ഡിയാല നദി

ടൈഗ്രിസിന്റെ ഒരു നദിയും പോഷകനദിയുമാണ് ഡിയാല നദി. വടക്കൻ ഇറാഖിലെ സുലൈമാനിയ ഗവർണറേറ്റിലെ ദർബന്ദിഖാൻ ഡാമിലെ സിർവാൻ നദിയുടെയും ടാൻജെറോ നദിയുടെയും സംഗമസ്ഥാനത്താണ് ഇത് രൂപപ്പെടുന്നത്. മൊത്തം 445 കിലോമീറ്റർ (277 മൈൽ) ദൂരം ഇത് ഉൾക്കൊള്ളുന്നു.

ഡിയാല നദി
രാജ്യം	ഇറാഖ്
Physical characteristics
പ്രധാന സ്രോതസ്സ്	ഇറാഖിന്റെ വടക്ക് / പടിഞ്ഞാറൻ ഇറാൻ
നദീമുഖം	ടൈഗ്രിസ് നദി
നീളം	445 km (277 mi)
നദീതട പ്രത്യേകതകൾ
നദീതട വിസ്തൃതി	32,600 km2 (12,600 sq mi)
പോഷകനദികൾ	Left: സിർവാൻ Right: ടാൻജെറോ

പ്രവാഹം

ഇറാനിലെ സാഗ്രോസ് പർവ്വതനിരകളിലെ ഹമദാനിനടുത്താണ് ഡിയാല ഉത്ഭവിക്കുന്നത്. പിന്നീട് പർവ്വതങ്ങളിലൂടെ ഇറങ്ങി അവിടെ 32 കിലോമീറ്ററോളം ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള അതിർത്തിയായി മാറുന്നു. ഇത് ഒടുവിൽ ബാഗ്ദാദിന് താഴെയുള്ള ടൈഗ്രിസിലേക്ക് എത്തുന്നു. ഇടുങ്ങിയ മലയിടുക്ക്‌ കാരണം ഡിയാലയുടെ മുകൾ ഭാഗത്തേക്ക് നാവിഗേഷൻ സാധ്യമല്ല. പക്ഷേ നദിയുടെ താഴ്വര ഇറാനും ഇറാഖും തമ്മിലുള്ള ഒരു പ്രധാന വ്യാപാര മാർഗ്ഗം ലഭ്യമാക്കുന്നു.

പദോല്പത്തി

അതിന്റെ അരാമിക് ഉത്ഭവം "ഡിയാലസ്" എന്നാണ്. കുർദിഷ് ഭാഷയിൽ ഇതിനെ "സിർവാൻ" എന്ന് വിളിക്കുന്നു. അതായത് 'അലറുന്ന കടൽ' അല്ലെങ്കിൽ 'അലറുന്ന നദി' എന്നാണ്. ഇസ്‌ലാമിക കാലഘട്ടത്തിന്റെ തുടക്കത്തിൽ നദിയുടെ താഴത്തെ ഗതി നഹ്‌റവാൻ കനാലിന്റെ ഭാഗമായി. ഇറാഖിലെ ഡിയാല ഗവർണറേറ്റിന് നദിയുടെ പേരാണ് നൽകിയിരിക്കുന്നത്. ഹമ്രിൻ പർവതനിരകളുടെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറായി നദി ഒഴുകുന്നു.

ചരിത്രം

ബിൽ, സിർവാൻ എന്നിവയുടെ ജംഗ്ഷൻ.ഹെറോഡൊട്ടസ് പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന നദി

ഹെറോഡൊട്ടസിന്റെ ചരിത്രങ്ങളിൽ ഗിൻഡെസ് എന്ന പേരിൽ നദി പരാമർശിക്കപ്പെടുന്നു. അവിടെ ഒരു സൈറസ് രാജാവ് ശിക്ഷയായി 360 ചാനലുകൾ കുഴിക്കുകയും ഒരു ചാരനിറത്തിലുള്ള ദിവ്യമായ ഒരു കുതിരയെ കൊന്നതിനെത്തുടർന്ന് ചിതറിപ്പോയി എന്ന് പ്രസ്താവിക്കുന്നു. നദി പഴയ അനുപാതത്തിലേക്ക് മടങ്ങുകയും ചാനലുകൾ മണലിനടിയിൽ അപ്രത്യക്ഷമായതായും പറയുന്നു.

ബിസി 693 ൽ അസീറിയൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ശക്തികൾക്കും തെക്കൻ ഇറാനിലെ എലമൈറ്റുകൾക്കുമിടയിലാണ് ദിയാല നദി യുദ്ധം നടന്നത്.

1917 മാർച്ചിൽ ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം ടൈഗ്രിസുമായുള്ള സംഗമത്തിൽ ഓട്ടോമൻ സാമ്രാജ്യത്തെ പരാജയപ്പെടുത്തി, ഒന്നാം ലോക മഹായുദ്ധത്തിന്റെ മെസൊപ്പൊട്ടേമിയൻ പ്രചാരണത്തിന്റെ ഭാഗമായ ബാഗ്ദാദിന്റെ പതനത്തിലേക്ക് നയിച്ചു.

ആർക്കിയോളജി

ജെംഡെറ്റ് നാസറിന്റെയും, ആദ്യകാല രാജവംശ കാലഘട്ടങ്ങളിൽ അക്കാഡിയൻ കാലഘട്ടം വരെ ഈ പ്രദേശം അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിച്ചു. ലാർസ കാലഘട്ടത്തിൽ, എഷ്നുന പ്രത്യേകിച്ചും പ്രമുഖമായി തീർന്നു.

ചിക്കാഗോ ഓറിയന്റൽ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടും (1930–1937) പെൻ‌സിൽ‌വാനിയ സർവകലാശാലയും (1938–1939) ചേർന്ന് 1930 കളിൽ ദിയാല നദീതടത്തിൽ വലിയ ഖനനം നടത്തി. ടെൽ അഗ്രാബ്, ടെൽ അസ്മർ (പുരാതന എഷ്നുന), ടെൽ ഇഷ്ചാലി (പുരാതന നെറിബ്ടം), ഖഫാജഹ് (പുരാതന ടുട്ടുബ്) തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങളിലായിരുന്നു ഖനനം നടത്തിയത്.

ടെൽ അസ്മാറിൽ, ടെൽ അസ്മർ ഹോർഡ് പ്രത്യേകിച്ചും ശ്രദ്ധേയമാണ്. ആദ്യകാല രാജവംശത്തിന്റെ (ബിസി 2900–2350) ശ്രദ്ധേയമായ പന്ത്രണ്ട് പ്രതിമകൾ ഇവിടെ നിന്നും കണ്ടെത്തിയിരുന്നു.

അക്കാലത്ത്, തെക്ക്, വടക്കൻ മെസൊപ്പൊട്ടേമിയയുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ ഡിയാല താരതമ്യേന പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യപ്പെട്ടിരുന്നില്ല. എന്നാൽ നിർദിഷ്ടസ്ഥലം കൊള്ളയടിക്കുകയായിരുന്നു. തൽഫലമായി, തൊഴിൽപരമായ ഉത്ഖനനങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു.

പുരാവസ്തു ഗവേഷകരായ ജെയിംസ് ബ്രെസ്റ്റഡ്, ഹെൻറി ഫ്രാങ്ക്ഫോർട്ട് എന്നിവരാണ് ഈ പദ്ധതികൾക്ക് നേതൃത്വം നൽകിയത്.

ഈ ഉത്ഖനനങ്ങളിൽ മെസൊപ്പൊട്ടേമിയൻ പുരാവസ്തു, കാലഗണന എന്നിവയെക്കുറിച്ച് വളരെ സമഗ്രമായ വിവരങ്ങൾ നൽകി. ഉറുക് കാലഘട്ടത്തിന്റെ അവസാനവും പഴയ ബാബിലോണിയൻ കാലഘട്ടത്തിന്റെ അവസാനവും (ബിസി 3000–1700) അവർ കണ്ടെത്തിയിരുന്നു.

തുടർന്ന്, വിശദമായ ഒൻപത് മോണോഗ്രാഫുകൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. എന്നാൽ 12,000 എണ്ണം വരുന്ന മിക്ക വസ്തുതകളും പ്രസിദ്ധീകരിക്കാതെ തുടർന്നു. 1992-ൽ ആരംഭിച്ച ഡിയാല ഡാറ്റാബേസ് പ്രോജക്റ്റ് ഈ വസ്തുതകൾ ധാരാളം പ്രസിദ്ധീകരിക്കുന്നു.

എപ്പിഗ്രാഫറായി തോർകിൽഡ് ജേക്കബ്സൺ, സെറ്റൺ ലോയ്ഡ്, പിൻ‌ഹാസ് ഡെലൂഗാസ് എന്നിവരാണ് അവിടെ പ്രവർത്തിച്ചിരുന്ന മറ്റ് പണ്ഡിതന്മാർ.

ഹമ്രിൻ ഡാം സാൽ‌വേജ് പ്രോജക്ടിന്റെ ഭാഗമായി ദിയാല പ്രദേശവും അടുത്തിടെ പര്യവേക്ഷണം നടത്തി.

1977 മുതൽ 1981 വരെ ടെൽ യെൽക്കി, ടെൽ ഹസ്സൻ, ടെൽ അബു ഹുസൈനി, ടെൽ കേസരൻ, ടെൽ ഹർബുഡ്, ടെൽ അൽ-സാറ, ടെൽ മഹ്മൂദ് തുടങ്ങിയ സ്ഥലങ്ങൾ ഖനനം ചെയ്തു.

• 
  Lake Darbandikhan
• 
  Darbandikhan Dam
• 
  Diyala Weir