. [1]

ഉറുമ്പുകൾ പരാഗണവുമായി നന്നായി പൊരുത്തപ്പെടുന്നില്ല, പക്ഷേ പോളിഗോണം കാസ്കാഡെൻസിലും ചില മരുഭൂമിയിലെ ചെടികളിലും ചെറിയ പൂക്കളുള്ള നിലത്ത് ചെറിയ സുഗന്ധമോ ദൃശ്യ ആകർഷണമോ ഇല്ല, ചെറിയ അളവിൽ അമൃതും പരിമിതമായ അളവിൽ സ്റ്റിക്കി പരാഗണവും നടക്കുന്നു. [6]

സസ്യ-പ്രാണികളുടെ ജോടിയാക്കൽ തിരുത്തുക

 
തേനീച്ച ഓർക്കിഡ് തേനീച്ചകളെ രൂപത്തിലും സുഗന്ധത്തിലും അനുകരിക്കുന്നു, ഇത് ഒരു ഇനം പുഷ്പത്തിന്റെയും ഒരുതരം പ്രാണിയുടെയും സഹവർത്തിത്വത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

തേനീച്ച ഓർക്കിഡ് പോലുള്ളചില സസ്യജാലങ്ങൾ ഒരു പ്രത്യേക പോളിനേറ്റർ ഇനങ്ങളുമായി പരിണമിച്ചു . ഈ ഇനം വടക്കൻ ശ്രേണികളിൽ സ്വയം പരാഗണം നടത്തുന്നുണ്ടെങ്കിലും മെഡിറ്ററേനിയൻ പ്രദേശത്തെ ഏകാന്ത തേനീച്ച യൂസേറയാണ് പരാഗണം നടത്തുന്നത്. പെൺ തേനീച്ചയുടെ സുഗന്ധത്തെ അനുകരിക്കുന്ന ഒരു സുഗന്ധം ഉൽപാദിപ്പിച്ചാണ് ചെടി ഈ പ്രാണികളെ ആകർഷിക്കുന്നത്. കൂടാതെ, പിങ്ക് പുഷ്പം സന്ദർശിക്കുന്ന ഒരു പെണ്ണുമായി ആൺ തേനീച്ച ആശയക്കുഴപ്പത്തിലാക്കുന്നതിനാൽ ചുണ്ട് ഒരു അപചയമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. തുടർന്നുള്ള സ്യൂഡോകോപ്പുലേഷൻ സമയത്ത് തേനാണ് കൈമാറ്റം സംഭവിക്കുന്നത്. [7]

 
ഒരു ഫിക്കസ് ഗ്ലോമെറാറ്റ (അത്തി) പഴത്തിന്റെ ക്രോസ് സെക്ഷൻ ഉള്ളിൽ പരാഗണം നടത്തുന്ന അത്തി കടന്നലുകളുള്ള സിക്കോണിയം കാണിക്കുന്നു.

ഫിക്കസ് ജനുസ്സിലെ അത്തിപ്പഴത്തിന് ചില ചെറിയ അഗയോണിഡ് കടന്നലുകളുമാ

യി പരസ്പര ക്രമീകരണമുണ്ട്.

സാധാരണ അത്തി, പൂങ്കുലകൾ ഒരു ആണ് സ്യ്ചൊനിഉമ് ഒരു റെസിഡന്റ്, മാംസളമായ, പൊള്ളയായ രൂപം, രെചെപ്തച്ലെ ഒന്നിലധികം കൂടെ അണ്ഡാശയത്തെ അകത്തെ ഉപരിതലത്തിൽ. ഒരു പെൺ പല്ലി ഇടുങ്ങിയ അപ്പർച്ചറിലൂടെ പ്രവേശിക്കുകയും ഈ പിസ്റ്റിലേറ്റ് പുഷ്പങ്ങൾക്ക് വളം നൽകുകയും ചില അണ്ഡാശയങ്ങളിൽ മുട്ടയിടുകയും ചെയ്യുന്നു, വികസ്വര ലാർവകളാൽ പിത്തസഞ്ചി രൂപം കൊള്ളുന്നു. യഥാസമയം, സാക്കോണിയത്തിനകത്ത് സ്റ്റാമിനേറ്റ് പൂക്കൾ വികസിക്കുന്നു. വികസ്വര ഫലങ്ങളിൽ നിന്ന് തുരങ്കം വെക്കുന്നതിനുമുമ്പ് ചിറകില്ലാത്ത ആൺ പല്ലികൾ വിരിയിക്കുകയും പെണ്ണുമായി ഇണചേരുകയും ചെയ്യുന്നു. ചിറകുള്ള പെൺ‌കുട്ടികൾ‌, ഇപ്പോൾ‌ കൂമ്പോളയിൽ‌ നിറഞ്ഞിരിക്കുന്നു, പിന്തുടരുന്നു, വികസനത്തിന്റെ ശരിയായ ഘട്ടത്തിൽ‌ മറ്റ് സ്വീകാര്യമായ സികോണിയ കണ്ടെത്താൻ‌ പറക്കുന്നു. അത്തിപ്പഴത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗം ഇനങ്ങൾക്കും അവരുടേതായ സവിശേഷമായ പ്രാരംഭ ഇനങ്ങളുണ്ട്. [8]

.

ടാക്സോണമിക് ശ്രേണി തിരുത്തുക

കാറ്റ് പരാഗണത്തെ അംഗീകരിച്ച പ്രത്യുത്പാദന തന്ത്രം പുല്ലുകൾ, വേഴവും, ഓടയും ആൻഡ് ചത്കിന് -ബെഅരിന്ഗ് സസ്യങ്ങൾ. മറ്റ് പൂച്ചെടികൾ കൂടുതലും പരാഗണം നടത്തുന്നത് പ്രാണികളാണ് (അല്ലെങ്കിൽ പക്ഷികൾ അല്ലെങ്കിൽ വവ്വാലുകൾ), ഇത് പ്രാകൃത അവസ്ഥയാണെന്ന് തോന്നുന്നു, ചില സസ്യങ്ങൾ രണ്ടാമതായി കാറ്റ് പരാഗണത്തെ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തിട്ടുണ്ട്. കാറ്റ് പരാഗണം നടത്തുന്ന ചില ചെടികൾക്ക് വെസ്റ്റീഷ്യൽ നെക്ടറികളുണ്ട്, കൂടാതെ പ്രാണികൾ പതിവായി പരാഗണം നടത്തുന്ന സാധാരണ ഹെതർ പോലുള്ള സസ്യങ്ങൾ പരാഗണത്തിന്റെ മേഘങ്ങൾ ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുകയും ചില കാറ്റ് പരാഗണത്തെ അനിവാര്യമാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഹോറി വാഴപ്പഴം പ്രാഥമികമായി കാറ്റ് പരാഗണം നടത്തുന്നു, പക്ഷേ പരാഗണം നടത്തുന്ന പ്രാണികളും സന്ദർശിക്കുന്നു. [3] പൊതുവേ, സൂര്യകാന്തി, ഓർക്കിഡുകൾ, ബഡ്‌ലെജ തുടങ്ങിയ സുഗന്ധമുള്ള പൂക്കൾ പ്രാണികളെ പരാഗണം ചെയ്യുന്നു. വിത്ത് സസ്യങ്ങളല്ലാത്ത ഒരേയൊരു എന്റോമോഫിലസ് സസ്യങ്ങൾ സ്പ്ലാക്നേസിയേ കുടുംബത്തിലെ ചാണക- പായലുകളാണ് . [9]

പരാമർശങ്ങൾ തിരുത്തുക

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Kimsey, L. "Pollinators We Never Talk About". University of California, Davis: College of Agricultural and Environmental Sciences. Archived from the original on 2016-04-10. Retrieved 25 March 2016. ഉദ്ധരിച്ചതിൽ പിഴവ്: അസാധുവായ <ref> ടാഗ്; "Kimsey" എന്ന പേര് വ്യത്യസ്തമായ ഉള്ളടക്കത്തോടെ നിരവധി തവണ നിർവ്വചിച്ചിരിക്കുന്നു
  2. Köhler, Andreas; Sühs, Rafael Barbizan; Somavilla, Alexandre (2010-11-11). "Entomofauna associated to the floration of Schinus terebinthifolius Raddi (Anacardiaceae) in the Rio Grande do Sul State, Brazil = Entomofauna associada à floração de Schinus terebinthifolius Raddi (Anacardiaceae) no Estado do Rio Grande do Sul, Brasil | Somavilla |". Bioscience Journal. 26 (6). Retrieved 18 April 2014.
  3. 3.0 3.1 Faegri, K.; Van Der Pijl, L. (2013). Principles of Pollination Ecology. Elsevier. pp. 34–36. ISBN 978-1-4832-9303-5.
  4. Oliveira, P.E.; Gibbs, P.E.; Barbosa, A.A. (2004). "Moth pollination of woody species in the Cerrados of Central Brazil: a case of so much owed to so few?". Plant Systematics and Evolution. 245 (1–2): 41–54. doi:10.1007/s00606-003-0120-0.
  5. Prance, Ghillean T. (1996). The Earth Under Threat: A Christian Perspective. Wild Goose Publications. p. 14. ISBN 978-0-947988-80-7.
  6. 6.0 6.1 Faegri, K.; Van Der Pijl, L. (2013). Principles of Pollination Ecology. Elsevier. pp. 102–110. ISBN 978-1-4832-9303-5.
  7. Fenster, Charles B.; Marten-Rodriguez, Silvana (2007). "Reproductive Assurance And The Evolution Of Pollination Specialization" (PDF). International Journal of Plant Sciences. 168 (2): 215–228. doi:10.1086/509647.
  8. Faegri, K.; Van Der Pijl, L. (2013). Principles of Pollination Ecology. Elsevier. pp. 176–177. ISBN 978-1-4832-9303-5.
  9. Goffinet, Bernard; Shaw, A. Jonathan; Cox, Cymon J. (2004). "Phylogenetic inferences in the dung-moss family Splachnaceae from analyses of cpDNA sequence data and implications for the evolution of entomophily". American Journal of Botany. 91 (5): 748–759. doi:10.3732/ajb.91.5.748. PMID 21653429.
"https://ml.wikipedia.org/w/index.php?title=ഷഡ്പദ_പരാഗണം&oldid=3646259" എന്ന താളിൽനിന്ന് ശേഖരിച്ചത്