ജാമിയ മസ്ജിദ് ശ്രീനഗർ

Jamia Mazjid
Jamia Mazjid
അടിസ്ഥാന വിവരങ്ങൾ
സ്ഥലം	Nowhatta, Srinagar
നിർദ്ദേശാങ്കം	34°5'45"N, 74°48'33"E
മതവിഭാഗം	Islam
ജില്ല	Srinagar
രാജ്യം	India
വെബ്സൈറ്റ്	https://www.jktdc.co.in/jamia-masjid.aspx
വാസ്തുവിദ്യാ വിവരങ്ങൾ
വാസ്തുവിദ്യാ തരം	Mosque
വാസ്‌തുവിദ്യാ മാതൃക	Indo-Saracenic architecture
സ്ഥാപകൻ	Sultan Sikander Shah
പൂർത്തിയാക്കിയ വർഷം	1402 CE
Specifications
ശേഷി	33,333
നീളം	384 feet (117 m)
വീതി	384 feet (117 m)
മകുടം	4 (turrets)
മിനാരം	None
നിർമ്മാണസാമഗ്രി	Deodar, Stones, Bricks

ഇന്ത്യയിലെ ജമ്മു കാശ്മീരിലെ ശ്രീനഗറിലെ ഒരു പള്ളിയാണ് ജുമാ മസ്ജിദ്. പഴയ നഗരത്തിലെ നൗഹട്ടയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഈ മസ്ജിദ്, സുൽത്താൻ സിക്കന്ദർ 1394 CE-ൽ കമ്മീഷൻ ചെയ്യുകയും 1402 CE-ൽ പൂർത്തിയാക്കുകയും ചെയ്തു, മിർ സയ്യിദ് അലി ഹമദാനിയുടെ മകൻ മിർ മുഹമ്മദ് ഹമദാനിയുടെ നിർദ്ദേശപ്രകാരം,കാശ്മീരിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട പള്ളികളിൽ ഒന്നായി ഇത് കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ശ്രീനഗറിലെ മത-രാഷ്ട്രീയ ജീവിതത്തിൻ്റെ മധ്യമേഖലയായ ഡൗണ്ടൗൺ ആണ് ഈ മസ്ജിദ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. എല്ലാ വെള്ളിയാഴ്ചകളിലും മുസ്ലീങ്ങൾ തിങ്ങിപ്പാർക്കുന്ന ഇത് ശ്രീനഗറിലെ ഒരു പ്രധാന വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രമാണ്.

ചരിത്രത്തിൽ തിരുത്തുക

സിഖ് യുഗം (1819-1846 CE) തിരുത്തുക

21 വർഷക്കാലം, മഹാരാജ രഞ്ജിത് സിങ്ങിൻ്റെ സിഖ് ഭരണത്തിൻ കീഴിൽ, 1819 എഡി മുതൽ, അന്നത്തെ ശ്രീനഗർ ഗവർണറായിരുന്ന മോത്തി റാം ജുമാ മസ്ജിദിൽ പ്രാർത്ഥന നടത്തുന്നതിന് നിയന്ത്രണം ഏർപ്പെടുത്തിയപ്പോൾ, മസ്ജിദ് അടച്ചുപൂട്ടൽ നേരിടേണ്ടി വന്നു. മസ്ജിദിൽ നിന്ന് പ്രാർത്ഥനകളൊന്നും നടത്തിയില്ല, . 1843-ൽ ഗവർണർ ഗുലാം മുഹി-ഉദ്-ദിനാണ് ഇത് വീണ്ടും തുറന്നത്, അദ്ദേഹം അതിൻ്റെ അറ്റകുറ്റപ്പണികൾക്കായി ഏകദേശം ഒന്നര ലക്ഷം രൂപ ചെലവഴിച്ചു. എന്നാൽ 11 വർഷമായി ഭരണാധികാരികൾ വെള്ളിയാഴ്ചകളിൽ മാത്രമാണ് പ്രാർത്ഥന അനുവദിച്ചത്. മസ്ജിദ് വെള്ളിയാഴ്ചകളിൽ ഏതാനും മണിക്കൂറുകൾ തുറന്ന് വീണ്ടും അടയ്ക്കും.

Part of the prayer hall inside the Mosque

ജൂലൈ 13, 1931 തിരുത്തുക

1931 ജൂലായ് 13-ലെ രക്തസാക്ഷികളെ ദോഗ്ര പോലീസ് വെടിവെച്ച് 22 പേർ കൊല്ലപ്പെടുകയും നൂറുകണക്കിനാളുകൾക്ക് പരിക്കേൽക്കുകയും ചെയ്തതിനെത്തുടർന്ന് ജമാ മസ്ജിദിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി.ശൈഖ് അബ്ദുല്ലയും മിർവായിസ് മൗലവി മുഹമ്മദ് യൂസഫ് ഷായും മറ്റ് നേതാക്കളും ഡോഗ്ര മഹാരാജ ഹരി സിങ്ങിനെതിരെ പ്രസംഗിക്കാൻ തുടങ്ങിയ ശ്രീനഗറിലെഖവാജ നഖഷ്ബന്ദ് സാഹബ് ഖവാജ ബസാർ ദേവാലയ കോമ്പൗണ്ടിൽ രക്തസാക്ഷികളുടെ മൃതദേഹം സംസ്കരിച്ചു.

1947-ന് ശേഷം തിരുത്തുക

Part of the prayer hall inside the Mosque

ചരിത്രകാരനായ മുഹമ്മദ് ഇസ്ഹാഖ് ഖാൻ്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ, "മത വിദ്യാഭ്യാസം നൽകുന്നതിൽ ജുമാ മസ്ജിദ് പ്രാഥമികമായി ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. മിർവായിസ് ഗുലാം റസൂൽ ഷായുടെ ശ്രമങ്ങൾ, കശ്മീരി മുസ്ലീങ്ങൾക്കിടയിൽ ആധുനിക വിദ്യാഭ്യാസത്തിൻ്റെ വ്യാപനം, രാഷ്ട്രീയ അവബോധത്തിൻ്റെ വളർച്ചയിൽ മസ്ജിദ് ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കാൻ തുടങ്ങി.

Jami masjid ceiling

Jami Masjid courtyard

കോംപ്ലക്സ് തിരുത്തുക

Fountain in the Courtyard

Courtyard with flowers

പടിഞ്ഞാറ്, കിഴക്ക് വശങ്ങളിൽ, പള്ളിക്ക് 381 അടി (116 മീറ്റർ) നീളമുണ്ട്, വടക്കും തെക്കും വശങ്ങൾ 384 അടി (117 മീറ്റർ) നീളമുള്ളതാണ്.അകത്തെ മുറ്റത്തിന് 375 അടി (114 മീ) x 370 അടി (110 മീ) 33 അടി (10 മീ) x 34 അടി (10 മീ) വാട്ടർ ടാങ്കും മധ്യഭാഗത്ത് ഒരു നീരുറവയും ഉണ്ട്. അങ്ങനെ മസ്ജിദിൻ്റെ വിസ്തീർണ്ണം 146,000 ചതുരശ്ര അടി (13,600 m2) ആണ്. ചുട്ടുപഴുത്ത ഇഷ്ടികകൾ കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച അതിൻ്റെ ചുവരുകൾക്ക് 4 അടി (1.2 മീറ്റർ) കനം ഉണ്ട്. ചുവരുകളുടെ താഴത്തെ ഭാഗം ചതുരാകൃതിയിലുള്ള കല്ലുകൾ കൊണ്ടാണ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. മസ്ജിദിൻ്റെ വടക്ക്, തെക്ക്, കിഴക്ക് ഭാഗങ്ങളിൽ മൂന്ന് വലിയ പ്രവേശന കവാടങ്ങളുണ്ട്, ദേവദാരു മരത്തിൻ്റെ ഉയർന്ന നിരകളിൽ നിൽക്കുന്ന മൂന്ന് ഗോപുരങ്ങളെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്നു. കിഴക്ക് ഭാഗത്ത് ഷാ ഗേറ്റ് എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്ന ഒരു വലിയ പ്രവേശന കവാടമുണ്ട്, അത് പിരമിഡാകൃതിയിലുള്ള മേൽക്കൂരയാൽ പൊതിഞ്ഞതാണ്, ചതുരാകൃതിയിലുള്ള തുറന്ന പവലിയനാൽ (ബ്രാഞ്ച്) മുകളിൽ ഒരു ശിഖരമുണ്ട്. മൊത്തം 378 തടി നിരകൾ മേൽക്കൂരയെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. 48 അടി (15 മീറ്റർ) ഉയരവും 6 അടി (1.8 മീറ്റർ) ചുറ്റളവുമുള്ള എട്ട് ഉയർന്ന തൂണുകളാണ് ഓരോ ഗോപുരത്തെയും താങ്ങിനിർത്തുന്നത്. മിഹ്റാബിനും സമാനമായ ഒരു ഗോപുരമുണ്ട്. മസ്ജിദിൻ്റെ ശേഷിക്കുന്ന ഉൾഭാഗത്ത് 21 അടി (6.4 മീറ്റർ) ഉയരവും 5 അടി (1.5 മീറ്റർ) ചുറ്റളവുമുള്ള 346 നിരകളുണ്ട്. തുടക്കത്തിൽ ബിർച്ച് പുറംതൊലിയും കളിമണ്ണും കൊണ്ട് മേൽക്കൂര മറച്ചിരുന്നു. ക്ലോയിസ്റ്ററിൻ്റെ പടിഞ്ഞാറൻ ഭിത്തിയിൽ കറുത്ത കശ്മീരി മാർബിൾ കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു മിഹ്‌റാബ് ഉണ്ട്, അത് മനോഹരമായ കാലിഗ്രാഫിക് സൃഷ്ടികളാൽ അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു, അതിൽ സർവ്വശക്തനായ അല്ലാഹുവിൻ്റെ തൊണ്ണൂറ്റി ഒമ്പത് ഗുണങ്ങൾ കൊത്തിവച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇമാമിനെ കൂടാതെ 33,333 പേരെ ഒരു പ്രാർത്ഥനാ സമ്മേളനത്തിൽ മസ്ജിദിൽ പാർപ്പിക്കാം.

Jami masjid illuminated view

മസ്ജിദ് മേൽക്കൂരയിലെത്താൻ, നാല് ഗോപുരങ്ങളുടെയും ചുവരുകൾക്ക് വൃത്താകൃതിയിലുള്ള ഇൻ്റീരിയർ പടികളുണ്ട്, അത് ഓരോ ടററ്റിൻ്റെയും ലോഞ്ചുകളിൽ അവസാനിക്കുന്നു. ഈ ഉയർന്ന ഗോപുരങ്ങളിൽ നിന്ന് ശ്രീനഗർ നഗരം കാണാൻ കഴിയും. തടിയും ഇരുമ്പ് കമ്പികളും ഉപയോഗിച്ചാണ് മേൽക്കൂര നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. മേൽക്കൂരയ്ക്ക് മുകളിലുള്ള ബിർച്ച് പുറംതൊലി ഇപ്പോൾ കോറഗേറ്റഡ് ഇരുമ്പ് ഷീറ്റുകൾ ഉപയോഗിച്ച് മാറ്റിസ്ഥാപിക്കുന്നു. മസ്ജിദിൻ്റെ അകത്തെ മുറ്റത്ത് ഒരു ജലധാരയുണ്ട്, അത് വുദു ചെയ്യാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നു, അതിന് ചുറ്റും നാല് പുൽത്തകിടികൾ ചിനാർ മരങ്ങൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. മുറ്റത്തെ ജലസംഭരണി യഥാർത്ഥത്തിൽ ലച്ച്മകുൽ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു ജല ചാലിലൂടെയായിരുന്നു.

Fountain in the Courtyard

പുനർനിർമ്മാണങ്ങൾ തിരുത്തുക

തീപിടുത്തത്തിൽ ഉണ്ടായ നാശനഷ്ടങ്ങൾ കാരണം മസ്ജിദ് നാളിതുവരെ നാശത്തിന് വിധേയമായിട്ടുണ്ട്. മൂന്ന് പ്രാവശ്യം തീപിടുത്തത്തിൽ മസ്ജിദ് ഭാഗികമായോ പൂർണമായോ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടുവെങ്കിലും ഓരോ ദുരന്തത്തിന് ശേഷവും അത് പുനഃസ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. 1672-ൽ മുഗൾ ചക്രവർത്തിയായ ഔറംഗസീബ് സ്ഥാപിച്ചതാണ് നിലവിലുള്ള നിർമ്മാണം. പള്ളിയുടെ ചരിത്രത്തിലെ പുനർനിർമ്മാണങ്ങളും പ്രധാന നവീകരണങ്ങളും നടത്തിയത്:

സുൽത്താൻ സിക്കന്ദർ (r. 1389–1413 CE) CE 1394 CE (796 AH): സുൽത്താൻ 1394 CE ൽ മസ്ജിദിൻ്റെ നിർമ്മാണം കമ്മീഷൻ ചെയ്തു ഇത് 1402 CE ൽ പൂർത്തീകരിക്കപ്പെട്ടു.

സുൽത്താൻ ഹസൻ ഷാ (r. 1472–1484 CE) CE 1480 CE (885 AH): 1479-ലായിരുന്നു ആദ്യത്തെ തീപിടുത്തം, അന്നത്തെ ഭരണാധികാരിയായിരുന്ന സുൽത്താൻ ഹസൻ ഷാ ഉടൻ തന്നെ പുനർനിർമ്മാണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ ആരംഭിച്ചു. അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ പൂർത്തിയാകുന്നതിന് മുമ്പ് അദ്ദേഹം മരിച്ചു, മുഹമ്മദ് ഷായുടെയും ഫത്തേ ഷായുടെയും ഭരണത്തിൻ കീഴിലുള്ള കാശ്മീർ സേനയുടെ കമാൻഡർ-ഇൻ-ചീഫ് ഇബ്രാഹിം മാഗ്രെ ചുമതല ഏറ്റെടുക്കുകയും 1503 CE-ഓടെ ഇത് പൂർത്തിയാക്കുകയും ചെയ്തു.
Fountain and minaret
ജഹാംഗീർ (ആർ. 1605-1627 CE) 1620 CE (1083 AH): മുഗൾ ചക്രവർത്തിയായ ജഹാംഗീറിൻ്റെ മേൽക്കോയ്മയുടെ കാലത്ത് തീപിടുത്തം മൂലം മറ്റൊരു മാരകമായ നാശം നേരിട്ടതിന് ശേഷം, കശ്മീരിലെ ഒരു വാസ്തുശില്പി-ചരിത്രകാരൻ്റെ കീഴിൽ മസ്ജിദ് പുനർനിർമ്മിച്ചു, അതായത്, സോഡൂരിലെ മാലിക് ഹൈദർ.മുഴുവൻ അറ്റകുറ്റപ്പണികളും പൂർത്തിയാക്കാൻ 17 വർഷമെടുത്തു.
Jami Masjid mihrab

Jami Masjid courtyard
1672 CE-ൽ ഔറംഗസീബ് (r. 1658–1707 CE) അപകടത്തെക്കുറിച്ച് കേട്ടപ്പോൾ ഔറംഗസേബ് ചിനാറുകൾ സുരക്ഷിതമാണോ എന്ന് മാത്രം അന്വേഷിച്ചുവെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു, കാരണം 'കുറച്ച് സമയത്തിനുള്ളിൽ മസ്ജിദ് പുനർനിർമിക്കാൻ കഴിയും. പൂർണ്ണവളർച്ചയെത്തിയ ഒരു ചിനാർ ഒരിക്കലും മാറ്റിസ്ഥാപിക്കാനാവില്ല.' അദ്ദേഹം നഗരത്തിലെ എല്ലാ ഇഷ്ടികപ്പണിക്കാരെയും കൊത്തുപണിക്കാരെയും ഒരുമിച്ചുകൂട്ടുകയും മൂന്ന് വർഷത്തിനുള്ളിൽ ജുമാ മസ്ജിദ് പുനഃസ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു.

അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭരണകാലത്ത് സുൽത്താൻ സൈൻ-ഉൽ-ആബിദീൻ (r. 1420-1470 CE) മസ്ജിദ്

വികസിപ്പിക്കുകയും പ്രാഥമിക ഘടനയിൽ ഒരു ടററ്റ് നിർമ്മിക്കുകയും ചെയ്തു. മഹാരാജ പ്രതാപ് സിംഗിൻ്റെ (r. 1885-1925 CE) ഭരണകാലത്താണ് അവസാന പുനരുദ്ധാരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ നടന്നത്. സിംഗ് ആവേശത്തോടെ മസ്ജിദിൻ്റെ പുനർനിർമ്മാണത്തെ പലതവണ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുകയും സാമ്പത്തിക സഹായം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. എന്നിരുന്നാലും, എല്ലാ നവീകരണങ്ങളും യഥാർത്ഥ വാസ്തുവിദ്യയെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നതിനും നൂറ്റാണ്ടുകളായി മസ്ജിദിൻ്റെ ചരിത്രപരമായ മൂല്യം നിലനിർത്തുന്നതിനുമാണ്.

Jamia Masjid in Winter

മെയിൻ്റനൻസ് തിരുത്തുക

ഒരു സ്വകാര്യ സംരംഭമായ അഞ്ജുമാൻ-ഇ-ഔഖാഫിൻ്റെ അധീനതയിലാണ് ജമാ മസ്ജിദ്. 1975-ലാണ് മസ്ജിദിൻ്റെ കെയർടേക്കർ ബോർഡ് രൂപീകരിച്ചത്. മസ്ജിദിന് ചുറ്റുമുള്ള 278 കടകളുടെ (ഔഖാഫിൻ്റെ ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള) വാടകയിൽ നിന്നും മറ്റ് പൊതു ഫണ്ടിംഗ് സ്രോതസ്സുകളിൽ നിന്നുമാണ് പ്രധാന വരുമാന സ്രോതസ്സ്. വരുമാനം നിശ്ചയിച്ചിട്ടില്ല, വർഷം തോറും വ്യത്യാസപ്പെടുന്നു. ഔഖാഫ് ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, മസ്ജിദിൻ്റെ വരുമാനം സംസ്ഥാനത്തെ ഉന്നത പൗരന്മാരിൽ നിന്നാണ് ലഭിച്ചിരുന്നത്. മസ്ജിദിൻ്റെ ക്ഷേമത്തിനായി, INTACH അടുത്തിടെ നവീകരണത്തിൻ്റെ ചുമതല ഏറ്റെടുത്തു.